Nr 8/2004 (59), Biblioteki a zagrożenia. Ochrona zasobów. Badania, teorie, wizje
| | Nr 8/2004 (59), Biblioteki a zagrożenia. Ochrona zasobów. Badania, teorie, wizje |
|
 | | | |
Marta Grabowska
| |||
| | ||
| Informacja o integracji europejskiej - to pojęcie bardzo szerokie. W niniejszym artykule omówione zostaną sieci informacyjne Wspólnot i Unii Europejskiej oraz Rzeczpospolitej Polskiej, prowadzące działalność na rzecz informowania obywateli polskich o procesie integracji europejskiej. 1. WstępW związku ze staraniami Polski o członkostwo w Unii Europejskiej oraz uzyskaniem pełnego członkostwa w niej z dniem 1 maja 2004 roku powstało w naszym kraju ogromne zapotrzebowanie na informację na temat integracji europejskiej. Już w podpisanym przez Polskę układzie stowarzyszeniowym ze Wspólnotami Europejskimi znalazł się zapis zobowiązujący obie strony do wzajemnego informowania o procesie integracji europejskiej, jak również zobowiązujący zarówno Wspólnoty, jak i Rząd RP do informowania obywateli polskich o podejmowanych działaniach. Strony podejmą odpowiednie działania w celu rozwijania skutecznej wzajemnej wymiany informacji. Początkowo priorytet zostanie przyznany programom dostarczającym podstawowe informacje na temat Wspólnoty szerokim kręgom odbiorców oraz informacje specjalistyczne, przeznaczone dla określonych gremiów w Polsce, włączając w to, tam gdzie będzie to możliwe, dostęp do skomputeryzowanych baz danych Wspólnoty[1]. Głównymi twórcami informacji w zakresie integracji europejskiej są przede wszystkim różne instytucje i organy Wspólnot i Unii Europejskiej, takie jak: Komisja Europejska, Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości, Komitet Społeczno-Ekonomiczny, Komitet Regionów czy Sąd Pierwszej Instancji. Są nimi również agencje unijne, takie jak: Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Higieny Pracy czy Europejska Agencja Bezpieczeństwa w Lotnictwie. W wyniku działalności tych ciał powstaje wiele różnych materiałów, które są publikowane i udostępniane zarówno obywatelom państw Unii Europejskiej, jak również obywatelom innych krajów. Zakres tematyczny tych materiałów odpowiada zakresowi działań i kompetencjom Wspólnot Europejskich. Twórcami informacji na temat integracji europejskiej mogą być również poszczególne państwa członkowskie Unii Europejskiej, a zakres tych informacji, jak i polityka informacyjna, prowadzona przez nie, nie musi być zgodna z polityką unijną. Twórcami informacji na temat integracji europejskiej mogą być również państwa trzecie. Należy też zaznaczyć, że informacja na temat integracji europejskiej nie jest tylko domeną sektora publicznego. Informacja ta powstaje i jest rozpowszechniana także przez sektor prywatny, a szczególnie przez różnego rodzaju organizacje pozarządowe. Najważniejszym działem wśród materiałów pochodzących z instytucji Wspólnot Europejskich jest niewątpliwie dokumentacja prawna. Prawo wspólnotowe pojawia się tam, gdzie istnieje konieczność wprowadzenia jednolitych rozwiązań na terenie Unii Europejskiej, tj. w zakresie współpracy gospodarczej i walutowej, polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Jego zakres wynika ze stopnia zaawansowania procesów integracyjnych w Europie. Ma, więc ono określony, a zarazem ograniczony zakres przedmiotowy, bowiem nie obejmuje wszystkich dziedzin życia, a ogranicza się do tych, które wyznaczają wzajemne uzgodnienia. Dorobek prawny Wspólnot Europejskich określa się terminem acquis communautaire. Składa się nań: prawodawstwo pierwotne i wtórne, zasady prawne i orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości oraz Sądu Pierwszej Instancji. Źródłem prawodawstwa pierwotnego są traktaty, natomiast na prawo wtórne składają się: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje oraz zalecenia i opinie. Dokumentacja prawna zawiera poza tym umowy międzynarodowe, materiały z przebiegu procesu legislacyjnego i procesu podejmowania decyzji we Wspólnotach Europejskich. Oprócz dokumentacji prawnej, informacja Unii Europejskiej obejmuje różne opracowania na temat poszczególnych dziedzin będących przedmiotem jej działań, takich jak: ekonomia, sprawy społeczne, statystyka itp., czy też poszczególnych polityk, takich jak: polityka