Beata Emilia Łaszewska-Radwańska
Państwowe Pomaturalne Studium Kształcenia Animatorów Kultury i Bibliotekarzy
Wrocław

Co czytają uczniowie klasy drugiej?

Artykuł ten powstał w celu zaprezentowania literatury czytanej przez uczniów klasy II b ze Szkoły Podstawowej nr 67 we Wrocławiu. Znam klasę z zajęć prowadzonych pod moim kierunkiem przez słuchaczy "SKIBY", czyli Państwowego Pomaturalnego Studium Kształcenia Animatorów Kultury i Bibliotekarzy, w ramach akcji "Cały Wrocław czyta dzieciom". Klasa liczy 15 dziewczynek i 9 chłopców. W październiku dzieci założyły dzienniczki lektur, które co najmniej raz w miesiącu powinny pokazywać wychowawczyni. Napisane przez dzieci recenzje prezentowane są w klasie, co powoduje, że inni uczniowie również sięgają po omówione tytuły. Klasa co roku uczestniczy także w zajęciach organizowanych przez "SKIBĘ" w ramach Wrocławskich Promocji Dobrych Książek. Jak widać, wychowawczyni dużą wagę przykłada do propagowania książki i czytelnictwa.

Podstawą do napisania tekstu była analiza zeszytów lektur oraz pisemnych wypowiedzi dzieci na temat ich ulubionych książek. Materiał źródłowy okazał się na tyle ciekawy, że postanowiłam wykorzystać go w artykule. Oczywiście część wypowiedzi uczniów, ze względu na formę, nie nadawała się do publikacji. Dlatego też nie wszystkie opisane przez dzieci książki zostały poniżej zaprezentowane, ale znalazły się w wykazie (tabela).

Wymienione przez dzieci tytuły podzieliłam na 7 grup, takich jak: lektury szkolne, powieści i opowiadania obyczajowe, powieści i opowiadania historyczne, powieści i opowiadania fantastyczne, baśnie i bajeczki, literatura popularnonaukowa i literatura religijna.

Wykaz książek opisanych przez uczniów klasy II
w zeszytach lektur i w pisemnych wypowiedziach na temat ulubionej książki

Lektury obowiązkowe nie cieszą się popularnością wśród uczniów klas starszych i zawsze traktowane są jako zło konieczne, jednak drugoklasiści czytają je z dużym zapałem. Ponieważ dzieci w tym wieku lubią opowiadania o zwierzętach, wśród lektur do klasy drugiej znalazły się takie tytuły jak Doktor Dolittle i jego zwierzęta Hugh Loftinga, Przygody Filonka Bezogonka Goesty Knutsson i Zaczarowana zagroda Aliny i Czesława Centkiewiczów. Pierwsza z tych pozycji opowiada o doktorze, który umie rozmawiać ze zwierzętami. Książka uczy szacunku dla zwierząt (Piotrek). Bohaterem następnej jest kotek bez ogonka. Odgryzł mu go przebrzydły szczur. Na wsi wszystkie koty śmiały się z niego. Pewnego razu mała dziewczynka zaopiekowała się Filonkiem (Agata). Ostatnie opowiada o profesorze, uczniach i pingwinach. Profesor z uczniami znakowali pingwiny foliowymi obrączkami. Było to potrzebne do badania ich podróży. Kiedy ktoś je zobaczył wysyłał telegram do profesora (Nika). Do utworów o zwierzętach zaliczyłam również wiersz Juliana Tuwima Słoń Trąbalski, który o niczym nie pamiętał. Na przykład zapomniał przyjść do państwa krokodylów. I tak się nie wyleczył z tej choroby (Aneta) oraz przeczytanego przez wszystkie dzieci Kubusia Puchatka A.A. Milne.

Wśród przeczytanych przez dzieci lektur znalazły się także dwie baśnie: Czerwony Kapturek Charlesa Perroult i Dziecię elfów Hansa Christiana Andersena. Treść pierwszej baśni jest wszystkim znana, jednak czytelniczka uważa, iż wszystkie dzieci powinny przeczytać tę bajkę i pamiętać, że zawsze trzeba chodzić prostymi drogami (Nika). Według tej samej dziewczynki każde dziecko powinno także poznać Dziecię elfów. Jedną z jej bohaterek jest pewna samotna kobieta. Wyhodowała ona za radą czarownicy kwiat gdzie znalazła małą dziewczynkę, którą nazwała Odrobinką. Odrobinka miała dużo różnych przygód. Jedna z przygód zdarzyła się kiedy Odrobinka mieszkała u Myszy Polnej. Mysz chciała ją wyswatać z kretem, ale Odrobinka uciekła w dniu ślubu (Nika). W zeszytach lektur znalazły się również takie pozycje jak: Na jagody Marii Konopnickiej i Nie płacz koziołku Sergiusza Michałkowa. Są to lektury omawiane przez tę klasę w ubiegłym roku, ale widocznie tak spodobały się czytelnikom, że postanowili sięgnąć po nie jeszcze raz.

