Joanna Putko
Biblioteka Główna Politechniki Białostockiej

Ogólnopolska konferencja
"Problemy ochrony zbiorów i systemów komputerowych w bibliotekach"

W dniach 6-8 czerwca 2001 roku odbyła się w Wigrach ogólnopolska konferencja na temat "Problemy ochrony zbiorów i systemów komputerowych w bibliotekach", zorganizowana przez Bibliotekę Główną Politechniki Białostockiej. W konferencji wzięło udział 65 bibliotekarzy i informatyków z bibliotek politechnik, uniwersytetów, akademii medycznych, pedagogicznych i ekonomicznych. W obradach uczestniczyli przedstawiciele Ministerstwa Edukacji Narodowej: emerytowany Wicedyrektor Departamentu Nauki i Szkolnictwa Wyższego Stanisław Madej oraz Maria Sell i Anna Bednarczyk z Wydziału Badań Naukowych i Wydawnictw. Obecni byli też przedstawiciele firm zajmujących się zabezpieczaniem zbiorów i systemów bibliotecznych. Gośćmi konferencji były panie Regina Pugzliene i Rimute Ambramackiene z zaprzyjaźnionej biblioteki Politechniki Wileńskiej.

Celem konferencji była wymiana doświadczeń w zakresie zabezpieczania zbiorów bibliotecznych oraz danych zgromadzonych na serwerach bibliotecznych, jak również omówienie możliwości skutecznej ochrony zbiorów i danych elektronicznych.

Obrady otworzył Prorektor ds. Studenckich i Dydaktyki prof. dr hab. inż. Franciszek Siemieniako, który w krótkim wystąpieniu zapoznał uczestników konferencji z historią i perspektywami rozwoju Uczelni. Z okazji pięćdziesiątej rocznicy powstania Biblioteki Politechniki Białostockiej na ręce pani Dyrektor Barbary Kubiak zostały złożone adresy gratulacyjne.

Wystąpieniem Ewy Kobierskiej-Maciuszko z Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie rozpoczęła się pierwsza sesja obrad, przeznaczona na omówienie sposobów ochrony zbiorów i systemów bibliotecznych realizowanych w poszczególnych ośrodkach akademickich. W wygłoszonym referacie "Bezpieczna biblioteka: kompleksowe zabezpieczenie budynku, zbiorów i systemu komputerowego na przykładzie Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie", przedstawiono zagrożenia wynikające z udostępniania zbiorów w wolnym dostępie oraz zabezpieczenia techniczne funkcjonującego w bibliotece systemu informatycznego.

Anna Sokołowska-Gogut i Aureliusz Potempa byli autorami referatu "Ochrona zbiorów i systemów komputerowych w Bibliotece Głównej Akademii Ekonomicznej w Krakowie". Dotyczył on systemów zabezpieczeń dla ochrony wszelkich zasobów biblioteki: budynku, pracowników, zbiorów i systemów komputerowych. Zwrócono w nim uwagę na wpływ różnych czynników utrudniających właściwe funkcjonowanie poszczególnych podsystemów, sposoby rozwiązywania problemów, kontroli, a także na koszty związane z tą problematyką.

"Organizacja pracy w bibliotece a ochrona i zabezpieczenie zbiorów" to kolejny referat opracowany przez Mariannę Borawską z Biblioteki Głównej Pomorskiej Akademii Pedagogicznej w Słupsku. Autorka podkreśla w nim, że przyczyną niedostatecznego zabezpieczenia i ochrony zbiorów jest niedoinwestowanie szkolnictwa wyższego i bibliotek naukowych, jak również brak wypracowanych tradycji w tym zakresie.

W dalszej części obrad przedstawiono następujące referaty:

• "Nietechniczne środki zabezpieczenia zbiorów" Wiesławy Bober i Elżbiety Kałuży, omawiający regulamin udostępniania zbiorów funkcjonujący w Bibliotece Głównej Politechniki Rzeszowskiej.
• "Jakie zbiory, jak powinniśmy i jak możemy je chronić" Haliny Ganińskiej i Krystyny Popławskiej, w którym autorki zaproponowały, które zbiory powinny być przedmiotem ochrony w bibliotekach technicznych.
• "Systemy zabezpieczenia zbiorów i pomieszczeń w Bibliotece Głównej Politechniki Warszawskiej" Jana Zaleskiego, informujący o zastosowaniu w nowym gmachu biblioteki zintegrowanego systemu ochrony, składającego się z czterech elementów: ochrony książek przed kradzieżą, zabezpieczenia pomieszczeń przed włamaniem i pożarem, kontroli dostępu do pomieszczeń i stref chronionych oraz monitoringu (dozór telewizyjny czytelni i magazynów z wolnym dostępem do zbiorów).

W drugim dniu konferencji kontynuowano problematykę bezpieczeństwa i ochrony zbiorów bibliotecznych w poszczególnych bibliotekach. Mirosława Chmielnicka-Szymczak i Elżbieta Czerwińska w referacie "Ochrona zbiorów bibliotecznych w Bibliotece Głównej Politechniki Opolskiej" wskazały, że podejmowanie działań zmierzających do utrzymania w należytym stanie całego księgozbioru, tj. odpowiednie warunki magazynowania, bieżąca konserwacja i troska o kompletność zbiorów są podstawowym obowiązkiem spoczywającym na pracownikach biblioteki.

