Anna Komperda Politechnika Wrocławska Biblioteka Główna i Ośrodek Informacji Naukowo-Technicznej Baza bibliotek EBIB - źródło informacji o polskich bibliotekach w Internecie Charakterystyka bazy, struktura, zasady działania

WSTĘP

Drugą połowę lat 90. w Polsce cechuje dynamiczny wzrost liczby bibliotek w Internecie, które swoją obecność rozpoczynały najczęściej od stworzenia strony WWW, gdzie prezentowały podstawowe informacje o funkcjonowaniu biblioteki i zbiorach. W ślad za rosnącą liczbą internetowych witryn zaczęły powstawać liczne wykazy bibliotecznych stron WWW, tworzone przez zarówno duże biblioteki akademickie, jak i serwisy komercyjne, np. Onet, Wirtualna Polska, czy inne serwisy związane z nauką i kulturą. Udostępniane zestawienia miały ułatwić dotarcie do bibliotecznych witryn bez konieczności poszukiwania ich adresu w sieci i szybkie połączenie z wybraną biblioteką. Wadą tych wykazów był brak ich systematycznej aktualizacji, anonimowość twórców lub, jak w przypadku serwisów komercyjnych, dążenie do zebrania jak największej ilości danych prezentowanych chaotycznie bez oceny zebranego materiału.

OPIS BAZY

Wykaz internetowych adresów polskich bibliotek został udostępniony w marcu 1999 roku jako jeden z pierwszych elementów tworzonych dopiero zasobów informacyjnych EBIB-u. Były to wówczas statyczne strony HTML z uporządkowaniem według typu biblioteki, miejscowości oraz osobny wykaz tych bibliotek, które udostępniają katalogi on-line. Od początku tworzenia wykazów ważne było nie tylko uzupełnianie ich o wciąż powstające nowe witryny, ale również aktualizowanie stale zmieniających się adresów już włączonych na listę bibliotek. Liczba zarówno nowych stron WWW, jak również użytkowników korzystających z tego źródła informacji rosła w szybkim tempie, dlatego koniecznością stało się przetworzenie statycznych wykazów do postaci bazy. W marcu 2002 roku została udostępniona w sieci baza przygotowana w oparciu o nowoczesne oprogramowanie PHP, MySQL i Apache, która pozwoliła na szybsze i wygodniejsze wprowadzanie informacji o nowych bibliotekach i zarządzanie danymi oraz usprawniła wyszukiwanie. Baza nie tylko umożliwiła szybkie dotarcie do wybranego adresu WWW, ale także stała się źródłem informacji o bibliotekach.

Na potrzeby bazy została opracowana struktura rekordu, który zawiera następujące pola:

• numer rekordu w bazie (nadawany automatycznie),
• data wprowadzenia rekordu,
• data aktualizacji rekordu,
• pełna nazwa biblioteki,
• inne formy nazwy (akronimy, np. KUL, BUW),
• nazwa biblioteki w języku angielskim (jeżeli biblioteka posiada angielską wersję strony),
• inne wersje językowe strony (niemiecka, francuska, w innych językach),
• adres WWW,
• adres e-mail,
• nazwa instytucji macierzystej, np. uczelni, wydziału, instytutu,
• nazwa instytucji macierzystej w języku angielskim (jeżeli instytucja posiada angielską wersję strony),
• kraj (określenie kraju, w którym funkcjonuje polska biblioteka - np. Polska, USA, Francja),
• województwo i powiat w którym funkcjonuje biblioteka,
• nazwa miejscowości,
• typ miejscowości (miasto wojewódzkie, miasto powiatowe, miasto na prawach powiatu, miasto, wieś),
• typ biblioteki (po polsku i w języku angielskim),
• czy biblioteka udostępnia katalog on-line,
• nazwa systemu bibliotecznego,
• czy biblioteka digitalizuje zbiory,
• status biblioteki (np. naukowa),
• siglum biblioteki z bazy "Informator o bibliotekach w Polsce" Biblioteki Narodowej,
• kod osoby wprowadzającej rekord i wykonującej korektę,
• pole uwag.

