 |
Rada Wspólnot Europejskich - w oparciu o Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, w szczególności o art. 57 ust. 2, art. 66 i art. 100a, na wniosek Komisji; przy współpracy z Parlamentem Europejskim; po zasięgnięciu opinii
Komisji Społeczno-Gospodarczej; uwzględniając następujące okoliczności:
Różnice istniejące pomiędzy krajami członkowskimi w przepisach prawnych i praktyce względem ochrony prawnej utworów chronionych prawem autorskim oraz przedmiotów pokrewnych praw ochronnych w odniesieniu do najmu i użyczania powodują powstawanie barier handlowych i naruszanie zasad konkurencji oraz mogą szkodzić wprowadzeniu i funkcjonowaniu Wspólnego Rynku.
Różnice w zakresie ochrony prawnej mogą się pogłębiać wskutek wprowadzania przez kraje członkowskie nowych, zróżnicowanych przepisów prawnych lub wskutek odmiennie rozwijającego się orzecznictwa krajowego.
Stosownie do celu wyznaczonego w art. 8a Traktatu, jakim jest utworzenie przestrzeni bez granic wewnętrznych, różnice te powinny być usunięte, tak aby zgodnie z art. 3 litera c) Traktatu stworzyć w ten sposób system ochrony przed łamaniem zasad konkurencji w ramach Wspólnego Rynku.
Najem i użyczanie chronionych prawem autorskim utworów oraz przedmiotów praw pokrewnych odgrywa coraz ważniejszą rolę, w szczególności w odniesieniu do twórców, artystów-wykonawców, a także producentów fonogramów i filmów. Wzrastające zagrożenie stanowi piractwo.
Zasadniczego znaczenia dla rozwoju gospodarczego i kulturalnego Wspólnoty nabiera w związku z tym odpowiednia ochrona utworów chronionych prawem autorskim oraz przedmiotów praw pokrewnych poprzez prawo najmu i użyczania a także poprzez prawo utrwalania, prawo zwielokrotniania, prawo rozpowszechniania, prawo nadawania oraz prawo publicznego odtwarzania.
Ochrona zagwarantowana przez prawo autorskie i prawa pokrewne powinna być dostosowana do aktualnego rozwoju gospodarczego, takiego jak np. nowe sposoby wykorzystania.
W celu umożliwienia wykonywania działalności twórcom i artystom-wykonawcom przysługują im stosowne dochody jako podstawa ich dalszej pracy twórczej i artystycznej. Inwestycje konieczne w szczególności w przypadku producentów fonogramów i filmów są niezwykle wysokie i ryzykowne. Możliwość zapewnienia tego rodzaju dochodów oraz zabezpieczenia tego typu inwestycji może być efektywnie zagwarantowana jedynie poprzez stosowną ochronę prawną każdego odnośnego właściciela praw.
Działalność twórcza, artystyczna i produkcyjna stanowią w znacznej mierze działalność samodzielną, a jej wykonywanie powinno być ułatwiane poprzez ochronę prawną, skoordynowaną w obrębie Wspólnoty.
Skoro działalność ta ma w zasadzie charakter usług, jej wykonywanie musi być ułatwione wskutek ustanowienia ram prawnych, skoordynowanych dla całej Wspólnoty.
Ujednolicenie przepisów prawnych krajów członkowskich powinno następować w taki sposób, aby nie stały one w sprzeczności z umowami międzynarodowymi, na których oparte jest w wielu krajach członkowskich prawo autorskie i prawa pokrewne.
Ustanowienie ram prawnych Wspólnoty w odniesieniu do prawa wynajmu i wypożyczania oraz określonych praw pokrewnych może być ograniczone do uznania przez kraje członkowskie praw najmu i użyczania odnośnie do określonej grupy właścicieli praw, a następnie do ustanowienia praw utrwalania, zwielokrotniania, rozpowszechniania, nadawania i odtwarzania publicznego, przysługujących określonym grupom właścicieli praw pokrewnych.
Konieczne jest zdefiniowanie pojęć "najem" i "użyczanie" w rozumieniu niniejszej dyrektywy.
W przypadku pobierania przy użyczaniu przez instytucję użyteczności publicznej opłaty, której wartość nie przekracza istotnie kwoty niezbędnej dla pokrycia administracyjnych kosztów utrzymania instytucji, nie mamy do czynienia z wykorzystaniem w celach bezpośrednio lub pośrednio gospodarczych lub komercyjnych w rozumieniu niniejszej dyrektywy.
