Bożena Boryczka Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie Biblioteki szkolne w Internecie[1]

W epoce społeczeństwa informacyjnego biblioteka szkolna powinna pełnić rolę centrum informacyjnego. W jej zbiorach muszą się znaleźć źródła informacji we wszystkich dostępnych postaciach, zaś jednym z przejawów nowej działalności biblioteki szkolnej powinno być podłączenie jej do Internetu oraz tworzenie własnej strony WWW. Witryna taka pełniłaby nie tylko funkcję informacyjną o działalności biblioteki, ale także rolę punktu wyjściowego dla uczniów i nauczycieli poszukujących w sieci interesujących wiadomości.

Przygotowując zbiór odnośników do Serwisu Informacyjnego dla Nauczycieli Bibliotekarzy, postanowiłam przypatrzyć się bliżej istniejącym w Internecie stronom polskich bibliotek szkolnych. Poszukiwania rozpoczęłam od wpisania w popularnych portalach informacyjnych - http://www.onet.pl/, www.wp.pl hasła "biblioteka szkolna". W portalu Onet znalezłam 787 pasujących dokumentów. Portal Wirtualna Polska podaje 992 dokumenty. Mylić się jednak można sądząc, że właśnie tyle stron WWW polskich bibliotek szkolnych istnieje w Internecie. Znaczna część odsyłaczy jest powtarzana w obrębie listy lub niezwiązana z tematem, zwiększa jednak wynik wyszukiwania. Część adresów jest z różnych względów niedostępna, awiele adresów prowadzi nie do stron bibliotek, lecz do instytucji zajmujących się oprogramowaniem bibliotecznym.

W większości przypadków strony bibliotek połączone są hipertekstowo ze stroną główną szkoły, pełnią charakter wizytówki i zawierają skromne wiadomości na temat samej biblioteki: opis lokalu i działalności biblioteki na forum szkoły, liczbę i strukturę zbiorów, dni i godziny otwarcia, sposób udostępniania zbiorów, stan komputeryzacji.

Część adresów internetowych bibliotek uzyskałam "wędrując" po stronach szkół, do niektórych trafiłam zupełnie przypadkowo, niejako "przy okazji" innych poszukiwań. Przejrzałam dość dokładnie wiele z nich i wyselekcjonowałam w ten sposób 55 stron bibliotek szkolnych. Z tej liczby 39 funkcjonuje w formie odnośników ze strony głównej szkoły, 13 to odrębne strony WWW, zaś trzy mają charakter wizytówek. W Internecie znaleźć można więcej wizytówek bibliotek szkolnych, ale ze względu na ich małą atrakcyjność zanotowałam tylko trzy przykłady takich stron. Analizując witryny będące odnośnikami ze stron głównych szkół można stwierdzić, że ich wygląd i zawartość treściowa są bardzo różnorodne. Można tu spotkać strony, które zawierają jedynie niezbędne informacje (godziny otwarcia, kontakt, czasem zdjęcia) i w wielu wypadkach przypominają trochę bardziej rozbudowane popularne "wizytówki". Do nich można zaliczyć można między innymi strony bibliotek:

• http://republika.pl/dwojkaost/biblioteka.htm Szkoły Podstawowej nr 2 w Ostrołęce,
• http://republika.pl/psp_nr5/bibliot.html Publicznej Szkoły Podstawowej nr 5 w Pionkach,
• http://republika.pl/czworka1/bibliote.html Szkoły Podstawowej nr 4 w Brodnicy,
• http://gim2radom.hg.pl/bibliotekazdj.htm Gimnazjum nr 2 w Radomiu (ograniczona do zdjęcia),
• http://devil.inside.pin.pl/zsge/wycieczka/2.htm Zespołu Szkół Górniczo - Energetycznych w Zgorzelcu (w formie wycieczki fotograficznej po szkole, zawiera minimum istotnych informacji),
• http://edu.apple.pl/sp_1_ryki Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 1 w Rykach,
• http://www.zskolej.waw.ids.pl/pl/bibliot.html Zespołu Szkół Kolejowych w Warszawie,
• http://republika.pl/pspkrosnica/biblioteka.htm Publicznej Szkoły Podstawowej w Krośnicy,
• http://republika.pl/gim2gostyn/strona03.htm Gimnazjum nr 2 w Gostyniu.