Tak opracowana struktura rekordu wraz z wypełnionymi polami stanowi podstawę do utworzenia na stronach dla użytkowników wielu możliwości wyszukiwania według różnych kryteriów. Umożliwia nie tylko uzyskanie połączenia z daną witryną, ale pozwala także na zapoznanie się z najważniejszymi informacjami o bibliotece bez konieczności łączenia się z jej stroną.

Ogromną zaletą i usprawnieniem pracy w stosunku do poprzednio redagowanych statycznych wykazów, jest wprowadzanie danych oraz ich korekta na jednym formularzu rekordu na stronach technicznych bazy, natomiast rezultaty są widoczne dla użytkowników w postaci stron generowanych dynamicznie, niezależnie od kryterium wyszukiwania. Docelowo, po uruchomieniu wszystkich planowanych mechanizmów wyszukiwawczych, baza będzie miała dużą wartość informacyjną i powinna stanowić ciekawe źródło informacji o polskich bibliotekach w Internecie.

Nie wszystkie informacje zawarte w rekordzie są dostępne na stronach dla użytkowników. Niektóre dane są dostępne tylko na stronach technicznych i są wykorzystywane do sporządzania m.in. rocznych statystyk i kontroli pracy w bazie.

WYSZUKIWANIE W BAZIE

Baza polskich bibliotek jest udostępniana na stronie serwisów informacyjnych portalu Elektroniczna Biblioteka pod adresem http://ebib.oss.wroc.pl/serwisy.php.

Wyszukiwanie w bazie można przeprowadzić korzystając z następujących stron:

• Wyszukiwanie w bazie bibliotek
• Witryny WWW - układ według miejscowości
• Witryny WWW - układ według typu biblioteki
• Katalogi on-line - układ według miejscowości

Pozwala to na szybkie dotarcie do wybranej biblioteki, połączenie się z jej stroną domową lub uzyskanie dodatkowych o niej informacji.

Wyszukiwanie w bazie bibliotek

Rys. 1. Baza bibliotek - wyszukiwanie http://ebib.oss.wroc.pl/linki/searchnew.php.

Strona umożliwia wyszukiwanie wg następujących kryteriów:

• nazwy biblioteki (istnieje możliwość wpisania pełnej nazwy lub fragmentu, lub akronimu, np. BN, BUW);
• systemu bibliotecznego (wybór poprzez wykaz systemów powoduje wyświetlenie bibliotek, które są użytkownikami tego systemu);
• typu biblioteki (poprzez rozwijaną listę typów);
• miejscowości (poprzez wpisanie pełnej nazwy);
• województwa;
• lokalizacji (bibliotek w Polsce, polskich za granicą lub wszystkich);
• bibliotek digitalizujących zbiory;
• bibliotek udostępniających katalog on-line;
• bibliotek naukowych;
• posiadających angielską wersję strony WWW.

Na tej stronie istnieje możliwość zadawania zapytań złożonych i ich zawężania w oparciu o kilka kryteriów, np. pokaż biblioteki akademickie, które eksploatują system VTLS w Krakowie lub biblioteki uniwersyteckie, które digitalizują zbiory lub biblioteki publiczne, które mają status naukowych itp.

Wyszukiwanie według miejscowości

Rys. 2. Lista bibliotek według nazwy miejscowości http://ebib.oss.wroc.pl/linki/listanew.php?qtype=miejsc.

Na tej stronie użytkownik ma możliwość dotarcia do wybranej biblioteki poprzez wykaz wszystkich miejscowości zarejestrowanych w bazie i pogrupowanych według liter alfabetu. Wyboru dokonuje się poprzez słownik miejscowości (w odróżnieniu od wyżej opisanego formularza - rys. 1. - gdzie należy wpisywać pełną nazwę miejscowości). Po wybraniu określonej litery wyświetlana jest lista wszystkich miejscowości rozpoczynających się na tę literę. Wybranie nazwy miejscowości przenosi użytkownika do wykazu wszystkich bibliotek danej miejscowości. Ten sposób uporządkowania według liter alfabetu umożliwia szybkie ładowanie się strony i wyświetlanie rezultatów z możliwością połączenia się ze stroną wybranej biblioteki.