rolna, ochrona środowiska i polityka regionalna, nauka i technika itp. Unia Europejska prowadzi politykę publicznego dostępu do informacji będących w posiadaniu instytucji wspólnotowych. W celu realizacji tej polityki Komisja Europejska tworzy liczne sieci informacyjne, do których dostarcza materiały Wspólnot Europejskich, jak również umieszcza wiele materiałów w Internecie, w szczególności na serwerze EUROPA http://europa.eu.int/[2]. Działania informacyjne Wspólnot Europejskich mają długą historię i charakteryzują się wypracowanymi metodami. Natomiast działania informacyjne Rządu RP w zakresie integracji europejskiej mają swój początek dopiero w 1997 roku i związane są z opublikowanym w tym roku dokumentem pt.: Narodowa Strategia Integracji[3]. W jego rozdziale VII pt.: Działania informacyjne po raz pierwszy sprecyzowano strategię polskich działań informacyjnych w zakresie integracji europejskiej. 2. Sieci informacyjne Wspólnot i Unii Europejskiej w PolsceWspólnoty i Unia Europejska posługują się różnymi formami źródeł informacji. Należą do nich: materiały drukowane, źródła informacji na nośnikach elektronicznych, materiały audiowizualne czy program telewizji satelitarnej. Obecnie przeważają jednak dokumenty na nośnikach elektronicznych, których większość dostępna jest na serwerze EUROPA http://europa.eu.int/. Wszystkie materiały pochodzące z instytucji Wspólnot Europejskich opracowywane są przez Biuro Oficjalnych Wydawnictw Wspólnot Europejskich (Office for Official Publications of the European Communities - OOPEC, znane też jako EUR-OP), mieszczące się w Luksemburgu[4]. Są one publikowane obecnie w 20 oficjalnych językach Unii Europejskiej. W państwach członkowskich Unii Europejskiej informacja wspólnotowa dostępna jest przede wszystkim w reprezentacjach (representations) Komisji Europejskiej i Parlamentu Europejskiego. W biurach tych istnieją oddziały informacji europejskiej, zwane European Union Information Point, posiadające najczęściej popularne, wielonakładowe broszury i informatory propagujące działalność instytucji wspólnotowych. W reprezentacjach Komisji Europejskiej działają też najczęściej biura udzielające porad prawnych obywatelom na interesujące ich tematy, w których pracują prawnicy, eksperci w zakresie prawa wspólnotowego. W krajach stowarzyszonych ze Wspólnotami Europejskimi istnieją przedstawicielstwa (delegations) Komisji Europejskiej, które mają rangę ambasad. Istniejące w okresie stowarzyszeniowym w Polsce Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Warszawie przekształciło się w Reprezentację[5]. W ostatnim okresie przybyło też Biuro Informacyjne Parlamentu Europejskiego, które posiada stronę internetową, na razie jednak jedynie w ramach strony Parlamentu Europejskiego[6]. Oprócz reprezentacji i przedstawicielstw, do głównych instytucji zajmujących się gromadzeniem i rozpowszechnianiem informacji Wspólnot i Unii Europejskiej należą:
Instytucje te tworzone są stosownie do potrzeb w państwach członkowskich Unii Europejskiej, w państwach stowarzyszonych oraz w innych państwach świata. Do większości z nich, szczególnie znajdujących się w państwach członkowskich i stowarzyszonych, materiały dostarczane są bezpłatnie. Inni odbiorcy muszą je zakupić. Biblioteki depozytowe (European Depository Libraries - DEP) umieszczane są w danym kraju przy bibliotekach narodowych lub przy określonych urzędach centralnych. Zwykle istnieje tylko jedna biblioteka depozytowa w danym państwie, choć zdarza się, że ich liczba jest większa, np.: w Niemczech, w Wielkiej Brytanii czy w Austrii. Otrzymują one publicznie dostępne materiały pochodzące z instytucji Wspólnot Europejskich. Biblioteki depozytowe udostępniają materiały ogółowi społeczeństwa. Tworzone są za zgodą Komisji Europejskiej od 1963 roku W Polsce Biblioteka Depozytowa[7] ulokowana jest przy Urzędzie Komitetu Integracji Europejskiej (UKIE) w Warszawie. Jako duże państwo członkowskie UE Polska niewątpliwie ma prawo do drugiej biblioteki depozytowej, np.: przy Bibliotece Narodowej. Nie wszczęto jednak działań w tym zakresie. Centra dokumentacji europejskiej (European Documentation Centres - EDC)[8] tworzone są przy uczelniach wyższych, przede wszystkim przy uniwersytetach, które promują w programach swoich studiów wiedzę o Unii Europejskiej lub posiadają wyodrębnione studia europejskie. Ich zadaniem jest dostarczanie informacji o Unii środowiskom akademickim (studentom i pracownikom naukowym), ale także społeczności nieakademickiej w danym regionie. W państwach członkowskich Unii Europejskiej istnieją 324 takie ośrodki, a w ogóle na świecie jest ich 544. W Polsce istnieje 16 ośrodków dokumentacji europejskiej przy następujących uczelniach i instytucjach:
