Nr 4/2004 (55), Alternatywnie i wesoło. Komunikat
| | Nr 4/2004 (55), Alternatywnie i wesoło. Komunikat |
|
 | | | |
Jadwiga Wielgut-Walczak
| |||
| | ||
| 11 marca 2004 w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie odbył się wernisaż wystawy zorganizowanej przez Akademię Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie (ASP) z okazji jubileuszu 185-lecia działalności uczelni. Składa się na nią ponad dwieście plakatów, zaprojektowanych w latach 1899-2003 przez profesorów i uczniów tej najstarszej polskiej szkoły artystycznej. Czynna jest do dnia 25 kwietnia 2004 r. Wszystkie eksponaty pochodzą ze zbiorów Gabinetu Plakatów Biblioteki Głównej ASP i wszystkie zostały zreprodukowane w obszernym polsko-angielskim katalogu[1], zaopatrzonym we wstępy krytyczne, biogramy artystów oraz diagram ukazujący historię Akademii im. Jana Matejki począwszy od 1818 roku. Plakat w historycznym przekroju, od początków jego rozwoju w Polsce po dzień dzisiejszy, autorów związanych studiami lub pracą z ASP w Krakowie - pochodzący ze zbiorów uczelnianej Biblioteki Głównej - oto założenia i zarazem klucz do wystawy. Pozwalają one na rozwinięcie szerokiego wachlarza nazwisk, znaczących zarówno w historii krakowskiej Akademii, jak i w rozwoju jedynej w swoim rodzaju dyscypliny, w szczególny sposób łączącej wymagania artyzmu z konkretnym, utylitarnym celem i powiązanej z odbiorcą, do którego przekaz jest kierowany. Nie próbując odpowiadać na pytanie, czy właśnie dlatego wystawy plakatu od lat niezmiennie cieszą się dużym powodzeniem, wyrażamy po prostu nadzieję, że i tym razem będzie podobnie. Odbywając dzięki wystawionym eksponatom ponad stuletnią podróż w czasie, przypomnimy sobie największe nazwiska związane z Akademią im. Jana Matejki oraz przywołamy na chwilę fakty dawno zapomniane, lecz szczęśliwie utrwalone na plakacie informacyjnym, reklamowym, teatralnym, filmowym czy politycznym. Żadna z polskich szkół artystycznych nie może się poszczycić tak bogatymi i różnorodnymi zbiorami, jak Biblioteka Główna ASP w Krakowie (www.asp.krakow.pl). Podkreślając to, pragnę zwrócić uwagę nie tylko na ich wartość, wynikającą z jakości i liczby zgromadzonych obiektów, lecz także na fakt, iż są one historycznym dziedzictwem Muzeum Techniczno-Przemysłowego. Szczęśliwie dla Krakowa, starania i fundacja niezwykłej postaci, jaką był dr Adrian Baraniecki, zaowocowały w 1868 roku, w okresie prezydentury Józefa Dietla, powołaniem Muzeum Techniczno-Przemysłowego. Trudno przecenić rolę Baranieckiego, jako pioniera przeniesienia na polski grunt zachodnioeuropejskich idei muzealnictwa przemysłowo-technicznego, realizowanych poprzez świadome wspieranie rękodzieła artystycznego oraz integrację sztuki i przemysłu. Wpływ pierwszej w Polsce (i jednej z pierwszych w Europie) placówki tego typu na bujny rozkwit sztuki stosowanej właśnie w Krakowie do dzisiaj jest przedmiotem studiów i badań. Muzeum, zlokalizowane początkowo w wynajętych pomieszczeniach klasztoru Franciszkanów, dopiero na przełomie lat 1913 i 1914 doczekało się przeprowadzki do nowego, starannie zaplanowanego gmachu przy ul. Smoleńsk. Kres działalności placówki przyniosły dziejowe zmiany: wojna i okupacja, a wkrótce po jej zakończeniu - zmiana rzeczywistości politycznej i społecznej. W wyniku likwidacji Muzeum w 1950 budynek roku - wraz z cennym księgozbiorem i wspaniałymi zbiorami plakatów, rycin, fotografii etc. - przypadł Akademii Sztuk Pięknych. Mieszczą się w nim dzisiaj, oprócz Biblioteki, dwa wydziały ASP: Form Przemysłowych oraz Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki. Placówkę stworzoną przez Baranieckiego, nawiązującą od początku do bogactwa tradycji Muzeum Aleksandryjskiego, współcześnie zapewne określilibyśmy mianem prężnie