Wyszukiwanie według typu

Rys. 3. Lista bibliotek według typu http://ebib.oss.wroc.pl/linki/listanew.php?qtype=typ.

W bazie biblioteki są obecnie klasyfikowane według 23 typów, przy czym osobny "typ" stanowi tylko jedna Biblioteka Narodowa. Jest wiele bibliotek, które mogą być zaklasyfikowane do więcej niż jednego typu, np. Bibliotekę Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego można szukać jako biblioteki uniwersyteckiej, teologicznej i akademickiej. Liczba typów bibliotek nie jest stała i zmienia się zgodnie z potrzebami. "Nowe" typy powstają w chwili, gdy w bazie znajdzie się kilka bibliotek, o podobnym profilu działania i tak w ostatnim roku powstały nowe typy: bibliotek towarzystw naukowych i bibliotek zagranicznych w Polsce.

Wyszukiwanie bibliotek udostępniających katalog on-line

Rys. 4. Lista bibliotek według nazwy miejscowości (katalogi OPAC) http://ebib.oss.wroc.pl/linki/listanew.php?qtype=opac.

Na stronie można wyszukiwać biblioteki udostępniające katalog on-line poprzez listę miejscowości podzielonych według liter alfabetu. Oprócz możliwości wybrania bibliotek z katalogami on-line udostępnianymi na witrynach, strona umożliwia połączenie z wybranymi bazami i katalogami centralnymi Biblioteki Narodowej, katalogów NUKat i KaRo, Federacji Bibliotek Kościelnych FIDES, Katalogu Bibliotek Anglistycznych POLANKA i Warszawskiego Porozumienia Bibliotek Naukowych PAN. Zebranie na jednej stronie katalogów i baz o zasięgu centralnym daje możliwość szybkiego zlokalizowania potrzebnej literatury w kraju bez konieczności łączenia się ze stronami poszczególnych bibliotek.

INFORMACJE O BIBLIOTECE

Niezależnie od wyboru kryterium i strony, na której wykonuje się wyszukiwanie, np. czy wg miejscowości, typu, systemu bibliotecznego itp., po znalezieniu właściwej biblioteki użytkownik ma możliwość bezpośredniego połączenia się z witryną lub włączenie opcji "więcej", co powoduje wyświetlenie strony, na której są podane informacje na temat danej biblioteki, tzn:

• jej pełna nazwa,
• nazwa instytucji macierzystej (w przypadku bibliotek uczelnianych jest to nazwa uczelni, wydziału, instytutu),
• adres WWW,
• adres poczty elektronicznej,
• nazwa miejscowości, województwa, powiatu,
• typ biblioteki,
• informacja czy digitalizuje zbiory (wszystkie biblioteki, które digitalizują zbiory, mają dodatkowo podany link do innego serwisu EBIB-u "Digitalizacja", w którym są zawarte informacje na temat sposobu realizacji projektu i zdigitalizowanych zasobów),
• czy udostępnia katalog on-line,
• czy jest biblioteką naukową,
• nazwa systemu bibliotecznego.

Rys. 5. Informacje o bibliotece.

ANGIELSKA WERSJA BAZY

Od początku tworzenia bazy prowadzone są prace nad udostępnianiem zawartych w niej informacji zagranicznym użytkownikom. Angielska wersja bazy jest dostępna na stronach angielskiej wersji EBIB-u http://ebib.oss.wroc.pl/english/linkseng.php wraz z innymi serwisami informacyjnymi.

Rys. 6. Strona angielskiej wersji serwisów informacyjnych http://ebib.oss.wroc.pl/english/linkseng.php.

Na tej stronie jest obecnie oferowana możliwość wyszukiwania polskich bibliotek według miejscowości, typu i bibliotek udostępniających OPAC. Dostępny jest także formularz "Advanced search", który umożliwia wyszukiwanie zaawansowane z możliwością zadawania zapytań złożonych.