Polskie ośrodki dokumentacji europejskiej prowadzą intensywną działalność informacyjną w środowiskach akademickich, są dobrze zorganizowane, posiadają swoją listę dyskusyjną w Internecie i zamierzają utworzyć stowarzyszenie. Centra euro-info (Euro Info Centres - EIC) są przeznaczone dla świata biznesu, ze szczególnym uwzględnieniem małych i średnich przedsiębiorstw (small and medium-sized enterprises - SME), a także dla rzemiosła. W państwach Unii Europejskiej jest około 300 takich ośrodków. Występują one także w Norwegii, Islandii, Jordanii, Maroku, Szwajcarii i Turcji. Ich głównym zadaniem jest świadczenie wyspecjalizowanych usług informacyjnych przedsiębiorstwom, ze szczególnym uwzględnieniem procesu umiędzynarodowienia produkcji i handlu w Unii Europejskiej. W ośrodkach tych zatrudniane są osoby posiadające dogłębną wiedzę o funkcjonowaniu gospodarki unijnej, a ich praca charakteryzuje się wysoką odpowiedzialnością za udzielane informacje. Usługi świadczone przez te ośrodki są często płatne. Ze względu na wagę udzielanych informacji centra euro-info mają pełny dostęp do materiałów drukowanych i elektronicznych Unii Europejskiej, wyposażane są w aktualne dokumenty oraz korzystają z elektronicznych środków komunikacji. W państwach stowarzyszonych zamiast centrów euro-info początkowo stworzono tzw. centra korespondencyjne euro-info, które z czasem uzyskały pełny status. W Polsce istnieje już sieć tych ośrodków zlokalizowanych w następujących miejscach:
Z siecią ośrodków euro-info ściśle współpracują dwa inne typy ośrodków wspierające działalność małych i średnich przedsiębiorstw. Są to: European Community Business and Innovation Centres (EC BICs), tworzące sieć European Business and Innovation Centres Network (EBN)[10] oraz Innovation Relay Centres (IRC)[11]. Zadaniem tych dwóch sieci jest stworzenie pomostu między małymi i średnimi przedsiębiorstwami a wynalazczością i światem nauki. Ośrodki EC BICs mogą istnieć przy różnych instytucjach legitymujących się certyfikatem Wspólnot Europejskich, tworzone są przede wszystkim na terenie słabiej rozwiniętych regionów Unii Europejskiej, a ich zadaniem jest pomoc małym i średnim przedsiębiorstwom w ich rozwoju. Ich działalność polega na doradztwie w zakresie tworzenia i optymalizacji zarządzania małymi i średnimi przedsiębiorstwami, określaniu zakresu działalności, restrukturyzacji w związku ze zmieniającymi się potrzebami rynku i wdrażaniu nowych technologii oraz w nawiązywaniu kontaktów ze światem nauki i wynalazczością w celu pozyskiwania dostępu do nowych technologii. W tym ostatnim zakresie pomocą małym i średnim przedsiębiorstwom służą też ośrodki Innovation Relay Centres, udostępniające informacje na temat nowych technologii i prowadzące doradztwo w tym zakresie. W Polsce mieliśmy na razie tylko jeden ośrodek typu BIC - w Olsztynie, ale niestety został zamknięty. Był to tzw. Inkubator Przedsiębiorczości przy Fundacji Wspierania i Promocji Przedsiębiorczości na Warmii i Mazurach ze statusem "Assocciate Member" (członka stowarzyszonego). Obecnie funkcjonuje osiem ośrodków typu IRC w czterech utworzonych w tym celu regionach Polski: Wschodnim, Centralnym, Zachodnim i Południowym. Ośrodki te znajdują się odpowiednio: przy Uniwersytecie Warszawskim, w Ośrodku Przetwarzania Informacji (OPI) w Warszawie i w Centrum Transferu Technologii (CTT) w Gdańsku, przy Parku Nauki i Techniki w Poznaniu, w Centrum Transferu Technologii przy Politechnice Wrocławskiej, w Biurze Współpracy Międzynarodowej Politechniki Szczecińskiej, a także w Centrum Transferu Technologii przy Politechnice Krakowskiej oraz przy Agencji Rozwoju Regionalnego w Rzeszowie. Europejskie punkty informacji (Info-Points Europe)[12] lokowane są w miejscach, do których ludność ma