 | Bibliograficzne bazy danych : kierunki rozwoju i możliwości współpracy |  |
Poprzedni - Spis treści - Następny
Dorota Gazicka-Wójtowicz |
| Nazwa pola | Podpola | Numer pola |
| Rozdział – wer. drukowana |
|
10 |
| Hasła – odsyłacze do wer. drukowanej |
|
270 |
| Hasła przedmiotowe | abcdegf | 271 |
| Siglum biblioteka |
|
21 |
| Sygnatura |
|
20 |
| Autor | pinx | 30 |
| Uwagi – autor |
|
31 |
| Tytuł |
|
40 |
| Uwagi – tytuł |
|
41 |
| Nazwiska z tytułu | in | 42 |
| Oznaczenie wydania |
|
60 |
| Skala |
|
50 |
| Uwagi – skala |
|
51 |
| Tyt. dok. macierzystego |
|
110 |
| Uwagi – tytuł dokum. macierzyst. |
|
111 |
| Czasopismo | artzs | 120 |
| Uwagi – czasopismo |
|
121 |
| Adres wydawniczy | mwr | 130 |
| Uwagi – adres wydawniczy |
|
131 |
| Opis fizyczny |
|
140 |
| Uwagi – opis fizyczny |
|
141 |
| Seria wydawnicza | at | 150 |
| Uwagi – seria/podser. wydawnicza |
|
151 |
| Podseria wydawnicza | at | 330 |
| Instytucja sprawcza |
|
160 |
| Uwagi – instytucja sprawcza |
|
161 |
| Instytucja sprawcza serii |
|
162 |
| Opis mapy – 1 |
|
170 |
| Opis mapy – 2 |
|
260 |
| Uwagi-mapa |
|
300 |
| ISBN |
|
310 |
| Zawiera m.in. |
|
180 |
| Zawartość | inaf | 190 |
| Hasło osobowe z uwag | in | 340 |
| Uwagi redakcyjne – przezn. wewn. |
|
|
| SPP | rzkd | 400 |
Kolejność pól w tabeli odpowiada kolejności wprowadzania danych. Podpola oznaczone są literami. Wprowadza się do nich odpowiednio w podpole: a – tytuł, p i x – oznaczenie odpowiedzialności (np. red. oprac.), i – imię autora, n – nazwisko autora, r – rok wydania, t – tom, z – zeszyt, numer i itp., m – miejsce wydania, w – nazwa wydawcy, f – strony, s – cały opis fizyczny oraz uwagę o wersjach językowych streszczeń. Odstępstwo od tych zasad zrobiono w polu „Hasła przedmiotowe”, w którym: podpole a – przewidziano na temat, b, c i e – na określniki rzeczowe, d – na określnik chronologiczny, g – na określnik geograficzny, f – na określnik formalny.
Jak można zauważyć, tablica definiująca bazę jest dość rozbudowana. Uwagę zwraca duża liczba „Uwag”. Niektóre z nich przewidziane są do prezentacji użytkownikom, inne służą do prac redakcyjnych przy wersji drukowanej bibliografii. Część pól i podpól służy zarówno do opracowania wersji drukowanej BGP, jak i Spisu publikacji pracowników IGiPZ PAN (SPP). Tak jest np. w przypadku pola SPP, w którym w podpolu: r – w ustalony sposób koduje się rok spisu publikacji oraz nazwę bazy (lub obu), do której rekord zostanie zaimportowany; z – koduje się nazwę zakładu Instytutu, w którym pracuje autor publikacji, co umożliwia szybkie generowanie bibliografii pracowników danego zakładu; k – koduje się klasyfikację dokumentu dla potrzeb sprawozdania IGiPZ PAN; d – recenzja.
Baza posiada kilka zbiorów odwróconych. Jeden, specjalny, zdefiniowany jest do wersji internetowej, pozostałe służą do codziennej pracy z bazami (BGP lub SPP), na przykład do generowania różnych rodzajów indeksów wersji drukowanej czy odsyłaczy do jej rozdziałów.
Tak zdefiniowana struktura danych pozwala wykorzystywać raz wprowadzone dane do różnych celów. Ostatnio znaczenia nabiera np. sporządzanie indywidualnych bibliografii pracowników Instytutu, niezbędnych przy okresowych ocenach i postępowaniu dla uzyskania stopnia naukowego oraz sprawozdawczości Instytutu. Struktura bazy pozwala z łatwością wygenerować zarówno bibliografie prac pojedynczego pracownika naukowego Instytutu, jak i całego Zakładu, całościowe lub roczne.