Rys. 7. Formularz wyszukiwawczy angielskiej wersji bazy "Advanced search" http://ebib.oss.wroc.pl/linki/searchnew.php?lang=en.

Rys. 8. Wyszukiwanie bibliotek według typu "Polish libraries - arranged by the type of the library"
http://ebib.oss.wroc.pl/linki/listanew.php?qtype=typ&lang=en.

Po wybraniu odpowiedniego kryterium wyszukiwania, np. "University libraries", otrzymujemy listę wszystkich bibliotek tego typu zarejestrowanych w bazie, a przy tych bibliotekach, które udostępniają strony w języku angielskim, dodatkowo podawane są rówwnież ich angielskie nazwy

Rys. 9. Fragment listy wyszukanych bibliotek z angielską wersją strony WWW.

Włączenie opcji [more...] umożliwia dotarcie do pełnej informacji o bibliotece w języku angielskim.

Rys. 10. Informacje o bibliotece.

Tak jest opisana każda biblioteka w bazie niezależnie od tego czy posiada angielską, czy tylko polską wersję strony domowej.

Baza umożliwia zatem dostęp do informacji o wszystkich polskich bibliotekach, które zaistniały w Internecie z możliwością wyodrębnienia tych, które posiadają angielską wersję strony (poprzez opcje "providing English www pages" na formularzu "Advanced search").

Planowane są dalsze prace nad ułatwieniem korzystania z bazy dla użytkowników zagranicznych, m.in. poprzez dodanie informacji o innych wersjach językowych stron bibliotek, np. niemieckiej, francuskiej. To rozszerzenie możliwości wyszukiwawczych pozwoli na upowszechnienie informacji o polskich bibliotekach wszystkim zainteresowanym na świecie i pozwoli na nawiązanie z nimi kontaktu.

METODY PRACY

Adresy nowych stron WWW bibliotek są wyszukiwane przez systematyczne przeglądanie zasobów Internetu oraz dzięki zgłoszeniom samych bibliotek, które zawiadamiają o powstaniu nowej witryny lub zmianie jej adresu. Na stronach bazy podany jest adres linki@oss.wroc.pl, który służy użytkownikom do zgłaszania uwag, nieaktywnych adresów i wszelkich zapytań dotyczących funkcjonowania bazy. W pracę nad bazą są zaangażowane obecnie cztery osoby z zespołu EBIB, w tym: jedna osoba z redakcji technicznej, do której należy tworzenie i udoskonalanie oprogramowania, dwie osoby z redakcji serwisów, które zajmują się wyszukiwaniem nowych witryn, informacji potrzebnych do wypełnia rekordu i korektą danych. Zadaniem kierownika zespołu jest koordynowanie całości prac, dbanie o poziom merytoryczny, zarządzanie danymi, kształtowanie struktury bazy oraz usprawnianie możliwości wyszukiwania informacji.

BAZA BIBLIOTEK - ANALIZA DANYCH STATYSTYCZNYCH

Jedną z najważniejszych zalet bazy jest także możliwość wykonywania na jej podstawie analiz ilościowych i różnorodnych porównań oceniających obecność polskich bibliotek w Internecie. Pełne dane potrzebne do wykonania tych analiz są dostępne na stronie technicznej tylko dla osób pracujących w bazie.

Uzyskane na podstawie bazy oraz innych źródeł dane statystyczne są opracowane w postaci wykresów i tabel (poniżej tekstu). Jest to przedstawienie stanu na rok 2002 jak i porównanie z wcześniej wykonywanymi obliczeniami zawartymi w raporcie Biblioteki polskie na stronach WWW. Raport 2001.^[1] Porównania obejmują dane za lata 2000-2002 co pozwala na obserwowanie zmian, jakie dokonały się na przestrzeni trzech ostatnich lat.