szeroki dostęp, np. w siedzibach władz lokalnych czy innych instytucjach publicznych, np. w bibliotekach publicznych. Tworzone są od 1991 r. i jest ich około 140 w państwach członkowskich Unii Europejskiej. W Polsce sieć ta jeszcze się nie rozwinęła. Jedyny punkt tego rodzaju, założony przy Przedstawicielstwie Komisji Europejskiej w Warszawie - obecnie funkcjonuje przy Reprezentacji Unii Europejskiej w Warszawie. Centra informacji dla środowisk wiejskich (Carrefours)[13] zaczęły powstawać w 1988 roku, kiedy to Komisja Europejska zajęła się problemem rozwoju wsi. Są one umieszczane przy różnych organizacjach i instytucjach takich, jak: izby rolnicze czy siedziby władz lokalnych i samorządu terytorialnego. W państwach członkowskich Unii Europejskiej jest ich obecnie 134. Udostępniają one informacje na temat polityki rolnej Wspólnot i Unii Europejskiej ogółowi ludności wiejskiej, tj. organizacjom rolniczym, spółdzielniom, indywidualnym rolnikom, szkołom itd. Prowadzą też aktywną działalność oświatową i informacyjną. W Polsce istnieją cztery takie ośrodki. Ze względu jednak na złożoność problematyki polityki rolnej Wspólnot Europejskich polskie ośrodki są jeszcze pod opieką ośrodków zagranicznych:
Centra informacji dla środowisk miejskich (Network of Urban Forum for Sustainable Development - NUFSD)[15] - stanowią sieć ośrodków informacji wspomagających rozwój miast, lokowane są najczęściej przy organizacjach pozarządowych, a ich zadaniem jest wspomaganie procesu tzw. zrównoważonego rozwoju i rozwoju urbanistycznego miast z uwzględnieniem zaleceń Unii Europejskiej. Centra te inicjują i wspomagają rozwój i współpracę różnych miast. Istnieją one obecnie przy 21 miastach, np. w Charleroi (Belgia), Aalborg (Dania), Besancon (Francja), Wenecji (Włochy) czy Delft (Holandia). W Polsce sieć ta nie ma swojej wyrazistej reprezentacji. Z państw nowo przyjętych do Unii Europejskiej - Wilno i Tallin są już członkami tej sieci. Eurobiblioteki (eurolibraries) - to biblioteki publiczne, które zdecydowały się umieścić w swoich zbiorach niektóre materiały Unii Europejskiej. Otrzymują pewien podstawowy zestaw materiałów unijnych, a inne materiały mogą kupić po obniżonej cenie. Nie jest to sieć wyłącznie unijna, a raczej zarządzana jest przez władze samorządowe krajów je posiadających. Sieć tego rodzaju bibliotek rozwinęła się szczególnie w Hiszpanii, Wielkiej Brytanii i Danii. W Polsce sieć ta nie istnieje. Na koniec należy wspomnieć o sieci ośrodków informacji konsumenckiej i o tzw. ośrodkach informacji o Europie, lecz i te sieci unijne nie mają jeszcze swojej reprezentacji w Polsce. Europejskie ośrodki informacji konsumenckiej (European Consumer Centres - ECCs, zwane też Euroguichets)[16] mają za zadanie informowanie obywateli Unii Europejskiej o ich prawach na wielkim rynku europejskim. Zapotrzebowanie na tego typu informacje pojawiło się początkowo szczególnie na obszarach regionów transgranicznych i dotyczyło importu indywidualnego w celach konsumpcyjnych. Na razie istnieje 15 takich ośrodków w 13 państwach członkowskich Unii Europejskiej (nie ma ich w Danii i Holandii, a po dwa ulokowane są w Niemczech i Hiszpanii). Ochrona praw konsumentów na rynku europejskim jest przedmiotem szczególnej troski Komisji Europejskiej i ma swój wyraz w odpowiednich zapisach traktatowych (Art. 95 i 153 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej). Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Warszawie pracuje obecnie nad uruchomieniem pierwszego ośrodka unijnej informacji konsumenckiej w Polsce. Ośrodki informacji o Europie[17] istnieją na razie tylko w Lizbonie, Paryżu i Rzymie. Ich zadaniem jest koordynowanie polityki informacyjnej Unii Europejskiej w danym państwie. W przyszłości, w związku z planami decentralizacji sieci informacyjnych Unii Europejskiej, ośrodki takie powstaną we wszystkich państwach członkowskich i będą koordynować całą unijną politykę informacyjną w danym państwie. Wymienione wyżej sieci informacyjne Unii Europejskiej oferują materiały drukowane, dostęp do źródeł elektronicznych, ale przede wszystkim pomagają w dotarciu do potrzebnych informacji. Warto też wspomnieć o utworzeniu międzynarodowej grupy wykładowców w dziedzinie integracji europejskiej, znanej