Dominika Czyżak

DEDICATE w Toruniu

Program DEDICATE (Distance Education Information Courses with Access Through nEtwork) należał do grupy projektów realizowanych w ramach Czwartego Ramowego Programu Rozwoju Technologicznego i Badań (Telematyka dla bibliotek) prowadzonego i sponsorowanego przez XIII Dyrektoriat Generalny ds. Telekomunikacji, Rynku i Zastosowania Badań Komisji Europejskiej.

Uczestnicy projektu

W projekcie, którego inicjatorem i koordynatorem był Chalmers University of Technology w Gothenburgu (Szwecja), uczestniczyli - jako partnerzy - Helsinki University of Technology w Espoo, (Finlandia), University of Kaunas, Kowno, (Litwa) Linköping University of Technology, Linköping, (Szwecja), Riga Technical University Scientific Library, Ryga, (Łotwa), University of Sheffield, Dept. of Information Studies, Sheffield, (Wielka Brytania), University of Tallinn, Tallinn, (Estonia) University of Vezsprem, Vezsprem, (Węgry) oraz Międzynarodowe Centrum Zarządzania Informacją (ICIMSS) działające na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Cele DEDICATE

Podstawowym zadaniem DEDICATE było przygotowanie w każdym z ośrodków uczestniczącym w projekcie tanich i dostępnych w Internecie kursów, które realizowane drogą nauczania na odległość uczyłyby wyszukiwania i efektywnego wykorzystywania informacji zawartej zarówno w źródłach drukowanych, jak i w rozproszonych zasobach sieciowych. Szczegółowe cele stawiane przez autorów uczestnikom projektu DEDICATE to:

• przekazanie metodologii wyszukiwania informacji w zależności od potrzeb,
• uświadomienie istnienia dużego wyboru źródeł informacji i konieczności stałej ich selekcji,
• n uczenie właściwego indeksowania zasobów, opracowania strategii i technik wyszukiwania informacji w bazach dostępnych online i na CD-ROM’ach, wykorzystywania indeksów cytowań do poszukiwań literatury,
• ocena informacji wyszukanej w różnych źródłach.

W pierwszej części projektu, nazwanej "Kształcenie nauczających" prowadzony był w czterech bibliotekach uczelni technicznych w Estonii, na Litwie, Łotwie i na Węgrzech oraz w ICIMSS kurs testujący program nauczania na odległość. Celem tego etapu było przygotowanie przyszłych instruktorów, dysponujących umiejętnością wyszukiwania w sieciowych źródłach informacji. Toruński partner projektu, Międzynarodowe Centrum Zarządzania Informacją, zaprosił do udziału w tych kursach pracowników Biblioteki Uniwersyteckiej i Gimnazjum Akademickiego: pięciu bibliotekarzy dziedzinowych oraz dwóch informatyków. Do prac wymagających oceny jakości i wiarygodności źródeł i ich zgodności z kryteriami wyszukiwawczymi włączeni zostali także pracownicy Wydziału Fizyki UMK.

Kurs nauczania na odległość

Trwający sześć miesięcy (październik 1998 - luty 1999) kurs przygotowany został w Gotheburgu i Sheffield. Składał się z pięciu części (modułów), na realizację każdej przewidziano od dwóch do czterech tygodni. W Toruniu, podobnie jak w pozostałych ośrodkach, uczestnicy kursu podzielili się na dwa zespoły (3 i 4 osoby), nad których pracami czuwał tutor wyznaczony przez koordynatora projektu (toruńskimi zespołami opiekowała się pani dr Nancy Fjällbrant z Chalmers University). Wszelkie materiały związane z kursem były dostępne na stronach www ¹ ). Kontakt, zarówno z prowadzącymi zajęcia, osobami odpowiedzialnymi za techniczną sprawność systemu, jak i z pozostałymi uczestnikami kursu (z Rygi, Kowna, Tallina i Veszprem) odbywał się wyłącznie poprzez Internet i był bardzo sprawny (oczywiściem jeżeli nie było żadnych przerw w pracy sieci).