Niezbędne jest uregulowanie, poprzez które zostanie zagwarantowane twórcom i artystom-wykonawcom niezbywalne prawo do stosownego wynagrodzenia, a którym zostanie przyznana równocześnie możliwość zlecania wykonywania tego prawa organizacjom zbiorowego zarządzania działającym w ich imieniu.
Stosowne wynagrodzenie może być wnoszone w formie jednej lub więcej płatności każdorazowo przy zawieraniu umowy lub w terminie późniejszym.
Stosowne wynagrodzenie powinno odpowiadać zakresowi wkładu odnośnych twórców lub artystów-wykonawców w fonogram lub film.
Prawa dotyczące użyczania publicznego powinny być ponadto chronione poprzez wprowadzenie specjalnej regulacji prawnej przynajmniej w stosunku do twórców. Wyjątki na podstawie art. 5 muszą być zgodne z prawem Wspólnoty, w szczególności z art. 7 Traktatu.
Artykuły rozdziału II niniejszej dyrektywy nie stanowią przeszkody ani dla rozszerzenia przez kraje członkowskie zasady domniemania z art. 2 ust. 5 na wyłączne prawa określone w tym rozdziale ani dla wprowadzenia zasady domniemania zgody na wykorzystanie w odniesieniu do praw wyłącznych artystów-wykonawców, określonych w tych artykułach, o ile takie domniemanie jest zgodne z Międzynarodową Konwencją o ochronie artystów-wykonawców, producentów fonogramów i stacji radiowo-telewizyjnych (zwanej dalej Konwencją rzymską).
Kraje członkowskie mogą ustanowić dalej idącą ochronę praw właścicieli praw pokrewnych niż określona w art. 8 niniejszej dyrektywy.
Zharmonizowane prawa wynajmu i wypożyczania oraz zharmonizowana ochrona w zakresie praw pokrewnych prawu autorskiemu nie mogą być wykonywane w taki sposób, który stanowiłby ukryte ograniczenie handlu pomiędzy krajami członkowskimi lub stałby w sprzeczności z zasadą chronologii wykorzystania w mediach, uznaną w wyroku sądowym Trybunału w sprawie "Cinetheque przeciwko FNCF"[1] -
wydała następującą dyrektywę:
Rozdział I
Prawo najmu i użyczania
Artykuł 1
Cel uregulowania
- Zgodnie z postanowieniami niniejszego rozdziału kraje członkowskie ustanawiają, z zastrzeżeniem art. 5, prawo do zezwalania lub zakazywania najmu i użyczania oryginałów i egzemplarzy zwielokrotnienia utworów chronionych prawem autorskim oraz innych przedmiotów ochrony wskazanych w art. 2 ust. 1.
- Dla celów niniejszej dyrektywy "najem" oznacza ograniczone czasowo przekazanie do korzystania w celach bezpośrednio lub pośrednio gospodarczych lub komercyjnych.
- Dla celów niniejszej dyrektywy "użyczenie" oznacza ograniczone czasowo przekazanie do korzystania nie służącego celom bezpośrednio lub pośrednio gospodarczym lub komercyjnym oraz przekazywanie dokonywane przez instytucje użyteczności publicznej.
- Prawa wymienione w ust. 1 nie wyczerpują się ani przez sprzedaż oryginałów lub egzemplarzy zwielokrotnienia wskazanych w art. 2 ust. 1 utworów chronionych prawem autorskim i innych przedmiotów ochrony, ani przez inne dotyczące ich czynności rozpowszechniania.
Artykuł 2
Właściciel praw oraz przedmiot prawa najmu i użyczania
- Wyłączne prawo zezwalania lub zakazywania najmu i użyczania przysługuje:
- twórcy w odniesieniu do oryginału i egzemplarzy zwielokrotnienia jego utworu,
- artyście-wykonawcy w odniesieniu do zapisu jego wykonania,
- producentowi fonogramu w odniesieniu do jego fonogramu,
- producentowi pierwszego zapisu filmu w odniesieniu do oryginału i egzemplarzy zwielokrotnienia jego filmu. Dla celów niniejszej dyrektywy "film" oznacza udźwiękowione lub nieme utwory filmowe, dzieła audiowizualne oraz ruchome obrazy.
Dla celów niniejszej dyrektywy główny reżyser utworu filmowego lub dzieła audiowizualnego uważany jest za jego twórcę lub jednego z twórców. Kraje członkowskie mogą postanowić, że także inne osoby uważane są za współtwórców.
- Najem i użyczanie dzieł budowlanych i dzieł sztuki użytkowej nie stanowi przedmiotu niniejszej dyrektywy.