pod nazwą "Team Europe", skupiającej ponad 550 specjalistów, którzy rocznie dają wiele wykładów na temat integracji europejskiej w uczelniach wyższych, podczas konferencji, szkoleń itp. Grupy "Team Europe" wyłaniane są przez reprezentacje i przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w poszczególnych krajach. Grupa taka aktywnie działała też w Polsce w okresie stowarzyszeniowym[18]. Oprócz wymienionych sieci informacyjnych, w związku z różnorodnymi programami realizowanymi przez Wspólnoty Europejskie, w państwach członkowskich i stowarzyszonych tworzone są wyspecjalizowane sieci prowadzące działalność nie tylko informacyjną, ale także analityczną i doradczą. Wiąże się to często z dysponowaniem odpowiednimi funduszami przeznaczonymi na rozwój danej sfery życia. Sieci tego rodzaju tworzone są np. w dziedzinach takich jak: edukacja, zatrudnienie, sytuacja kobiet, sprawy społeczne, energia, badania i rozwój, współpraca, bezpieczeństwo obywateli, rozwój wsi czy media. W Polsce do sieci tego rodzaju zaliczyć można na przykład działalność Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji w Warszawie, koordynującej całość programu SOCRATES[19] i udzielającej wszelkich informacji na jego temat. W gestii Fundacji są programy składowe, takie jak: EURYDICE (Education Information Network in the European Community), Minerva czy Gryndtvig. Osobne biuro informacji posiada w Polsce NARIC (National Academic Recognition Information Centres) - sieć dostarczająca informacje na temat uznawania dyplomów szkół wyższych i kwalifikacji zawodowych w państwach członkowskich Unii Europejskiej. W Polsce jest to Biuro Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej (Bureau for Academic Recognition and International Exchange), podległe Ministerstwu Edukacji Narodowej[20]. Pewien szczególny charakter mają biura informacji, które powstały w związku z realizacją programów pomocowych Wspólnot Europejskich w państwach 10-tki, w tym w Polsce, które wstąpiły już do Unii Europejskiej 1 maja 2004 r., np. programu TEMPUS czy SAPARD, a które nadal prowadzą działalność informacyjną, lecz teraz w nieco innym zakresie. Centralne Biuro Programu TEMPUS nadal istnieje przy Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji w Warszawie, lecz beneficjentami programu są obecnie państwa stowarzyszone z Unią Europejską i określone państwa trzecie, które teraz Polska może zaprosić do współpracy (np. TEMPUS-TACIS, TEMPUS-MEDA czy TEMPUS-CARDS). Podobny charakter ma sieć Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Agency for Restructuring and Modernisation of Agriculture)[21], która wspomagała realizację programu SAPARD (Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development), a obecnie wspomaga proces realizacji dopłat bezpośrednich dla rolników. W okresie stowarzyszeniowym istniały jednostki tej sieci tylko na szczeblu wojewódzkim, a po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej stworzono również jednostki na poziomie powiatów. Europejska sieć instytucji pośrednictwa pracy (EURES - European Employment Services Network)[22], zajmująca się współpracą państwowych biur pośrednictwa pracy, związana z rozszerzaniem swobodnego przepływu pracowników jest już także reprezentowana w Polsce. Działalność tej sieci koordynuje Ministerstwo Gospodarki i Pracy, które powołało powiatowych asystentów EURES przy biurach zatrudnienia. Informacje o Polsce prezentowane są także w Europejskim Obserwatorium Państwowej Polityki Rodzinnej - (European Observatory on the Social Situation, Demography and Family)[23], sieci informacyjnej, zajmującej się sytuacją rodziny w poszczególnych państwach członkowskich UE. Ośrodek badawczy, ulokowany przy Austriackim Instytucie Badań nad Rodziną (Austrian Institute of Family Studies), składa się z grupy niezależnych ekspertów reprezentujących poszczególne kraje członkowskie Unii Europejskiej. Polska bierze też udział w pracach interaktywnej sieci komunikacji pracowników naukowych, prowadzących badania w zakresie integracji europejskiej - (An Interactive Communication Network for Academics in the field of European Integration Studies - ECSA-NET). Polska organizacja członkowska - PECSA - Polskie Stowarzyszenie Badań Wspólnoty Europejskiej (Polish European Community Studies Association) powstało w 1989 r. i posiada około 130 członków[24]. Do unijnej sieci informacji statystycznej EUROSTAT[25] należy też Główny Urząd Statystyczny w Warszawie[26]. 