W niniejszym opracowaniu wykorzystano następujące źródła informacji:

• wykaz uczelni podległych Ministerstwu Edukacji Narodowej i Sportu "Szkoły wyższe podległe MENiS",^[2]
• bazę danych polskich miejscowości hoga.pl ,
• bazę danych GUS: "Bank danych regionalnych",^[3]
• serwis informacyjny SBP - "Statystyka bibliotek",^[4]
• Rozporządzenie Ministerstwa Kultury i Sztuki" z 19 marca 1998 roku W sprawie zasad i trybu zaliczania bibliotek do bibliotek naukowych oraz ustalania ich wykazu....^[5]

Do grudnia 2002 roku Baza polskich bibliotek EBIB zawierała 810 bibliotecznych stron WWW z 270 miejscowości w kraju, a ponadto 10 witryn polskich bibliotek funkcjonujących za granicą.

WITRYNY BIBLIOTEK W LATACH 2000-2002

Tabela 1

Od trzech lat systematycznie rośnie liczba witryn i miejscowości, w których biblioteki mają swoje siedziby. Liczba miejscowości, w których funkcjonują te biblioteki, podwaja się każdego roku, a liczba witryn zwiększa się:

• w 2001 roku o 154 witryny w stosunku do roku 2000,
• w 2002 roku o 353 witryny w stosunku do roku 2001.

WITRYNY BIBLIOTEK W 2002 ROKU UKŁAD WEDŁUG WOJEWÓDZTW

Tabela 2

Wykres 2. przedstawia łączna liczbę witryn zarejestrowanych w bazie w 2002 roku. Najwięcej bibliotecznych stron WWW ma województwo mazowieckie - 185, które pod tym względem zdecydowanie przewyższa inne województwa. Do czołówki najlepszych województw należą ponadto: małopolskie - 88, śląskie - 81, wielkopolskie - 73, dolnośląskie - 63. Najmniej witryn posiadają biblioteki w województwach: opolskim -16, świętokrzyskim - 13 i lubuskim - 13.

WITRYNY BIBLIOTEK W LATACH 2001-2002. UKŁAD WG WOJEWÓDZTW

Tabela 2

Wykres 3. przedstawia porównanie liczby wszystkich zarejestrowanych witryn w 2001 roku w stosunku do nowo wprowadzonych do bazy w roku 2002. Najwięcej nowych witryn powstało w województwie mazowieckim - 62, małopolskim - 47, śląskim - 32, ale są województwa, które w ciągu tylko 2002 roku udostępniły więcej witryn niż w latach ubiegłych łącznie. Są to województwa: dolnośląskie - 35 (w 2002 roku)/28 (do 2001 roku), łódzkie - 27/25, warmińsko-mazurskie - 16/15, podlaskie - 19/10, lubuskie - 7/6.

WITRYNY BIBLIOTEK W WOJEWÓDZTWACH I MIASTACH WOJEWÓDZKICH W 2002 roku

Tabela 1

Analiza liczby bibliotek w miastach wojewódzkich i na obszarze województwa pokazuje, że w woj. mazowieckim 145 witryn przypada na Warszawę, a 40 na pozostałe miejscowości województwa, tak więc inne miejscowości regionu są słabo reprezentowane. Jest natomiast wiele województw, jak np. śląskie, wielkopolskie, dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, podkarpackie, lubelskie, gdzie liczba witryn bibliotek z terenu województwa jest większa niż w mieście wojewódzkim.

WITRYNY BIBLIOTEK W LATACH 2001-2002. UKŁAD WG FUNKCJI ADMINISTRACYJNEJ MIEJSCOWOŚCI

Tabela 1

W miastach wojewódzkich w dalszym ciągu powstaje najwięcej internetowych stron bibliotek. W roku 2001 można zaobserwować dużą dysproporcję pomiędzy liczbą witryn w miastach wojewódzkich - 283, a pozostałymi grupami miejscowości - zwłaszcza małych miast i wsi - zaledwie 26 witryny. W 2002 roku, pomimo wciąż znaczącej przewagi miast wojewódzkich, na uwagę zasługuje znaczący wzrost liczby witryn w miastach powiatowych i małych miejscowościach w kraju.