W tej grupie znalazły się także bardziej rozbudowane strony. Niektóre z nich przypominają małe serwisy biblioteczne i z powodzeniem mogłyby funkcjonować w sieci jako samodzielne witryny. Na uwagę zasługuje bardzo ładna strona Biblioteki Zespołu Szkół Samochodowych im. Stanisława Syroczyńskiego w Lublinie [http://republika.pl/biblioteka_zss_lublin/]. Ciekawe graficznie menu zawiera odnośniki do takich miejsc jak: warsztat informacyjny, wystawy (wykaz wystaw bieżących i tych, które już odbyły się w bibliotece), nowości w bibliotece, publikacje (zamieszczono tu między innymi materiały opracowane przez bibliotekarzy bibliotekarzy), Internet (zawiera linki do różnych stron), galeria zdjęć, poczta do autora strony, ogłoszenia. Bardzo interesujący i niezwykle przydatny dla bibliotekarzy jest formularz ankiety czytelniczej, pozwalający poznać preferencje czytelników oraz wymagania i oczekiwania stawiane przez nich bibliotece szkolnej. Strona, wykonana i prowadzona przez bibliotekarza, jest aktualizowana na bieżąco. Mankamentem wydaje się być brak odpowiednio sformułowanych słów kluczowych, umożliwiających automatyczne wyszukanie tej strony, która z powodzeniem mogłaby funkcjonować samodzielnie, a nie jako odnośnik.

Kolejna strona - Biblioteki Szkoły Podstawowej nr 11 w Pile [http://www.sp11-pila.ig.pl/biblo/biblo.htm] - powstała z inspiracji Telekomunikacji Polskiej S.A. w ramach projektu na konkurs stron WWW "Wiedza, Wygoda, Wyzwania". Zaprezentowano tu pracę biblioteki i czytelni szkolnej, publikację dotyczącą prowadzenia ścieżek międzyprzedmiotowych realizowanych w programie szkoły podstawowej, ciekawe pozycje książkowe o Internecie, spis stron edukacyjnych w sieci oraz adresy e-mailowe do różnych wydawnictw. Ponadto witryna zawiera gazetkę "Notes" w wersji on-line i porady dla korzystających z Internetu. Twórcami strony są nauczyciele-bibliotekarze, którzy skorzystali z pomocy nauczyciela informatyki i uczniów. Podobnie jak w wypadku poprzednio omawianej strony- tu także brakuje słów kluczowych związanych z biblioteką. A szkoda - strona jest estetyczna, zawiera wiele ciekawych informacji. Mogłaby także samodzielnie funkcjonować w sieci.

Bardzo ciekawe zjawisko wystąpiło w Bibliotece 13. Gimnazjum w Łodzi. Posiada ona dwie strony. Jedna - [http://gim13.szkoly.lodz.pl/biblioteka.htm] - funkcjonuje jako podstrona szkoły, druga - [http://republika.pl/czesias19/] - utworzona przez bibliotekarkę, jest samodzielną witryną. Właśnie jej warto poświęcić szczególną uwagę. Wybierając pierwsze pozycje z menu, możemy otrzymać informacje o autorze strony oraz krótki rys historyczny bibliotek. Odnośnik do Biblioteki 13 Gimnazjum kieruje do strony głównej tej placówki. Menu na tej stronie zawiera takie pozycje jak: godziny otwarcia, zbiory, prace uczniów gromadzone w bibliotece, cele i zamierzenia, osiągnięcia, asystenci biblioteczni, najlepsi czytelnicy, aktualności. Ciekawą inicjatywą - wartą naśladowania - jest gromadzenie w bibliotece szkolnej prac uczniów i udostępnianie ich innym. W menu głównym zamieszczono także odnośnik "O książkach". Znajdują się tu informacje o historii książki, historii pisma oraz fragment utworu Richarda de Bury "Philobiblon czyli o miłości do ksiąg". Kolejne pozycje menu to "Scenariusze" - aktualnie umieszczono tu dziewięć scenariuszy różnych zajęć, oraz "Zadania" - dwa testy z edukacji czytelniczej i medialnej, przygotowane dla uczniów gimnazjum.