3. Polskie działania informacyjne w zakresie integracji europejskiejZe względu na utrzymujące się przez kilka lat po 1989 roku wysokie poparcie obywateli polskich dla procesu integracji europejskiej (75-80% społeczeństwa opowiadało się za integracją), Rząd RP nie podejmował planowych akcji informacyjnych. Dopiero przyjęty przez Rząd w 1997 roku dokument Narodowa Strategia Integracji[27], którego celem było określenie zadań dostosowawczych w okresie bezpośrednio poprzedzającym członkostwo Polski w Unii Europejskiej, zawierał rozdział poświęcony działaniom informacyjnym (część VII: Działania informacyjne)[28]. Wśród głównych celów tych działań wymieniono m.in.: przybliżenie społeczeństwu problematyki Unii Europejskiej, uświadomienie obywatelom wpływu członkostwa na sferę suwerenności państwa, na jego bezpieczeństwo, pozycję międzynarodową i gospodarkę, wyjaśnienie zmian w zakresie praw i obowiązków obywateli, jakie przyniesie członkostwo, oraz wprowadzenie problematyki integracji europejskiej do systemu edukacji narodowej. Wspomniano tam również o konieczności stałego monitorowania opinii społecznej i powołania grupy roboczej do spraw. strategii informacyjnej przy Komitecie Integracji Europejskiej. Zadania te przejęły dwa Departamenty powołanego w 1996 roku Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej, tj.: Informacji i Komunikacji Społecznej oraz Kształcenia Europejskiego, które w 1999 roku przekształcono w jeden Departament Informacji i Kształcenia Europejskiego. Następnie, z dniem 21 listopada 2001 roku., utworzono Departament Komunikacji Społecznej i Informacji Europejskiej. W jego skład weszły dwie sekcje: Wydział Promocji i Centrum Informacji Europejskiej przy ul. Kruczej 38/42 w Warszawie[29]. Wydział Kształcenia Europejskiego stał się osobnym departamentem, który organizuje i wdraża systemy szkoleń dla różnych środowisk w dziedzinie integracji europejskiej. Do głównych celów działalności Departamentu Komunikacji Społecznej i Informacji Europejskiej zaliczono m.in.: realizację polityki informacyjnej państwa w zakresie integracji europejskiej oraz współpracę z organizacjami rządowymi i pozarządowymi, a także monitorowanie stopnia poinformowania społeczeństwa na temat integracji europejskiej. Wydziałowi Promocji przydzielono zadanie prowadzenia długofalowych działań informacyjno-promocyjnych w celu uzyskania poparcia społecznego dla procesów integracyjnych, m.in. poprzez zakładanie regionalnych centrów informacji europejskiej (RCIE), których jest obecnie w kraju ponad 30[30]. Centra te ulokowane zostały przy różnych, najczęściej niezależnych organizacjach w drodze przetargu. Centrum Informacji Europejskiej realizuje działania informacyjno-edukacyjno-promocyjne. 4 maja 1999 roku przyjęty został, przygotowany przez Rząd RP, Program Informowania Społeczeństwa (PIS)[31] - dokument, który wytyczał cele i zadania polityki informacyjnej Rządu RP na okres przedakcesyjny, referendum i okres wczesnego członkostwa Polski w UE. Program Informowania Społeczeństwa zakładał dwukierunkowy obieg informacji: kanał wewnętrzny (przekaz informacji między instytucjami rządowymi) i kanał zewnętrzny (przekaz informacji między władzą wykonawczą i ustawodawczą a społeczeństwem). Program kierowany był do polityków, służby cywilnej, służb mundurowych, samorządów, mediów, przedsiębiorców, rolników, nauczycieli, osób uczących się, kościołów i organizacji społecznych oraz stowarzyszeń. Ponadto powołano środowiskowe rady konsultacyjne do spraw strategii informacyjnej, złożone z przedstawicieli różnych grup społecznych i zawodowych. Partnerami programu były organizacje pozarządowe, samorządy, media, szkolne kluby europejskie oraz sieci ośrodków informacji Unii Europejskiej w Polsce. Do koordynacji działań zobowiązano wspomniany już Departament Komunikacji Społecznej i Informacji Europejskiej UKIE oraz powołany we wrześniu 2000 roku Departament Dokumentacji Europejskiej (biblioteka i wydawnictwo), a także wspomniane Centrum Informacji Europejskiej (http://www.cie.gov.pl/)[29]. Należy też wspomnieć o Programie ramowym promocji zagranicznej procesu akcesji RP do UE (2000, 2001, 2002), przygotowanym przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych[32]. Celem tego programu było uzyskanie poparcia krajów UE dla procesu poszerzenia Unii o Polskę i ratyfikacji traktatu akcesyjnego. Promocja odbywała się głównie w takich dziedzinach, jak: gospodarka, turystyka, kultura i polityka. Istotną rolę w tym procesie odegrały grupy ds. promocji członkostwa RP w UE przy polskich ambasadach w krajach Unii. Od lutego 2001 roku w Kancelarii Prezydenta RP działało Biuro Integracji Europejskiej. Z dniem 11 grudnia 2001 roku, na mocy rozporządzenia Rady Ministrów, utworzono też stanowisko Pełnomocnika Rządu ds. Informacji Europejskiej w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (Sławomir Wiatr)[33]. Do jego zadań należało: opracowanie systemu upowszechniania informacji europejskiej oraz programów i harmonogramów edukacji i promocji integracji europejskiej w kraju, koordynowanie działań organów rządowych w zakresie informacji o integracji europejskiej oraz jej promocji, monitorowanie i analizowanie działań informacyjnych, edukacyjnych i promocyjnych, podejmowanych w kraju na rzecz integracji europejskiej, jak również inicjowanie i wspieranie współpracy organów rządowych z organami samorządu terytorialnego i organizacjami pozarządowymi w zakresie integracji europejskiej. Również w urzędach wojewódzkich i przy władzach samorządowych powstały komórki zajmujące się promocją integracji europejskiej. W związku z referendum unijnym powołano Ministra - członka Rady Ministrów (Lecha Nikolskiego)[34], jak również powołano tzw. gminnych konsultantów unijnych[35]. Informacyjne działania rządowe zostały jednak podjęte późno, miały charakter akcji doraźnych (np.: związanych z referendum akcesyjnym), prowadzone były przez instytucje władzy publicznej i/lub zlecane niezależnym instytucjom lub organizacjom, ale nie uwzględniły w ogóle w tym procesie, np.: bibliotek. Pewnym mankamentem tych działań był też brak wyraźnego rozróżnienia informacji Unii Europejskiej od informacji Rządu RP na temat integracji europejskiej oraz wyraźnego oddzielenia akcji informacyjnej od kampanii referendalnej. Natomiast wiele organizacji pozarządowych skutecznie włączyło się w proces informowania społeczeństwa o integracji europejskiej. Do najbardziej aktywnych należy zaliczyć: Polską Fundację im. Roberta Schumana[36], Polską Radę Ruchu Europejskiego[37] czy Fundację "Krzyżowa" dla Porozumienia Europejskiego[38]. Organizacje te odegrały też istotną rolę w szczególnym procesie informowania społeczeństwa polskiego o integracji europejskiej, jakim była kampania referendalna w ramach, której, na podstawie powstałego w tym celu ustawodawstwa polskiego (w tworzeniu, którego autorka niniejszego artykułu brała udział jako ekspert Prezydenta RP)[39], po raz pierwszy dopuszczono do zabrania głosu inne podmioty życia publicznego niż partie polityczne, tj. właśnie organizacje pozarządowe. Przypisy:[1] Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzeczpospolitą Polską, z jednej strony, a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi z drugiej strony. Dziennik Ustaw 1994, zał. do nr 11 poz. 38. [2] EUROPA [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://europa.eu.int/. [3] Narodowa Strategia Integracji. Monitor Integracji Europejskiej, wydanie specjalne 1997. [4] Rue Mercier 2,L-2985 Luxembourg. [5] Reprezentacja Komisji Europejskiej [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.europa.delpol.pl/. [6] Europarl [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.europarl.eu.int/home/default_pl.htm. [7] Biblioteka Depozytowa Unii Europejskiej [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://bdwe.ukie.gov.pl/. [8] European Documentation Centres [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://europa.eu.int/comm/relays/edc/index_en.htm. [9] Należy wyjaśnić, że ośrodkiem, który w Polsce najwcześniej zaczął otrzymywać materiały wspólnotowe, jest wymieniony wyżej Polski Instytut Spraw Międzynarodowych w Warszawie. Zapewne z tego powodu, iż materiały te otrzymywał znacznie przed 1989 r., nie było stosownej formuły na