Zdefiniowanych zostało kilka baz BGP i SPP, o tej samej strukturze. Dane za właściwy rok wprowadza się do jednej ze zdefiniowanych baz BGP. Zanim dany rocznik trafi do bazy zbiorczej BGP czy SPP[6], w niej dokonuje się korekty wprowadzonych rekordów. Takie postępowanie powoduje, że w bazie internetowej rekordy nie przybywają w sposób ciągły, ale za to dane są lepszej jakości, co jest istotne w przypadku każdej bazy, a bibliograficznych szczególnie. Znane są przecież przypadki błędów, które ciągną się latami, a które prostuje dopiero jakiś bardziej dociekliwy badacz.
Aby zminimalizować zaistniałe błędy, opracowano narzędzia sprawdzające poprawność wprowadzenia danych. Jedno z nich sprawdza np., czy na początku pola nie wprowadzono omyłkowo spacji. Taki błąd powoduje, że jego zawartość nie zostanie zaindeksowana. Programowo sprawdzane jest występowanie błędnie wprowadzonych separatorów podpól czy ich powtarzalność. Operator może również sprawdzić, czy po i przed wybranymi znakami lub słowami nie ma zbędnych lub brakujących spacji. Automatyczne usunięcie takich błędów ułatwia późniejsze korekty danych.
Operator bazy ma także możliwości kopiowania wybranego rekordu, co z kolei przyspiesza wprowadzanie danych, rozszerzając możliwości stwarzane przez standardowo funkcjonujące w programie CDS/ISIS tzw. wartości domniemane.
Obecnie użytkowane komercyjne relacyjne bazy danych posiadają kartoteki haseł wzorcowych. Micro CDS/ISIS oczywiście nie posiadał takich mechanizmów. Postanowiono jednak zapanować nad potencjalnych chaosem w języku informacyjno-wyszukiwawczym i zbudowano narzędzie będące słownikiem haseł, z którego terminy są kopiowane do tworzonego rekordu bibliograficznego. Język haseł przedmiotowych BGP zbudowano, wzorując się na zasadach wypracowanych przez Bibliotekę Narodową i konsorcjum bibliotek VTLS. Hasła mają postać rozwiniętą: [temat]-[określnik rzeczowy]-[określnik geograficzny]--[określnik chronologiczny]-[określnik formy]. Początkowo rekordy bibliograficzne wydawnictw z lat 1985–1987 nie były opatrzone hasłami przedmiotowymi. Zaległości te nadrobiono. Obecnie słownik liczy blisko 18 tys. terminów, w tym 9397 tematów i określników rzeczowych, 7081 określników geograficznych, 1172 określników chronologicznych oraz 152 określniki formy[7].
Planowano dopracowanie funkcjonalności słownika i innych narzędzi wspomagających wprowadzanie danych, niestety, śmierć programisty-hobbysty spowodowała, że oprogramowanie to nie jest dalej rozwijane, niektóre jego elementy funkcjonują do dziś w wersji beta.
Obecnie baza BGP 1985+ zawiera dane za okres 19 lat. Mimo swych niedoskonałości, ta jedna z większych polskich bibliograficznych baz dziedzinowych, jak się wydaje, w sposób zadowalający służy odbiorcom. Linki do internetowej wersji bazy zamieszcza kilkadziesiąt serwisów. Są to portale zarówno bibliotek szkół wyższych państwowych, jak i prywatnych, serwisy studenckie oraz uczniowskie. Do bazy prowadzą linki z portali, np. z Onetu i z portali zawierających „przydatne linki”, tworzonych przez samych internatów, oraz z różnego rodzaju wyszukiwarek domen, z Wirtualną Polską włącznie.
W codziennej pracy BGP jest również wykorzystywana przez oddziały informacji naukowej bibliotek akademickich[8]. Wspomina o niej artykuł nt. baz dostępnych w Internecie[9]. Mamy sygnały, że jest wykorzystywana w nauczaniu studentów kierunków bibliotekoznawstwa, np. na UMCS. Była wielokrotnie omawiana na różnych konferencjach np. dotyczących tworzenia wirtualnych warsztatów informacyjnych[10]. Służy również jako pomocnicze źródło np. przy opracowaniu bibliografii terytorialnej województwa podlaskiego[11]. BGP postrzegana jest zatem jako przydatne źródło informacji z zakresu nauk o Ziemi i ochrony środowiska.
Również statystyki wykorzystania bazy potwierdzają, że BGP dobrze służy promocji dorobku naukowego polskich geografów. Tylko w ciągu ostatnich pięciu lat potroiła się zarówno liczba wejść do bazy (wizyt), jak i wyszukań w bazie. W okresie kwiecień 2008 – marzec 2009 r. odnotowano 3583 wejść pojedynczych nr IP (bez robotów) na stronę główną bazy. Użytkownicy przeprowadzili łącznie 14 430 pojedynczych wyszukań w bazie i wykonali 24 664 operacji na wyszukanych pozycjach, np. zmienili format wyświetlania wyników, ograniczyli listę wyszukanych rekordów do tych, które ich zainteresowały, zapisali je do pliku lub sprawdzili, z jakiej biblioteki pochodzi sygnatura zamieszczona w rekordzie.