Strona Biblioteki X Liceum Ogólnokształcącego w Toruniu [http://opty.xlo.torun.pl/biblioteka/] istnieje jako link na stronie głównej szkoły, ale z powodzeniem może funkcjonować jako samodzielna witryna. Istnieje od 1999 roku i prowadzona jest przez nauczycielkę-bibliotekarkę. Ciekawa pod względem graficznym, ma kilka działów [informacje o zasobach (opisy katalogów alfabetycznego i rzeczowego), statystyka czytelnictwa i regulamin biblioteki, bogaty katalog linków]. Na uwagę zasługuje "Gazetka biblioteczna" on-line. Witryna bardzo czytelna, systematycznie aktualizowana, posiada dobrze sformułowane słowa kluczowe.

Witryna Zespołu Szkół Samochodowych w Bydgoszczy [http://zss.zss.top.pl/biblioteka.html#biblioteka] zawiera informacje ogólne o powstaniu i działalności biblioteki, o strukturze zbiorów, zasadach korzystania z biblioteki i czytelni, a także o sposobach wyszukiwania informacji. Ponadto przedstawiono tu także najważniejsze wydarzenia z życia biblioteki, ofertę zasobów multimedialnych i kaset wideo. Odwiedzający witrynę mogą zapoznać się z informacjami dotyczącymi matury, skorzystać ze zbioru zadań z elektroniki (on-line) czy też zapoznać się z archiwum prac dyplomowych wykonanych w szkole. Strona biblioteki okazała się też doskonałym miejscem na zamieszczanie ogłoszeń dla dyplomantów. Bardzo przydatne jest umieszczenie na stronie formularza, przy pomocy którego można przeszukiwać szkolny katalog zbiorów (baza programu MOL). Całości dopełniają opis modernizacji sieci komputerowej w bibliotece, doświadczenia bibliotekarzy, a także ciekawostki i zbiór linków. Brakuje niestety słów kluczowych i daty aktualizacji. Witryna mogłaby w pełni samodzielnie funkcjonować w sieci.

Przyjrzyjmy się teraz kilku witrynom, które funkcjonują w sieci pod samodzielnymi adresami.

Strona Biblioteki I Liceum Ogólnokształcącego w Opolu [http://biblioteka.wodip.opole.pl/] prowadzona jest przez bibliotekarkę. Estetyczna i czytelna, zawiera wiele interesujących informacji. Zamieszczono tu wiadomości ogólne o bibliotece szkolnej, godzinach jej otwarcia, treści regulaminów zarówno bibliotecznego, jak i korzystania ze stanowiska komputerowego. Bardzo czytelnie przedstawiono zbiory biblioteki z podziałem na książki, czasopisma i zbiory multimedialne. Statystyka wypożyczeń prowadzona jest od roku szkolnego 1999/2000 i przedstawiona została w formie wykresów, z podziałem na statystykę miesięczną, semestralną i roczną. Katalog czasopism znajdujących się w bibliotece uzupełniony jest adresami WWW danego wydawnictwa. Ponadto przedstawiono zbiory multimedialne biblioteki z podziałem na programy edukacyjne, kasety magnetofonowe, płyty kompaktowe i kasety wideo. Możemy tu także przeczytać recenzje programów edukacyjnych oraz znaleźć linki do stron edukacyjnych i niektórych stron WWW bibliotek szkolnych. Bardzo szczegółowo przedstawiono działalność biblioteki i wykaz aktów prawnych dotyczących funkcjonowania bibliotek szkolnych. Moim zdaniem jest to najlepsza witryna biblioteki szkolnej, którą odwiedziłam.