zawarcie umowy przez Komisję Europejską z tym Instytutem. Sytuacja ta trwa właściwie do dnia dzisiejszego, toteż jest on wymieniany wśród polskich ośrodków EDC raczej zwyczajowo. [10] European Business and Innovation Centres Network (EBN) [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ebn.be/. [11] Innovation Relay Centres (IRC) [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://irc.cordis.lu/. [12] Info-Points Europe [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://europa.eu.int/comm/relays/ipe/index_en.htm. [13] Rural information carrefours [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://europa.eu.int/comm/relays/ipe/index_en.htm. [14] Rural carrefour [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.tecis.be/carrefours.html. [15] NUFSD - Network of Urban Forums for Sustainable Development [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.nufsd.net/. [16] European Consumer Centres (ECCs) [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://europa.eu.int/comm/consumers/redress/compl/euroguichet/index_en.htm. [17] National Information Centres On Europe [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://europa.eu.int/comm/relays/centres/index_en.htm. [18] Team Europe. [Bruksela 1992], 193 s.; Team Europe - Poland. Warszawa [1994], 30 s.; Team Europe Speakers [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://europa.eu.int/comm/relays/teameurope/index_en.htm. [19] Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.socrates.org.pl/. [20] Biuro Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.buwiwm.edu.pl/. [21] Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa SAPARD [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.arimr.gov.pl/sapard.html. [22] EURES [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://europa.eu.int/eures/. [23] European Observatory on the Social Situation, Demography and Family [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://europa.eu.int/comm/employment_social/eoss/index_en.html. [24] ECSA - European Community Studies Association; PECSA - Polish European Community Studies Association [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ecsanet.org/. [25] EUROSTAT [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://europa.eu.int/comm/eurostat/. [26] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.stat.gov.pl/. [27] Narodowa Strategia Integracji. Monitor Integracji Europejskiej, wydanie specjalne, 1997. [28] GRABOWSKA, M. Polityka informacyjna Rządu RP w zakresie integracji europejskiej. In Wybrane zagadnienia integracji europejskiej. Informacja Unii Europejskiej. Warszawa: Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego, 2002, s. 49-52 [masz. powiel.]; Narodowa Strategia Integracji. Monitor Integracji Europejskiej, wydanie specjalne, 1997. [29] Urząd Komitetu Integracji Europejskiej; Centrum Informacji Europejskiej [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.cie.gov.pl/. [30] Regionalne Centra Informacji Europejskiej - RCIE; pełna lista wg województw [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.cie.gov.pl/. [31] Program Informowania Społeczeństwa. Integracja Polski z Unią Europejską. Warszawa 1999. [32] Program ramowy promocji zagranicznej procesu akcesji RP do UE (2000, 2001, 2002), Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Warszawa, czerwiec 2000 [maszyn. powiel.]. [33] Dz. U. 2002 nr 144, poz. 1618. [34] Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 2003 r. Dz. U. 2003 nr 1 poz. 6. [35] Powołano na mocy porozumienia między Ministrem Gospodarki a Ministrem L. Nikolskim. [36] Polska Fundacja im. Roberta Schumana [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.schuman.org.pl/. [37] Polska Rada Ruchu Europejskiego [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.rucheuropejski.org/. [38] Fundacja "Krzyżowa" dla Porozumienia Europejskiego [on-line]. [dostęp 24 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.krzyzowa.org.pl/. [39] GRABOWSKA, M.: Polska ustawa o referendum ogólnokrajowym (referenda akcesyjne). Studia Europejskie 2003 nr 1, s. 95-116; M. Grabowska: Polish National Referendum Act. Yearbook of Polish European Studies. 2002, vol. 6, s. 181-206.  | |
| | | |
| |||
| | ||