Jaś i Małgosia to baśń spoza kanonu lektur obowiązkowych. Dzieci czytały dwa wydania tej książki. Pierwsze autorstwa braci Grimm i drugie wydane przez Siedmioróg w serii Bajki Motylka Teofilka. Jest to skrócona i właściwie przeznaczona dla dzieci, które nie umieją jeszcze czytać wersja baśni opracowana przez Mirosławę Łątkowską.

Akcja bajeczki Agusia i cyrk Walerii Hexel rozgrywa się w Owocowej Krainie. Główną bohaterką jest, opowiadająca o swoich przygodach, Agusia. Najważniejszą z nich jest zniszczenie ogrodów przez cyrkowego słonika Cukierka. Książka mówi o prawdziwej przyjaźni (Piotrek).

Następną, ulubioną przez dzieci książką, jest Kopciuszek. Lektura opowiada o dziewczynie, która miała macochę. Na szczęście wszystko dobrze się skończyło (Aneta). Z tomu Najpiękniejsze bajki polskie Marty Berowskiej, pochodzi baśń Kwiat paproci. Występujący w niej chłopiec o imieniu Kacperek bardzo pragnął znaleźć kwiat paproci, ponieważ dzięki niemu mógł spełnić wszystkie swoje pragnienia. Gdy już się to stało, okazało się, że swojego szczęścia nie może dzielić z innymi. Czar kwiatu paproci zniknął, gdy chciał pomóc rodzinie. Kacperek zrozumiał gdzie może znaleźć prawdziwe szczęście (Ola).[la_ola]

Dzieci często utożsamiają się z bohaterami literackimi. Porównują swoje doświadczenia z opisywanymi w książkach. Tak stało się w przypadku dziewczynki piszącej o Przygodach misiów Gilla Daviesa: Najbardziej spodobał mi się rozdział "Kasia na farmie". Lubię zwierzęta i pobyt na wsi. Tak jak Kasia opiekuję się nimi. Książka jest ciekawa i ładnie ilustrowana (Karolina).

Uczniowie bardzo chętnie czytają książki, których bohaterami są ich rówieśnicy. Hitem w tej klasie okazały się przygody Koszmarnego Karolka Francesci Simon. Tytuły z tej serii pojawiły się zarówno wśród książek ulubionych, jak i wśród wpisanych do zeszytów lektur. Są to opowiadania o chłopcu, który był nieznośny, uparty, niegrzeczny i bardzo koszmarny (Ola i Ada). Jeden z uczniów poleca kolegom tę właśnie książkę ponieważ są w niej opisane ciągle kłótnie (Wojtek). Kolejnym literackim idolem dzieci okazał się Mikołajek Rene Goscinnego. Mikołajek ma bardzo śmieszne przygody. Najbardziej podobał mi się pierwszy rozdział, ponieważ był bardzo zabawny. W tym rozdziale cała klasa głównego bohatera miała zrobić zdjęcie, lecz to się nie udało (Gabrysia). Podobnie jak przy poprzedniej serii przygody tytułowego Mikołajka są, według dzieci, wesołe, zabawne i śmieszne. Nie potrafiły jednak uzasadnić swojej opinii.

O tym, że dziewczynki też mogą przeżywać wiele interesujących i szalonych przygód przekonała się czytelniczka opowiadań o Hani Humorek Megan Mc Donald. Hania przyjaźni się tylko z chłopcami i wynosi ze szpitala zepsute lalki, naprawia je i odsyła z powrotem. W ten sposób zostaje tajemniczą gwiazdą (Nika).

Popularnością w klasie cieszy się także seria wydawnictwa Siedmioróg nosząca nazwę "Ja już czytam!". Bogato ilustrowane książeczki poświęcone są ważnym dziecięcym problemom, takim jak wypadnięcie zęba czy strach przed wodą. Wymienione przez dzieci tytuły to: A ty co zbierasz Huberta Kemoun Ben, Pani w kostiumie kąpielowym Beatrice Rouer i Wilczy ząb Jacqueline Frasca. Ta ostatnia książka opowiada o przygodach chłopca, który miał na imię Wilhelm, a koledzy nazwali go Wilkiem. A dlaczego? Stało się to tak: pewnego dnia, gdy jadł śniadanie ukruszył mu się kawałek zęba. Wtedy wrzasnął "Jejku!" A mama, która nalewała tacie kawę, prawie wylała mu ją na koszulę. [...] Nazajutrz, gdy Wilk poszedł do szkoły chwalił się, że mu wypadł ząb i że ma w buzi krater. Potem, gdy już skończył się chwalić porozmawiał sobie spokojnie z kolegami. Rozmawiali i rozmawiali, aż tu nagle Florek zaczął mówić o swoim kuzynie, któremu urosły wilcze kły. Potem koledzy straszyli Wilka, że też taki będzie (Ada).