WITRYNY BIBLIOTEK W 2002 ROKU UKŁAD WG FUNKCJI ADMINISTRACYJNEJ MIEJSCOWOŚCI

Na wykresie został przedstawiony procentowy udział wszystkich witryn w miejscowościach różnego typu w 2002 roku. Największy - aż 53 % udział - mają witryny bibliotek miast wojewódzkich, ale widać już znaczny udział, w stosunku do poprzedniego roku, bibliotek miast powiatowych - 21% i innych miejscowości tzn. małych miast i wsi - 11%. Oznacza to wzrost aktywności takich miejscowości, które nie są ważnymi ośrodkami nauki i kultury, a stały rozwój usług internetowych pozwala na promocje funkcjonujących tam bibliotek.

WITRYNY BIBLIOTEK W 2002 ROKU UKŁAD WG TYPU

Tabela 3

Na wykresie 7. pokazana jest ogólna liczba wszystkich witryn bibliotek w układzie według typu. Grupą o największej liczbie witryn - 257 są biblioteki publiczne, a następnie biblioteki uniwersyteckie - 85 i szkolne - 74. Najmniejszą grupę stanowią natomiast biblioteki towarzystw naukowych - 5. Prawidłowy obraz udziału witryn bibliotek w poszczególnych grupach instytucji zależy jednak od porównania ogólnej liczby tych instytucji funkcjonujących w kraju, np. bibliotek publicznych, uniwersytetów, instytutów do stron WWW ich bibliotek (Wykres 9, 11, 12).

Spośród zarejestrowanych w bazie witryn w 2002 roku zostały wyodrębnione nowe typy: Biblioteki zagraniczne w Polsce (biblioteki organizacji i stowarzyszeń zagranicznych działających w Polsce), Biblioteki muzeów i archiwów oraz Biblioteki towarzystw naukowych.

WITRYNY BIBLIOTEK W LATACH 2001-2002. UKŁAD WG TYPU

Tabela 3

Porównanie liczby witryn w latach 2001-2002, w podziale na poszczególne typy bibliotek pokazuje, że biblioteki publiczne podwoiły w ciągu 2002 r. liczbę swoich stron WWW w stosunku do 2001 r. Na szczególną uwagę zasługuje również biblioteki szkolne, które z liczby zaledwie 10 witryn zarejestrowanych w bazie w roku 2001, udostępniły 64 nowe witryny w 2002 roku, zajmując trzecie miejsce w grupie wszystkich bibliotek. 50 stron WWW mają biblioteki medyczne, czyli prawie trzykrotnie więcej niż w 2001 r. Dwukrotnie więcej stron WWW, w stosunku do 2001 roku, udostępniły także biblioteki uniwersyteckie, uczelni niepaństwowych i pedagogiczne.

UCZELNIE PODLEGŁE MENiS I LICZBA WITRYN ICH BIBLIOTEK

Zdecydowanie wyróżniają się w tym zestawieniu biblioteki uniwersyteckie oraz uczelni niepaństwowych. Najwięcej witryn udostępniają biblioteki uniwersyteckie - 85, których liczba podwoiła się w porównaniu z ubiegłym rokiem. Oznacza to systematyczne uruchomianie stron bibliotek wydziałowych i instytutowych funkcjonujących w strukturze tych uczelni. Również podwoiła się liczba witryn bibliotek uczelni niepaństwowych. W 2002 roku w bazie było 52 strony tych bibliotek, czyli o 25 więcej niż w roku w 2001 roku. Pozostałe uczelnie zachowały stan z roku ubiegłego lub nieznacznie zwiększyły liczbę stron bibliotek (np. biblioteki politechnik).

BIBLIOTEKI NAUKOWE

Ogółem na 1225 bibliotek naukowych (wg stanu na rok 2001),^[6] witryny posiada 324 z nich, czyli nastąpił wzrost o 70 witryn w porównaniu do roku 2001.