- Prawa określone w ust. 1 mogą być przenoszone i odstępowane oraz mogą stanowić przedmiot licencji umownej.
- W przypadku zawarcia przez artystę-wykonawcę umowy z producentem filmowym w formie porozumienia indywidualnego lub zbiorowego w sprawie produkcji filmowej, niezależnie od art. 7, stosuje się domniemanie odstąpienia przez artystę wykonawcę, będącego stroną tej umowy, prawa najmu z zastrzeżeniem art. 4, o ile umowa nie stanowi inaczej.
- Kraje członkowskie mogą ustanowić domniemanie podobne jak w ust. 5 w odniesieniu do twórców.
- Kraje członkowskie mogą postanowić, że podpisanie umowy między artystą wykonawcą i producentem filmowym w sprawie produkcji filmowej traktowane jest jako upoważnienie do najmu, o ile umowa przewiduje stosowne wynagrodzenie w rozumieniu art. 4. Kraje członkowskie mogą również postanowić, że niniejszy ustęp stosować się będzie także do praw z rozdziału II.
Artykuł 3
Najem programów komputerowych
Pozostaje w mocy art. 4 litera c) dyrektywy Rady nr 91/250/EWG z 14.05.1991 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych. [2]
Artykuł 4
Niezbywalne prawo do stosownego wynagrodzenia
- W przypadku przeniesienia lub odstąpienia przez twórcę lub artystę-wykonawcę swego prawa najmu fonogramu albo oryginału lub egzemplarza zwielokrotnienia filmu na rzecz kopii filmowej producenta fonogramu lub producenta filmu zachowuje on roszczenie o stosowne wynagrodzenie za najem.
- Twórca lub artysta wykonawca nie może zrzec się prawa do stosownego wynagrodzenia za najem.
- Wykonywanie prawa do stosownego wynagrodzenia może być przeniesione na organizację zbiorowego zarządzania, reprezentującą twórcę lub artystę wykonawcę.
- Kraje członkowskie mogą uregulować, czy i w jakim zakresie może być ustanowiony tego rodzaju obowiązek, że prawo do stosownego wynagrodzenia musi być wykonywane przez organizację zbiorowego zarządzania oraz od kogo można żądać lub pobierać takie wynagrodzenie.
Artykuł 5
Wyjątek od wyłącznego prawa publicznego użyczania
- W odniesieniu do użyczania publicznego kraje członkowskie mogą ustanowić wyjątki od wyłącznego prawa według art. 1, o ile przynajmniej twórcy otrzymają wynagrodzenie za takie użyczanie. Kraje członkowskie mają swobodę przy ustalaniu wynagrodzenia stosownie do celów własnej polityki kulturalnej.
- Jeżeli kraje członkowskie nie zastosują wyłącznego prawa użyczania w znaczeniu art. 1 w odniesieniu do fonogramów, filmów i programów komputerowych, to wprowadzą one wynagrodzenie przynajmniej na rzecz twórców.
- Kraje członkowskie mogą zwolnić określone kategorie instytucji od płatności przewidzianych w ustępach 1 i 2.
- Komisja w porozumieniu z krajami członkowskimi przedłoży do 1.07.1997 r. sprawozdanie w sprawie użyczania publicznego w ramach Wspólnoty. Sprawozdanie to zostanie przekazane Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.
Rozdział II
Prawa pokrewne
Artykuł 6
Prawo utrwalania
- Kraje członkowskie ustanawiają na rzecz artystów-wykonawców wyłączne prawo zezwalania lub zakazywania utrwalania ich wykonań.
- Kraje członkowskie ustanawiają na rzecz stacji nadawczych wyłączne prawo zezwalania lub zakazywania utrwalania ich programów niezależnie od tego, czy chodzi o programy przekazywane bezprzewodowo, przewodowo, kablowo czy satelitarnie.
- Przedsiębiorstwu kablowemu równocześnie rozpowszechniającemu jedynie programy innych stacji nadawczych nie przysługuje prawo według ustępu 1.
Artykuł 7
Prawo zwielokrotniania
- Kraje członkowskie ustanawiają wyłączne prawo udzielania zezwalania lub zakazywania bezpośredniego lub pośredniego zwielokrotniania na rzecz:
- artystów-wykonawców w stosunku do utrwalenia ich wykonań,
- producentów fonogramów w stosunku do ich fonogramów,
- producentów pierwszych zapisów filmów w stosunku do oryginału i egzemplarzy zwielokrotnienia ich filmów,
- stacji nadawczych w stosunku do utrwaleń ich programów zgodnie z art. 6 ust. 2.