działającego instytutu sztuki, kultury i nauki. Jego rolę i znaczenie przywołuję dzisiaj nieprzypadkowo. Zainteresowania, osobista pasja oraz działania podjęte w latach 1891-1904 przez drugiego dyrektora Muzeum Techniczno-Przemysłowego, architekta Jana Wdowiszewskiego, a przede wszystkim zorganizowana przez niego w czerwcu 1898 roku I Międzynarodowa Wystawa Plakatu, wyznaczają początek rozwoju tej dziedziny sztuki na ziemiach polskich. Niemal cała eksponowana wówczas kolekcja była własnością Muzeum. Eksponaty z wystawy Wdowiszewskiego z 1898 roku, uzupełniane sukcesywnie przez jego następców i prezentowane na kolejnych wystawach, stworzyły podwaliny dzisiejszych kra-kowskich kolekcji: Muzeum Narodowego i Akademii Sztuk Pięknych. Biblioteka Główna ASP - dziedzicząc większość zbiorów i użytkując dawne pomieszczenia - stała się naturalnym łącznikiem pomiędzy tradycją Muzeum Techniczno-Przemysłowego, a teraźniejszością Akademii. Udostępniając od dziewięćdziesięciu lat swoje zbiory w tej samej wczesnomodernistycznej czytelni na wysokim pierwszym piętrze, przy tych samych dużych, drewnianych stołach projektu Karola Homolacsa, wzbogacając systematycznie muzealny księgozbiór nowymi nabytkami, służy dzisiaj studentom i pracownikom szkoły, ale także - po dawnemu - całemu środowisku artystycznemu Krakowa.
Plakaty ze zbiorów krakowskiej ASP znane są w całej Polsce; bywały także poza jej granicami, uczestniczyły w wielu wystawach. Jedną z najbardziej znaczących była - także jubileuszowa, uświetniająca 150-lecie Akademii - ekspozycja 300 polskich i zagranicznych przedwojennych plakatów, zorganizowana w 1972 roku w galerii BWA przy pl. Szczepańskim. Zwróciła ona powszechną uwagę na jakość kolekcji, plasując zbiór Biblioteki Głównej ASP tuż za tworzonym w tamtym okresie Muzeum Wilanowskim. Wystawa zaowocowała uporządkowaniem i opracowaniem na nowo obiektów oraz wygospodarowaniem dla nich osobnego pomieszczenia, w którym do dzisiaj są przechowywane. Oprócz rozmaitych pożytków płynących zazwyczaj z wysiłku organizowania wystaw: korzyści poznawczych, doznań artystycznych i inspiracji twórczych, które są udziałem publiczności, pojawiają się także inne, bezpośrednio dotyczące samych zbiorów. Obecnie zbiory Gabinetu Plakatów Biblioteki Głównej ASP przekraczają liczbę 7200 obiektów. Wszystkie bez wyjątku pochodzą z darów - ofiarodawcami są najczęściej sami autorzy plakatów, w zdecydowanej większości wywodzący się ze środowiska krakowskiego, lub instytucje kultury, z którymi udało się nam nawiązać współpracę. W związku ze stałym zwiększaniem się liczby czytelników rośnie również liczba osób zainteresowanych kolekcją. Zapewnienie swobodnego dostępu do plakatów liczących po kilkadziesiąt, a nieraz i ponad sto lat jest nie lada wyzwaniem. W naszych staraniach zaczynają być pomocne nowe techniki cyfrowego przetwarzania i przekazywania obrazu. Pierwsze kroki w kierunku digitalizacji zbiorów poczyniono w związku z obecną wystawą. Kilkaset sfotografowanych cyfrowo plakatów stanowi zalążek bazy, która z czasem umożliwi przeglądanie całego zbioru. Obecna wystawa spełni swe zadanie, jeżeli - ukazując rolę, jaką w rozwoju plakatu odegrało środowisko krakowskiej Akademii, znacząc historię sztuki plakatu nazwiskami tej miary, co Wyspiański, Axentowicz, Mehoffer - pobudzi do refleksji nad przemianami, jakim podlegał plakat w ciągu dziesięcioleci i skłoni do zastanowienia się nad wyzwaniami, jakim musi sta-wić czoła dzisiaj, w obliczu szybkich przemian cywilizacyjnych i ekspansji nowych środków komunikacji wizualnej.
Przypisy[1] Plakat z krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych 1899-2003. Kraków: Wydawnictwo Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie, 2004.  | |
| | | |
| |||
| | ||