Baza BGP 1985+ uzupełnia również informacyjnie katalog on-line Centralnej Biblioteki Geografii i Ochrony Środowiska[12] oraz zdigitalizowane katalogi kartkowe: alfabetyczny druków zwartych, alfabetyczny atlasów i Katalog Dawnych Map Ziem Polskich. Coraz częściej pracownicy naukowi i studenci zamiast rewersu składają wydruk z bazy lub przesyłają go jako zamówienie e-mailem.
Dużym mankamentem bazy jest jednak opóźnienie indeksowania dokumentów w stosunku do daty ich wydania. Jego powodem jest niedoinwestowanie bazy. Jesienią 2008 r. pojawiła się szansa, aby bazę zintegrować z biblioteką cyfrową sieci naukowej Systemy Geoinformacyjne. Na 2009 r. zaplanowano prace przygotowawcze, w ramach których zakłada się m.in. wprowadzenie dodatkowego rocznika bibliografii. Pod koniec 2008 r. o dodatkowe środki na wprowadzanie danych ubiegano się również w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Wniosek został pozytywnie zaopiniowany przez Radę Nauki, niestety, nadciągający kryzys gospodarczy dał znać o sobie i ostatecznie dotacji Instytut nie otrzymał. Obawiamy się, czy podobny los nie spotka środków przewidzianych na sieć naukową. Byłoby to wielką stratą dla użytkowników.
W planach jest również umożliwienie indeksowania zawartości bazy przez wyszukiwarkę Google i stopniowa integracja bazy z powstającą obecnie biblioteką cyfrową Instytutu. W pierwszym etapie czytelnicy uzyskaliby z rekordów bibliograficznych bazy bezpośredni dostęp do pełnych tekstów publikacji wydawanych przez IGiPZ PAN, np. „Przeglądu Geograficznego” czy „Geographia Polonica”. Będziemy zmierzać do tego, aby podpisać stosowne porozumienia i uzyskać zgodę na dodawanie linków do wersji cyfrowych innych wydawnictw z zakresu geografii. Warunkiem podjęcia działań jest jednak uzyskanie dodatkowego źródła finansowania bazy.
W najbliższej przyszłości czeka CBGiOŚ wymiana zintegrowanego komputerowego systemu bibliotecznego. Nie wykluczamy wtedy przeniesienia omawianych baz bibliograficznych na inną platformę.
Zakończenie Obecnie coraz częściej stawiana jest teza, że w dobie Internetu oraz baz pełnotekstowych tradycyjne bibliografie to przeżytek. Codzienna praktyka jednak jeszcze jej nie potwierdza. Przykład bazy BGP+ pokazuje, że nadal aktualne jest twierdzenie, że opracowania bibliograficzne spełniają ważne społecznie zadania: służą zarówno nauce, jak i nauczaniu; ponadto stanowią pomoc w upowszechnianiu wiedzy i kultury[13]. Wyszukiwarki internetowe wprawdzie dają szybką, jednakże wysoce niekompletną i często niewiarygodną informację. Dziedzinowe bibliograficzne bazy danych, o uznanej już pozycji, zintegrowane z wyszukiwarkami, katalogami on-line bibliotek i działającymi na zasadach open access[14] bibliotekami cyfrowymi, powinny stanowić jedną ze ścieżek kierujących użytkownika Internetu do pełnej i wiarygodnej informacji. Do nas, specjalistów dziedzinowych i bibliotekarzy, należy tworzenie tych zasobów oraz upowszechnianie informacji o nich wśród użytkowników. Polityka państwa w zakresie finansowania nauki powinna zaś uwzględniać te zadania.
[1] LESZCZYCKI, S. Życie na przełomie 1907–1990. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 1991, nr 3 (36), s. 38. ISSN 0023-589X.
[2] Do tomu za rok 2002 włącznie indeksowano również mapy i atlasy. Jednak w związku z ukazywaniem się „Polskiej Bibliografii Narodowej. Bibliografia Dokumentów Kartograficznych” oraz przyjęciem przez NUKAT instrukcji Format MARC 21 dla dokumentów kartograficznych i rozpoczęciem katalogowania tej kategorii zbiorów zrezygnowano w bazie BGP z ich indeksowania. Zob.: Polska Bibliografia Narodowa. Bibliografia Dokumentów Kartograficznych. Biblioteka Narodowa. Zakład Zbiorów Kartograficznych. 2002 nr 1- . Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2005. Zob. też: DUDZICKA, G., GAZICKA, D., GRZYBOWSKA, I. (oprac.). MARC 21 rekordu bibliograficznego dla dokumentu kartograficznego [on-line]. [Warszawa]: Centrum NUKAT, lipiec 2007 [Dostęp 4 lutego 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://www.nukat.edu.pl/ w zakładce Wykazy danych – Format Marc 21.