- Prawo zwielokrotniania określone w ust. 1 może być przeniesione, odstąpione oraz może stanowić przedmiot licencji umownej.
Artykuł 8
Publiczne nadawanie i odtwarzanie
- Kraje członkowskie ustanawiają na rzecz artystów-wykonawców wyłączne prawo zezwalania lub zakazywania bezprzewodowego nadawania oraz publicznego odtwarzania ich wykonań, chyba że wykonania te stanowią same w sobie nadawane wykonanie lub oparte są na utrwaleniu.
- Kraje członkowskie ustanawiają prawo gwarantujące wypłatę przez użytkownika stosownego wynagrodzenia i jego podział pomiędzy artystów-wykonawców i producentów fonogramów w przypadku publicznego wykorzystania w przekazywanych bezprzewodowo programach opublikowanych w celach handlowych fonogramów lub egzemplarzy ich zwielokrotnień lub w przypadku odtwarzania publicznego. Przy braku porozumienia w tej sprawie pomiędzy artystami-wykonawcami i producentami fonogramów kraj członkowski może określić warunki podziału wynagrodzenia.
- Kraje członkowskie ustanawiają na rzecz stacji nadawczych wyłączne prawo zezwalania lub zakazywania bezprzewodowego równoczesnego emitowania jej programów oraz publicznego odtwarzania jej programów, jeśli to odtwarzanie następuje w miejscach dostępnych publicznie za opłatą wstępu.
Artykuł 9
Prawo rozpowszechniania
- Kraje członkowskie ustanawiają na rzecz:- artystów wykonawców w stosunku do utrwaleń ich wykonań,
- producentów fonogramów w stosunku do ich fonogramów,
- producentów pierwszego zapisu filmów w stosunku do oryginału i egzemplarzy zwielokrotnienia ich filmów,
- stacji nadawczych w stosunku do utrwaleń ich programów zgodnie z art. 6 ust. 2.
wyłączne prawo publicznego udostępniania tych przedmiotów ochrony i ich kopii w drodze sprzedaży lub w inny sposób (zwane dalej "prawem rozpowszechniania").
- Prawo rozpowszechniania w obrębie Wspólnoty w odniesieniu do przedmiotów ochrony określonych w ust. 1 wyczerpuje się przy pierwszej sprzedaży przedmiotu w obrębie Wspólnoty przez właściciela praw lub za jego zgodą.
- Postanowienia szczególne rozdz. I, w szczególności art. 1 ust. 4, nie są objęte działaniem prawa rozpowszechniania.
- Prawo rozpowszechniania może być przeniesione, odstąpione oraz może stanowić przedmiot licencji umownych.
Artykuł 10
Ograniczenia praw
- Kraje członkowskie mogą ustanowić ograniczenie praw określonych w rozdz. II w następujących przypadkach:
a) dla użytku prywatnego;
b) dla wykorzystania krótkich fragmentów w sprawozdaniach dotyczących wydarzeń dnia;
c) dla nagrania efemerycznego, przedsiębranego przez stację nadawczą przy użyciu własnych środków i dla własnych emisji;
d) dla wykorzystania służącego wyłącznie celom oświatowym lub badań naukowych.
- Niezależnie od ust. 1 każdy kraj członkowski może ustanowić tego samego rodzaju ograniczenia względem ochrony artystów wykonawców, producentów fonogramów, stacji nadawczych i producentów pierwszych zapisów filmów, jakie przewidziane są dla ochrony prawa autorskiego względem utworów literackich i artystycznych. Licencje przymusowe mogą być jednak ustanowione jedynie w zakresie zgodnym z postanowieniami Konwencji Rzymskiej.
- Postanowienie ust. 1 litera a) nie ma zastosowania wobec aktualnych i przyszłych przepisów prawnych odnośnie do wynagrodzenia za zwielokrotnianie dla użytku prywatnego.
Rozdział III
Czas ochrony
Artykuł 11
Czas ochrony prawa autorskiego
Niezależnie od dalszej harmonizacji określone w niniejszej dyrektywie prawa autorów nie wygasają przed upływem terminu, ustanowionego w Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych.
Artykuł 12
Czas ochrony praw pokrewnych
Niezależnie od dalszej harmonizacji określone w niniejszej dyrektywie prawa artystów-wykonawców, producentów fonogramów i stacji nadawczych nie wygasają przed upływem terminów, ustanowionych w Konwencji Rzymskiej. Określone w niniejszej dyrektywie prawa producentów pierwszych zapisów filmów nie wygasają przed upływem terminu dwudziestu lat liczonego od końca roku, w którym dokonano zapisu.