Każdy moduł kursu miał swoją stronę www, prezentującą temat, zadania i ćwiczenia do wykonania, proponowaną metodykę pracy, spis literatury zalecanej i uzupełniającej (gdy źródło było dostępne w sieci, podany był także adres elektroniczny) i oczywiście oczekiwane rezultaty, czyli co powinny zawierać raporty zarówno te indywidualne, jak i grupowe. W ramach każdej jednostki przewidziano jedno większe zadanie, którego wykonanie wymagało zaangażowania wszystkich członków zespołu, osobno natomiast każdy musiał przygotować esej na temat związany z technologiami informacyjnymi. W przypadku braku tekstu źródłowego w bibliotece był on dostarczany przez tutora faxem lub pocztą. Dwa pierwsze moduły poświecone były metodom wyszukiwania i oceny źródeł na wybrane zagadnienie, np. należało wyszukać wszelkie informacje (na temat wskazany przez prowadzącego) dostępne zarówno w zbiorach własnych biblioteki, jak i w bazach online i na CD-ROM’ach, oraz w Internecie. Problematyka tych ćwiczeń była zróżnicowana, np. jedna z toruńskich grup zajęła się wyszukiwaniem dokumentów dotyczących odczuwalnych w Polsce skutków katastrofy w Czernobylu, druga otrzymała zagadnienie niekonwencjonalnych źródeł energii. Wykonując zadania konsultowaliśmy problemy nie tylko w własnym gronie, ale także przedstawialiśmy swe dylematy pozostałym grupom, uczestniczącym w kursie. Było to ciekawe doświadczenie, uczące jak można inaczej spojrzeć na zagadnienie, jak je sprecyzować, zawęzić czy jakich jeszcze słów kluczowych użyć i gdzie jeszcze szukać. W kolejnym module autorzy skoncentrowali się na dyskusji co jest istotą procesu kształcenia i jak w jego kontekście należy rozumieć wyszukiwanie informacji jako integralny składnik nauczania. Ponieważ wśród uczestników była spora grupa wykładowców i doktorantów, dyskusja była długa i burzliwa. Dużo uwagi poświęcono kłopotom studentów, którzy często nie potrafią przekazać bibliotekarzowi rezultatów dotychczasowych poszukiwań, gdyż nie znają metodologii pracy naukowej. W części praktycznej dużo uwagi poświęcono bibliotekarzom, którzy muszą w każdej sytuacji umieć pomóc w dotarciu do źródeł. Po tych teoretycznych przygotowaniach można było przejść do dwóch ostatnich - eksperymentalnych - sekcji, nastawionych na praktyczne wykorzystanie zdobytych doświadczeń. Wszak wymiernym efektem kursu DEDICATE miał być projekt szkolenia na odległość w zakresie wyszukiwania informacji, dostosowany do potrzeb i możliwości danej instytucji. Każda z grup miała za zadanie tak opracować wirtualny przewodnik, by przy jego pomocy student mógł swobodnie poruszać się wśród dostępnych zasobów informacji i zebrać potrzebną literaturę. Efekt pracy zespołów toruńskich zobaczyć można na stronie: http://www.bu.uni.torun.pl/dedi/projekt.html

FOCUS

Focus to łatwy w użyciu (zarówno dla administratora, jak i użytkowników) system konferencyjny. Jest to integralna część programu DEDICATE, która w trakcie kursu służyła nam zarówno do przesyłania zadań, codziennych kontaktów z tutorem, jak i do mniej formalnych rozmów z wszystkimi uczestnikami kursu. Tutaj w zasadzie koncentrowało się całe "życie" programu. Była to wszak jedyna możliwość łączności, "rozmawiania" w przypadku, gdy byliśmy tak oddaleni od siebie. Nic więc dziwnego, że właśnie FOCUS był jedną z częściej odwiedzanych stron programu DEDICATE a przewijanie listy nadesłanych wiadomości zajmowało sporo czasu. Dyskusje były oczywiście podzielone tematycznie, osobno więc zgromadzono wypowiedzi odnoszące się do problemów bezpośrednio związanych z kursem, czy też będących ich uzupełnieniem (np. dyskusja o nauczaniu na odległość - jak metoda ta jest aktualnie wykorzystywana w poszczególnych krajach), zadania i eseje (a także ich oceny dokonane przez osobę odpowiedzialną za prowadzenie grupy). Szczególną częścią FOCUS’a była kawiarnia - czyli miejsce na mniej formalne wypowiedzi. Można tu było spotkać się i porozmawiać (bo mimo iż FOCUS nie był nastawiony na komunikację synchroniczną, często zdarzało się iż listy nadchodziły niemal jednocześnie, stwarzając tym samym wrażenie prawdziwej rozmowy) zarówno o ważnych wydarzeniach historycznych - np. o obchodach rocznic narodowych w poszczególnych krajach, pogodzie czy przepisach kulinarnych. Była to nie tylko doskonała okazja do zawarcia znajomości, przekazania prośby np. o nadesłanie potrzebnej publikacji, ale też i do doskonalenia znajomości angielskiego, który był językiem "wykładowym" DEDICATE.

Into-Info

Trzecia część programu DEDICATE (oprócz kursu i FOCUS’a) to system szeregu programów, skupiający zarówno zbiory tekstowe (materiały dla uczestników kursu, przewodniki i porady metodyczne dla prowadzących poszukiwania, informacje o rodzaju i charakterze źródeł) oraz ścieżki dostępu (linki) do wyselekcjonowanych źródeł z wybranych nauk ścisłych. Jest to jakby baza startowa, punkt wyjścia do rozpoczęcia ćwiczeń. Tutaj znaleźć można bowiem wskazówki metodologiczne jak prowadzić poszukiwania literatury, a także według jakich kryteriów oceniać źródła i wreszcie jak swe poszukiwania opisać.

Liczymy, iż DEDICATE pozostanie nie tylko formą współpracy bibliotek Europy Wschodniej i Zachodniej, ale przede wszystkim służyć będzie jako model w organizacji wirtualnych kursów nauczania na odległość z zakresu wyszukiwania informacji, a instytucje obecnie w nim partycypujące będą programy szkolenia użytkowników informacji już niekonieczne tylko naukowej, ale na pewno elektronicznej doskonalić i rozwijać.

Przypisy

1. http://educate.lib.chalmers.se/DEDICATE/dedindex.html - strona główna projektu

EBIB s.2/2000
Czyżak, Dominika: DEDICATE w Toruniu
www.ebib.pl/2000/sp2/czyzak.html