[3] Pracownia Bibliografii w strukturze Instytutu była początkowo usytuowana poza biblioteką. Przez krótki czas znajdowała się w Dziale Wydawnictw. Po objęciu kierownictwa CBGiOŚ przez mgr Dorotę Gazicką ponownie znalazła się strukturze biblioteki. Ostatecznie, w trudnym dla Instytutu roku 2004, decyzją dyrekcji Pracownię Bibliografii zlikwidowało. Obecnie baza powstaje poza jakąkolwiek strukturą Instytutu. Operatorem baz BGP i SPP jest mgr Jan Peliwo. Mgr Dorota Gazicka-Wójtowicz uczestniczy w pracach redakcyjnych i odpowiada za stronę informatyczną.
[4] GAZICKA, D., PELIWO, J., BASZKIEWICZ, P. Bibliografia Geografii Polskiej w sieci INTERNET. W: Infobazy’99: bazy danych dla nauki. Gdańsk: Centrum Informatyczne TASK, 1999, s. 291–295. ISBN 83-88007-24-6.
[5] Odesłania do stron internetowych przedstawiają wersję aktualną w dniu 5 maja 2009 r.
[6] Roczny spis publikacji pracowników Instytutu powstaje na bazie wyszukanych, w bazie BGP, odpowiednio oznaczonych, rekordów i następnie zaimportowanych do bazy SPP.
[7] Stan na koniec lutego 2009 r.
[8] DRABEK, A. Cyfrowy warsztat pracy bibliotekarza. Bibliotekarz 2008, 7–8, s. 4–5. ISSN 0208-4333.
[9] PIOTROWSKA, E., ZAJĄC, R. M. Bazy danych dostępne w Internecie. Konspekt: Pismo Akademii Pedagogicznej w Krakowie [on-line]. 2005, nr 3 (23) [Dostęp 6 marca 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://www.wsp.krakow.pl/konspekt/23/piotrowska.html. ISSN [w wersji drukowanej] 1509-6726.
[10] SZUSTKA-OSTAPOWICZ, K. Organizacja wirtualnych warsztatów informacyjnych w bibliotekach publicznych [on-line]. 2006 [Dostęp 6 marca 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://www.koszykowa.pl/biblioteka/files/konf2006/szustka-ostapowicz_katarzyna.pdf.
[11] DROZDOWSKA, E. Bibliografia terytorialna obszaru województwa podlaskiego – rys historyczny, metoda, stan obecny [on-line]. [Dostęp 6 marca 2009], s. [6]. Dostępny w World Wide Web: http://www.wimbp.rzeszow.pl/aktual/aktual325/3.pdf.
[12] Katalog on-line CBGiOŚ IGiPZ PAN zawiera cały wpływ druków zwartych począwszy od 1998 r., tytuły bieżących polskich i zagranicznych czasopism, podręczniki akademickie, wszystkie pozycje książkowe wypożyczone przez czytelników po 2006 r., cały wpływ atlasów od 2008 r. oraz inne pozycje książkowe, które sukcesywnie podlegają retrokonwersji.
[13] ŻMIGRODZKI, Z. (red.) Bibliotekarstwo. Wyd. 2, uzup. i rozsz. Warszawa: Wydaw. SBP, 1998, s. 190. ISBN 83-87629-X.
[14] Więcej na ten temat można znaleźć w artykule: NAJSERAK, P. Terminologia Open Access – o czym warto wiedzieć? Biuletyn EBIB [on-line]. 2006, nr 3 [Dostęp 9 marca 2009]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ebib.pl/2006/73/najsarek.php. ISSN 1507-7187.
Poprzedni - Spis treści - Następny
(C) 2009 EBIB
| "Bibliografia Geografii Polskiej" w wersji on-line - 10 lat doświadczeń / Dorota Gazicka-Wójtowicz, // W: Bibliograficzne bazy danych : kierunki rozwoju i możliwości współpracy. Bydgoszcz, 27-29 maja 2006. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych], Redakcja "Elektronicznej Biblioteki", 2009. - (EBIB Materiały konferencyjne nr 19). - ISBN: 83-921757-5-1. -Tryb dostępu : http://www.ebib.pl/publikacje/matkonf/mat19/gazicka.php |
prezentacja
