Elżbieta Szczęsny, Krzysztof Henne Działu Systemów Bibliotecznych MAX ELEKTRONIK S.A. Jak można wykorzystać technologie internetowe we współpracy bibliotek na podstawie rozwiązań zastosowanych w systemie bibliotecznym Prolib firmy MAX ELEKTRONIK S.A. (na podstawie prezentacji, zredagował EBIB)

Internet daje i wymusza....

• Wzrost znaczenia informacji w życiu współczesnym wymusza w bibliotekach zmiany w ich funkcjonowaniu oraz pozwala na wykorzystywanie najnowszych technologii do realizacji swoich zadań (np. odchodzš w zapomnienie centralne katalogi kartkowe w bibliotekach publicznych > telefon > ograniczony dostęp do informacji w godzinach pracy biblioteki)
• Rozwój internetu przyczynia się do rozszerzenia możliwoœci jego wykorzystania w bibliotece (np.centralne katalogi komputerowe > internet > nieograniczony dostęp do informacji - z dowolnego miejsca na œwiecie; 365/24)
• Dostęp do internetu daje bibliotekom (np. na terenie jednego miasta, bibliotekom tej samej sieci np. pedagogicznym) możliwoœć współpracy na różnych poziomach oraz budowania grup współpracujšcych w sieci rozproszonej bibliotek w oparciu o jednš centralnš bazę danych lub wiele baz

Współpraca bibliotek i grup bibliotek

• Współpraca w zakresie wymiany zbiorów (np.własnych wydawnictw) - TRADYCYJNIE
• Wypożyczenia międzybiblioteczne - TRADYCYJNE

INTERNET

• Współpraca w zakresie wymiany danych i/lub tworzenia wspólnej bazy danych (np. wymiana rekordów bibliograficznych pomiędzy bibliotekami pracujšcymi w tych samych lub różnych systemach; tworzenie baz/katalogów centralnych)
• Współpraca w zakresie dostępu do informacji (np. dostęp do centralnego katalogu miasta, regionu, sieci bibliotek np. publicznych lub możliwoœć jednoczesnego przeszukiwania wielu baz bibliotek pracujšcych w tych samych lub różnych systemach)
• Współpraca w zakresie usług (np. wypożyczenia realizowane we wszystkich bibliotekach współpracujšcych np. regionu; wypożyczenia międzybiblioteczne; dostarczanie kopii, w tym kserokopii, dokumentów Ÿródłowych np. artykułów)

Współpraca w zakresie wymiany danych i/lub tworzenia wspólnej bazy danych

• Możliwość wykorzystania kartotek haseł wzorcowych posadowionych na innych serwerach - np. moduły obsługi CKHW; MESH)
• Import/export danych
  • Z bibliotek własnej sieci bibliotecznej (np. B-ki ped.) - OPAC WWW
  • Poprzez protokół Z39.50 - moduł PROLIB - Z39.50
• Tworzenie katalogu centralnego - model wielobiblioteczny

CKHW

Cel:
udostępnienie bibliotekom użytkującym system PROLIB/PROMAX możliwości wykorzystania rekordów CKHW w tworzeniu rekordów bibliograficznych na zasadach ogólnych (tzn. możliwość pobierania do własnych baz tzw. lokalnych KHW systemu PROLIB rekordów khw z katalogu NUKAT

• Synchroniczna kopia CKHW dla bibliotek użytkujących system PROLIB/PROMAX
  • dla CFiKHW BUW wszystkie biblioteki traktowane jako jeden odbiorca danych CKHW
  • dla bibliotek użytkujących system PROLIB/PROMAX jedyne źródło danych CKHW
  • dane aktualizowane synchronicznie na podstawie zmian przyrostowych
• Interfejsy współpracy/dostępu
  • interfejs wejściowy
    • pobieranie plików zmian przyrostowych w bazie CKHW
  • interfejs wyjściowy
    • źródło informacji o rekordach CKHW dla systemu PROLIB/PROMAX
    • źródło informacji o rekordach CKHW dla użytkowników serwisu PROWEB
    • automat synchronizujący poszczególne LKHW z CKHW
• Format danych
  • stosowany przez CFiKHW BUW
  • zgodny z MARC 21 Concice Format for Authority Data (Library of Congress, Network Development and MARC Standards Office)

CKHW / LKHW

• Lokalna KHW dla systemu PROLIB/PROMAX
  • źródło rekordów KHW dla rekordów bibliograficznych w bazie systemu PROLIB/PROMAX
  • baza zasilana rekordami z kopii CKHW dla Forum Użytkowników Systemu PROLIB
  • baza synchronicznie aktualizowana z kopią CKHW FU PROLIB
• Interfejsy współpracy/dostępu
  • interfejs wejściowy
    • importowanie rekordów z bazy Kopii CKHW FU PROLIB
    • pobieranie plików zmian przyrostowych z bazy Kopii CKHW FU PROLIB
  • interfejs wyjściowy
    • modułu OPAC systemu PROLIB/PROMAX
• Format danych
  • stosowany przez CFiKHW BUW
  • zgodny z MARC 21 Concice Format for Authority Data (Library of Congress, Network Development and MARC Standards Office)
• Komunikacja
• XML poprzez http
  • jak moduły OPAC systemu PROLIB/PROMAX

PROLIB - Z39.50: ŒRODOWISKO PRACY KLIENTA Z39.50

Client Max 39.50

Cztery etapy kopiowania rekordu

OPAC WWW - Import danych

OPAC WWW - import

• wymiana danych pomiędzy różnymi instalacjami systemu PROLIB
• operatorzy różnych bibliotek pracujących w systemie PROLIB poprzez OPAC wyszukują i pobierają pliki danych zapisane w formacie wewnętrznym z innych instalacji systemu PROLIB

CEL:

przyspieszenie retrokonwersji i bieżącego opracowania zbiorów bibliotekom o podobnym charakterze zbiorów
(np. pedagogiczne; publiczne itp.)