Zaprezentowałam tak obszerny fragment wypowiedzi dziewczynki, ponieważ jako jedyna w tej klasie bardzo szczegółowo opisuje treść przeczytanych książek. Do swoich wypowiedzi wplata także fragmenty dialogu, co jest, jak mi się wydaje, rzadko spotykane u ośmioletniego dziecka. Także przez Siedmioróg, ale tym razem w Serii Super, wydana została książka pt. Iwona - genialny wynalazca. Opowiada ona o Iwonie, która miała dużo ciekawych pomysłów. Iwona miała psa robota, który pomagał Iwonie robić wynalazki. Jej pierwszym wynalazkiem był atrament, który wszyscy podziwiali. Iwona została sławna i jej pies (Kasia). Opowieści fantastyczne pozwalają przenieść się czytelnikom do świata marzeń. Pozwalają uwierzyć w istnienie tajemniczych stworzeń oraz czarów i magii. Dzieci uwielbiają takie książki. Świadczyć o tym może popularność, jaką osiągnął, również w tej klasie, cykl powieści Joanne K. Rowling o Harrym Potterze.

Bromba i inni Macieja Wojtyszki, to książka, w której opisane są różne dziwne zwierzątka. Czytelniczce najbardziej podobało się Zwierzątko Mojej Mamy. Zwierzątko to siało popłoch, np.: zamieniało pastę do zębów z kremem do opalania, tak że autor miał opalone zęby i wybieloną twarz (Nika). Z pozostałych, wymienionych przez dzieci, książek na uwagę zasługuje Księga straszliwej niegrzeczności Jana Whybrow i Historyjki o Alicji, która zawsze wpadała w kłopoty Gianni Rodari ze wspaniałymi ilustracjami Pawła Pawlaka. Warto też wspomnieć o drugiej części Małej encyklopedii domowych potworów Stanisława Marjanovica. Potwory to ludki, które pomagają, dokuczają lub namawiają do złych rzeczy. Najbardziej lubię Siostry Słodyczki, ponieważ namawiają nas do słodkich rzeczy. Bardzo nie lubię Hiperpracza Brudownika, bo ciągle brudzi ubrania (Nika).

Ostatnią grupą czytanych przez uczniów książek jest literatura popularnonaukowa. Dzięki niej dzieci poznają świat i znajdują odpowiedzi na trudne pytania. I tak, dziewczynka nosząca okulary, z książki Stuard Sandry Lee Dlaczego noszę okulary? Odpowiedzi dla twoich koleżanek i kolegów, dowiedziała się jak zbudowane jest oko, jakie są wady wzroku i kto zrobił pierwsze okulary (Nika). Podobnie, jak w wypadku literatury pięknej, uczniowie chętnie wybierają książki o zwierzętach. Autorem dwóch tytułów Rok z niedźwiedziem i innymi zwierzętami z lasu i Rok z lwem i innymi zwierzętami z sawanny jest Bertino Andree. Pierwsza z nich opowiada o niedźwiedziej rodzinie, o narodzinach w gawrze, o zdobywaniu pożywienia i zabawach zwierząt, w drugiej zaś czytelnik poznaje dwa, żyjące w sawannie lwy, które walczą o przeżycie i władzę w stadzie. Uczą się jak żyć, polować i wychowywać potomstwo (Bartek).

Zainteresowania czytelnicze dzieci okazały się bardzo różnorodne, ale zgodne z rozwojem psychofizycznym, podobnie zresztą, jak i sposób interpretowania tekstu. Czytelnictwo w klasie kształtuje się na średnim poziomie, ale dalsza systematyczna praca wychowawcy i rodziców może spowodować, iż dzieci z II b będą systematycznie sięgać po książkę, a czytanie będzie sprawiać im przyjemność.

Pragnę podziękować Dyrekcji Szkoły i wychowawczyni klasy II b Pani Beacie Butkiewicz za współpracę, a dzieciom za pomoc w napisaniu artykułu.

Co czytają uczniowie klasy drugiej? / Beata Emilia Łaszewska-Radwańska// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 3/2005 (64) marzec. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2005. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2005/64/laszewska.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187