Kolejnym miejscem, które warto zobaczyć, jest witryna Szkolnego Centrum Biblioteczno-Informacyjnego Zespołu Szkół Zawodowych w Augustowie [http://republika.pl/bibliotekazsz]. Estetyczna, czytelna, ładna pod względem graficznym, posiada dobrze sformułowane słowa kluczowe, dlatego łatwo odnaleźć ją przy pomocy wyszukiwarek. Strona główna zawiera informacje ogólne o bibliotece oraz galerię zdjęć. Menu kieruje nas do takich miejsc, jak: regulamin (umieszczony tu został regulamin korzystania ze stanowisk komputerowych w bibliotece), zbiory, warto wiedzieć, dobre rady i linki WWW. "Klikając" na odnośnik prowadzący do zbiorów biblioteki, możemy zapoznać się z ich ogólną strukturą. Link do katalogów prowadzi nas do miejsca, w którym zawarto wiele przydatnych informacji: ogólne dane o katalogach, wzory kart katalogowych, informacje o samokształceniu i organizacji pracy umysłowej. Omówiona została także budowa książki popularnonaukowej, rodzaje źródeł informacji, rodzaje dokumentów, zamieszczono również informacje o UKD i opisie bibliograficznym książki. Dział "Dobre rady" zawiera materiały pomocne dla uczniów, między innymi: "Jak odpowiadać na lekcji?", "Jak pisać wypracowanie?", "Jak zdawać egzaminy?", "Jak się uczyć, żeby się nauczyć?" (dodatkowo omówiono takie zagadnienia, jak: motywacja, higiena pracy umysłowej, trening umysłu, zasady sporządzania dobrej notatki). Bogaty zbiór linków sporządzony został w bardzo przejrzysty sposób. Dokonano podziału na linki dla uczniów i nauczycieli, a dodatkowo wprowadzono grupowanie adresów WWW w kategorie tematyczne.

Bardzo ciekawie wykonana została witryna Biblioteki Zespołu Szkół Zawodowych i Ogólnokształcących w Kartuzach [http://republika.pl/bibzszio/]. Oprócz informacji ogólnych dotyczących biblioteki, znajdziemy tu kronikę szkolną on-line, dział "Lektury szkolne", w którym znajdują się pogrupowane według okresów literackich linki do stroninternetowych. Niezwykle atrakcyjny graficznie jest "download" - z którego można pobrać spakowane pliki z pełnymi tekstami lektur szkolnych (aktualnie 35 pozycji). Bardzo interesującym jest fakt, iż twórcą strony jest 15-letni uczeń, zajmujący się grafiką komputerową. Efekty 3D są niewątpliwą atrakcją tej witryny.

Podsumowując powyższy materiał, mogę stwierdzić, że w Internecie jest wiele interesujących witryn bibliotek szkolnych, jednak wyszukanie ich niejednokrotnie sprawia trudności. Głównym powodem tego jest brak słów kluczowych, podawanych przez twórców stron w trakcie tworzenia strony. Ponadto istnieje przypuszczenie, że strony te po opublikowaniu w sieci nie są zgłaszane do wyszukiwarek, co znacznie utrudnia dotarcie do nich. Część witryn zmieniła adres, a nowy nie został podany- tak jest w przypadku: Biblioteki I Liceum Ogólnokształcącego w Elblągu, Biblioteki Zespołu Szkół Zawodowych nr 1 w Skarżysku-Kamiennej, Biblioteki Gimnazjum nr 7 w Koszalinie, Biblioteki Szkoły Podstawowej nr 275 w Warszawie, Biblioteki Zespołu Szkół Zawodowych w Górze. Znaczna część stron bibliotek szkolnych funkcjonuje jako hiperłącza ze stron głównych szkół - to także utrudnia ich wyszukanie.

Strona WWW jest dowodem, że szkolna biblioteka idzie z duchem czasu, wykorzystując do udzielania informacji nowe technologie. Jako szkolne centrum informacyjne biblioteka powinna przejmować inicjatywę w udostępnianiu informacji tą drogą. Nie uczestnicząc w tworzeniu bibliotecznej strony WWW, bibliotekarz traci szansę na promocję swojej placówki.

Przypisy

[1] Wykaz adresów WWW witryn bibliotek szkolnych odnalezionych przeze mnie w sieci Internet znajduje się pod adresem http://www.oeiizk.waw.pl/~magister/.