WYMIANA DANYCH POMIĘDZY RÓŻNYMI INSTALACJAMI SYSTEMU PROLIB

Model wielobiblioteczny - Katalog centralny

• Problem:
  • Wiele bibliotek współpracujących (i nie tylko) ze sobą we własnym zakresie przypisuje poszczególnym książkom i czasopismom wybrane przez siebie hasła, indeksy, klasyfikacje
• Efekt:
  • opisy tego samego dokumentu znacznie się różnią
• Katalog centralny - idea wspólnych rekordów:
  • jednokrotny opis dokumentów gromadzonych w różnych miejscach
  • biblioteka nie musi samodzielnie katalogować wszystkich dokumentów
  • bibliotekarze nie muszą już dublować swojej pracy
  • mogą skorzystać z gotowych opisów książek przygotowanych przez innych i udostępnionych we wspólnej bazie danych
• Efekt:
  • jednorodne opisy dokumentów w bazach danych
  • jednorodne i efektywne wyszukiwanie
  • scentralizowana administracja i zarządzanie systemem

Współpraca w zakresie dostępu do informacji

• dostęp do centralnego katalogu miasta, regionu, sieci bibliotek np. ublicznych - OPAC WWW (baza pojedynczej biblioteki; baza centralna grupy bibliotek- model wielobiblioteczny)
• możliwość jednoczesnego przeszukiwania wielu baz bibliotek pracujących w systemie PROLIB - MULTIOPAC WWW (model standardowy)
• możliwość jednoczesnego przeszukiwania wielu baz bibliotek pracujących w różnych systemach - moduł Z39.50

OPAC WWW

• OPAC WWW / ProWeb
  • wyszukiwanie informacji bibliograficznej w bazie
  • wyszukiwanie z wykorzystaniem wszystkich indeksów
    • Wg słów
    • Wg początku
    • Zastosowanie spójników logicznych
    • Tworzenie złożonych strategii wyszukiwawczych
  • wyszukiwanie nowości w bazie danych
  • możliwość przeglądania zasobu biblioteki na poziomie inwentarza
  • zamawianie i rezerwacja dokumentów
  • kontrola przez czytelnika własnego konta zamówień, rezerwacji i wypożyczeń
  • możliwość analizy historii operacji w bibliotece
• dodatkowo ProWeb (OPAC WWW dla Bibliografii)
  • dostęp do powiązanych z rekordem bibliograficznym plików (w tym danych pełnotekstowych)

MULTIOPAC WWW

• możliwość wydajnego i efektywnego wyszukiwania w wielu bazach współpracujących bibliotek (np. w grupie bibliotek publicznych regionu, grupie bibliotek wojskowych, pedagogicznych itp.)
• możliwość zamawiania, rezerwacji i wypożyczenia wyszukanej pozycji (po przejściu do OPACa WWW wybranej biblioteki)

Współpraca w zakresie usług

OPAC WWW

• Wyszukiwanie danych w bibliotece / sieci bibliotek (model wielobiblioteczny)
• wypożyczanie, zamawianie, rezerwacja dokumentów we własnej bibliotece lub w bibliotekach współpracujących w grupie (model wielobiblioteczny)

MULTIOPAC WWW

• wypożyczanie, zamawianie, rezerwacja dokumentów realizowane we wszystkich bibliotekach współpracujących np. regionu; pedagogicznych itp. (model standardowy)

JAK MOŻNA PRACOWAĆ W GRUPIE BIBLIOTEK?

Model wielobiblioteczny - założenia:

WIELE bibliotek pracuje w sieci rozległej na jednej instalacji systemu. Biblioteki mogą być traktowane jako biblioteki wydziałowe, filie, biblioteki terenowe...

• wysokie koszty aplikacji i sprzętu (jeden serwer, stacje robocze), podzielone między uczestników projektu
• dzięki rozłożeniu kosztów możliwość zakupu wysokowydajnego i niezawodnego sprzętu, ale dla bibliotek lokalnych - niskie wymagania sprzętowe
• możliwość tworzenia jednej wspólnej bazy opisów bibliograficznych
• możliwość administrowania systemem w jednym miejscu
• dostęp czytelnika do informacji o zasobach wielu bibliotek

Wypożyczalnia:

• czytelnicy są oddzielni dla każdej z bibliotek
• czytelnicy mają uprawnienia tylko w obrębie tych bibliotek, do których zostali zapisani
• statusy czytelników są odrębne w każdej z bibliotek
• statystyki są odrębne w każdej z bibliotek
• w obrębie każdej biblioteki można zdefiniować jej wypożyczalnie fizyczne
• przekazanie do magazynu działa odrębnie w każdej z bibliotek

Administracja:

• operator/bibliotekarz ma uprawnienia tylko w obrębie własnej biblioteki
• wszystkie parametry systemu są odrębne w każdej z bibliotek
• lokalne drukarki, znaki miejsca, raporty, słowniki w księgach akcesji i inwentarzach mogą być odrębnie zdefiniowane dla każdej z bibliotek