Rozdział IV
Przepisy wspólne
Artykuł 13
Zastosowanie czasowe
- Niniejsza dyrektywa znajduje zastosowanie do wszystkich objętych nią, chronionych prawem autorskim utworów, wykonań, fonogramów, programów i pierwszych zapisów filmów, które w dniu 1 lipca 1994 korzystają nadal z ochrony stosownie do przepisów prawnych krajów członkowskich w dziedzinie prawa autorskiego i praw pokrewnych lub które spełniają w tym momencie kryteria ochrony w znaczeniu niniejszej dyrektywy.
- Niniejsza dyrektywa znajduje zastosowanie bez uszczerbku dla ewentualnego wykorzystania następującego przed dniem 1 lipca 1994.
- Kraje członkowskie mogą postanowić, że wychodzi się z założenia, iż właściciel praw zezwolił na wynajem lub wypożyczenie przedmiotów określonych w art. 2 ust. 1, jeżeli dowodnie przed dniem 1 lipca 1994 zostały one dla wymienionych celów odstąpione osobom trzecim lub przez nie nabyte. Kraje członkowskie mogą jednak ustanowić, w szczególności w przypadku zapisu cyfrowego, że posiadacze praw mają roszczenie o stosowne wynagrodzenie za najem lub użyczenie odnośnego przedmiotu.
- Kraje członkowskie nie mają obowiązku stosowania art. 2 ust. 2 względem utworów filmowych i dzieł audiowizualnych stworzonych przed dniem 1 lipca 1994.
- Kraje członkowskie mogą określić, od kiedy następuje obowiązywanie art. 2 ust. 2; termin ten nie może jednak przekraczać 1 lipca 1997.
- Niezależnie od art. 3 i z zastrzeżeniem ust. 8 i 9 niniejsza dyrektywa nie odnosi się do umów zawartych przed jej przyjęciem.
- Z zastrzeżeniem ust. 8 i 9 kraje członkowskie mogą postanowić, że w stosunku do właścicieli praw, którzy nabyli nowe prawa zgodnie z przepisami prawnymi wydanymi w celu realizacji niniejszej dyrektywy oraz wyrażili przed dniem 1 lipca 1997 zgodę na wykorzystanie, należy przyjąć założenie, iż dokonali oni odstąpienia nowo nabytych praw wyłącznych.
- Kraje członkowskie mogą określić, od kiedy obowiązuje niezbywalne prawo do stosownego wynagrodzenia według art. 4; termin ten nie może jednak przekraczać 1 lipca 1997.
- W przypadku umów zawartych przed 1 lipca 1994 niezbywalne prawo do stosownego wynagrodzenia według art. 4 znajduje zastosowanie jedynie w przypadku wystąpienia przez twórców lub artystów-wykonawców lub ich przedstawicieli z odpowiednim wnioskiem przed 1 lipca 1997. W przypadku braku porozumienia właścicieli praw co do wysokości wynagrodzenia wysokość stosownego wynagrodzenia może być określona przez kraje członkowskie.
Artykuł 14
Stosunek między prawem autorskim a prawami pokrewnymi
Ochrona praw pokrewnych prawu autorskiemu zgodnie z niniejszą dyrektywą nie dotyczy i nie narusza w żaden sposób ochrony prawa autorskiego.
Artykuł 15
Postanowienia końcowe
- Kraje członkowskie wydadzą do 1 lipca 1994 niezbędne przepisy prawne i administracyjne w celu dostosowania się do niniejszej dyrektywy, powiadamiając o tym niezwłocznie Komisję.
Wydając przepisy, o których mowa w tym ustępie, kraje członkowskie powołują się na niniejszą dyrektywę w samych przepisach lub poprzez wskazówkę zamieszczoną przy ich urzędowej publikacji. Kwestie szczegółowe powołania regulują kraje członkowskie.
- Kraje członkowskie informują Komisję o najważniejszych wewnętrznych przepisach prawnych wydawanych w zakresie objętym niniejszą dyrektywą.
Artykuł 16
Niniejsza dyrektywa skierowana jest do krajów członkowskich.
Sprządzono w Brukseli 19 listopada 1992 r.
Przypisy
[1] Sprawy Nr 60/84 i 61/84, ETS z 1985 r.
[2] OJ Nr L 122 z 17.05.1991, str. 42.
 | |