BIBLIOTEKI NAUKOWE UKŁAD WG TYPU

Tabela 4

W grupie bibliotek naukowych najwięcej nowych stron udostępniają biblioteki szkół wyższych - 194. Jest to stosunkowo niewiele w porównaniu do ogólnej liczby tych bibliotek - 989, ale należy mieć na uwadze fakt, że w szkołach wyższych wszystkie biblioteki wydziałowe i instytutowe funkcjonują w strukturze sieci biblioteczno-informacyjnej i wiele jest prezentowanych w postaci wykazów adresowych (bez własnych stron WWW) na witrynach bibliotek głównych. Pozostałe grupy bibliotek naukowych: PAN-u, jednostek badawczo-rozwojowych i "inne" naukowe zwiększyły swoją liczbę witryn. W grupie "inne' jest 31 bibliotek, gdzie na szczególną uwagę zasługuje Główna Biblioteka Lekarska, która udostępniła strony swoich 16 oddziałów na terenie Polski. Wszystkie naukowe biblioteki publiczne mają swoje witryny w Internecie.

BIBLIOTEKI PUBLICZNE

Według danych za rok 2001 w Polsce jest 8.849 bibliotek, w tym:

• 2.697 - bibliotek
• 6.152 - filii

Na Wykresie 12 porównane zostały: liczba bibliotek publicznych w Polsce (bez filii) i liczba witryn tych bibliotek. Liczba witryn bibliotek publicznych w 2002 r. wyniosła 257, czyli o 124 więcej niż w roku 2001. Chociaż liczba stron WWW tych bibliotek podwoiła się w stosunku do ubiegłego roku, to jest to w dalszym ciągu zaledwie 9,5 % z ogólnej liczby bibliotek publicznych funkcjonujących w kraju i niecałe 3% w stosunku do liczby bibliotek razem z filiami.

BIBLIOTEKI PUBLICZNE W 2002 ROKU UKŁAD WG WOJEWÓDZTW

Tabela 5

Największą liczbę witryn udostępniają biblioteki województw: mazowieckiego - 48, śląskiego - 28, wielkopolskiego - 25, a najmniej: podlaskiego - 6, świętokrzyskiego - 4 i lubuskiego - 2. Oznacza to, że układ ten odpowiada zasadniczo kolejności województw ustalonej na Wykresie 3 (Witryny bibliotek w 2002 r. Układ wg województw), tzn. województwa, które udostępniają największą liczbę wszystkich stron WWW bibliotek mają również najwięcej witryn bibliotek publicznych, a województwa z najmniejszą liczbą wszystkich stron mają również najmniej stron bibliotek publicznych.

BIBLIOTEKI PUBLICZNE 2002 ROKU PODZIAŁ WG FUNKCJI ADMINISTRACYJNEJ MIEJSCOWOŚCI.

Tabela 5

Na wykresie 14 zostały podane wartości procentowe udziału bibliotek publicznych w podziale według różnego typu miejscowości w kraju. Największy, bo 40% udział, mają biblioteki publiczne miast wojewódzkich, a najmniejszy - 12% - miasta na prawach powiatu. Za dobry wskaźnik należy uznać 27% udział bibliotek publicznych w grupie "innych" miejscowości, czyli małych miast i wsi, co w porównaniu z rokiem 2001 (14%) jest dużą poprawą.

WITRYNY BIBLIOTEK PUBLICZNYCH I BIBLIOTEK INNEGO TYPU W LATACH 2001-2002.
UKŁAD WG FUNKCJI ADMINISTRACYJNEJ MIEJSCOWOŚCI

Tabela 6

Wykres pokazuje udział witryn bibliotek publicznych w ogólnej liczbie witryn wszystkich bibliotek w podziale na różnego typu miejscowości. Strony tych bibliotek w miastach wojewódzkich stanowią niewielka część ogólnej liczby wszystkich witryn i w niewielkim stopniu wzrosła ich liczba w 2002 roku (o 22 strony). Natomiast w miastach powiatowych i pozostałych miejscowościach w kraju (małych miastach i wsiach) witryn bibliotek publicznych jest wielokrotnie więcej niż pozostałych typów bibliotek. Oznacza to, że najlepiej reprezentowaną grupą witryn bibliotek funkcjonujących w małych miejscowościach w Polsce są strony bibliotek publicznych.

PODSUMOWANIE

Baza polskich bibliotek, udostępniana na stronach portalu Elektroniczna Biblioteka, umożliwia dostęp do scentralizowanej informacji o witrynach internetowych polskich bibliotek, które są stale uzupełniane o nowe zasoby oraz na bieżąco aktualizowane. Stanowi również źródło wybranych informacji o bibliotece bez konieczności łączenia się z jej stroną. Dzięki przyjaznemu interfejsowi wyszukiwawczemu pozwala na tworzenie zapytań złożonych i wyszukiwania według różnych kryteriów. Wersja angielska bazy umożliwi dotarcie do informacji o polskich bibliotekach użytkownikom angielskojęzycznym i pozwoli na promowanie zwłaszcza tych bibliotek, które udostępniają angielską wersję witryny. Na podstawie danych liczbowych uzyskanych na podstawie bazy oraz wybranych danych udostępnianych przez GUS, czy MENiS możliwa jest również analiza statystyczna i ocena obecności polskich bibliotek w Internecie.

Prace nad udoskonalaniem bazy będą rozwijane w kierunku zastosowania mechanizmów kontroli i zarządzania danymi, jak i rozszerzenia możliwości wyszukiwawczych dających użytkownikom dostęp do wszystkich informacji zawartych w rekordzie.

Prace nad bazą polskich bibliotek, jak i cała działalność Elektronicznej Biblioteki prowadzone są w formie wolontariatu. Panowanie nad rozrastającym się materiałem i zarządzanie danymi jest coraz bardziej czasochłonne. Funkcjonowanie bazy i jej aktualizacja w dużym stopniu zależą od zgłoszeń samych bibliotek, stąd apel i prośba o nadsyłanie wszelkich informacji o zmianach adresów internetowych i uruchamianiu nowych witryn.

Przypisy

[1] KOMPERDA, Anna. Biblioteki polskie na stronach WWW : raport 2001 In Internet w bibliotekach : próba bilansu i perspektywy rozwoju : Wrocław, 10-11 grudnia 2001 roku [on-line]. [dostęp 5 listopada 2003]. Dostępny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/matkonf/iwb/komperda.php. ISBN 83-915689-2-X.

[2] Wykaz uczelni niepaństwowych podległych Ministerstwu Edukacji Narodowej i Sporu wpisanych do prowadzonych przez Ministra Edukacji Narodowej i Sportu rejestrów: uczelni niepaństwowych i niepaństwowych wyższych szkół zawodowych, posiadających pozwolenie na działalność, stan na 3 lipca 2003 roku. Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu [on-line]. [dostępny 5 listopada 2003]. Dostępny w World Wide Web: http://www.menis.gov.pl/; Wykaz państwowych wyższych szkół zawodowych utworzonych na podstawie ustawy z 26 czerwca 1997 roku o wyższych szkołach zawodowych, stan na 26 czerwca 2003 roku. Dostępny w World Wide Web: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu [on-line]. [dostępny 5 listopada 2003]. Dostępny w World Wide Web: http://www.menis.gov.pl/.

[3] Polska Statystyka Publiczna [on-line]. [dostępny 5 listopada 2003]. Dostępny w World Wide Web: http://www.stat.gov.pl/.

[4] Biblioteki naukowe w liczbach. In Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich - Serwis Informacyjny [on-line]. [dostęp 6 sierpnia 2002]. Dostępny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/sbp/bnauk_liczby.html;
Biblioteki publiczne w liczbach. In Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich - Serwis Informacyjny [on-line]. [dostęp 6 sierpnia 2002]. Dostępny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/sbp/bp_liczby.html.

[5] Rozporządzenie Ministerstwa Kultury i Sportu z 19 marca 1998 roku w sprawie zasad i trybu zaliczania bibliotek do bibliotek naukowych oraz ustalania ich wykazu. Dziennik Ustaw, 1998 nr 44, poz. 269.

[6] Rozporządzenie Ministerstwa Kultury i Sportu z 19 marca 1998 roku w sprawie zasad i trybu zaliczania bibliotek do bibliotek naukowych oraz ustalania ich wykazu. Dziennik Ustaw, 1998 nr 44, poz. 269.