Kolejne wystąpienie to referat "Ochrona zbiorów w Bibliotece Uniwersytetu Szczecińskiego - problem dnia dzisiejszego" opracowany przez Jolantę Goc. Przedstawiono w nim próby i efekty zabezpieczenia zbiorów przed destrukcyjnym działaniem człowieka: bibliotekarza i czytelnika. W następnym referacie "Kradzieże i niszczenie zbiorów w Bibliotece Głównej Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie" autorka Anna Pośnik przedstawiła wyniki badania ankietowego dotyczącego motywów i przyczyn zjawiska kradzieży i niszczenia zbiorów oraz propozycje kar i konsekwencji, jakie powinna wyciągnąć biblioteka w stosunku do użytkowników popełniających takie czyny.

Ewa Dobrzyńska-Lankosz w referacie "Elektroniczna archiwizacja jako jedna z metod ochrony zbiorów bibliotecznych" omówiła, realizowany od dwóch lat w bibliotece Akademii Górniczo-Hutniczej, program archiwizacji skryptów oraz poczytnych podręczników.

W dalszej części obrad Arkadiusz Libera z Politechniki Wrocławskiej przedstawił dwa referaty: "Metody zapewnienia poufności i autentyczności w obrocie wydawnictwami w postaci elektronicznej ze szczególnym uwzględnieniem procesu czasowego ich udostępniania" i "Niewidoczne pseudolosowe sygnatury obrazowe w zabezpieczaniu publikacji elektronicznych".

Następnie Magdalena Kurpiel z firmy Max Elektronik w wystąpieniu "Wielowarstwowy system bezpieczeństwa w rozwiązaniach bibliotecznych", omówiła możliwości w zakresie ochrony danych jakie posiada Kompleksowy System Zarządzania Biblioteką PROLIB.

Tematyka rozwiązań programowych i sprzętowych służących zabezpieczeniu danych w bibliotecznych systemach komputerowych była poruszana w kolejnych wystąpieniach. Lidia Szczygłowska w referacie "Czy administrator może spać spokojnie" zaprezentowała system ochrony danych funkcjonujący w Bibliotece Głównej Politechniki Częstochowskiej. "Wykrywanie intruzów w sieciach i systemach komputerowych" to referat przygotowany przez przedstawiciela organizatorów konferencji Ryszarda Mariusza Magnuszewskiego. Autor omówił w nim system wykrywania intruzów zaimplementowany w Bibliotece Głównej Politechniki Białostockiej. Błażej Feret w artykule "Policjanci i złodzieje czyli jak zabezpieczyć komputery dostępne publiczne" przedstawił historię i sposób rozwiązania problemów i zagrożeń związanych z udostępnieniem w Bibliotece Głównej Politechniki Łódzkiej stanowisk z dostępem do sieci Internet. Następnie zaprezentowany został referat "Ochrona wymiany informacji elektronicznych w Bibliotece Głównej Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi" Marka Matusiaka i Krzysztofa Walczewskiego, w którym przedstawiono działania destrukcyjne użytkowników Internetu oraz stosowane środki ochrony informacji. W kolejnym referacie "Ochrona danych osobowych w bibliotecznych systemach informatycznych w świetle Rozporządzenia MSWiA z dnia 3 czerwca 1998 r ." przedstawiciele Poznańskiej Fundacji Bibliotek Naukowych Mirosław Górny i Jan Andrzej Nikisch omówili i dokonali interpretacji wspomnianego rozporządzenia pod kątem praktyki bibliotecznej. W końcowym referacie "Audyt serwerów WWW w sieci bibliotecznej" Urszula Puszkiewicz z Biblioteki Uniwersyteckiej w Białymstoku opisała sposób kontrolowania zapisów w dziennikach zdarzeń, pozwalający na wykrycie nieprawidłowości w funkcjonowaniu systemu informatycznego.

Drugi dzień obrad zakończyła ożywiona dyskusja, po której podsumowania konferencji dokonała Danuta Konieczna przedstawiając następujące wnioski i postulaty:

1. Uwzględniając czynnik ludzki, należy
   • kształtować świadomość personelu bibliotecznego w zakresie odpowiedzialności za przechowywane i udostępniane zbiory,
   • organizować szkolenia i warsztaty dla bibliotekarzy na temat konserwacji i zabezpieczania zbiorów,
2. Istotna jest właściwa organizacja pracy w bibliotekach, szczególnie w zakresie udostępniania zbiorów, selekcji i kontroli przechowywanych zasobów bibliotecznych.
3. Ważne są dobrze opracowane regulaminy udostępniania zbiorów, przepisy wewnętrzne, kontrola dostępu do pomieszczeń i stref chronionych.
4. Należy uruchomić punkty kserograficzne, które mogą redukować kradzieże i niszczenie zbiorów.
5. Zbiory biblioteczne wymagają stałej konserwacji, czyszczenia i trwałych opraw introligatorskich. Ważna jest też dezynfekcja lub dezynsekcja materiałów bibliotecznych.
6. Należy zachować właściwe warunki przechowania zbiorów z uwzględnieniem zabezpieczenia przeciwpożarowego, alarmowego oraz przed czynnikami natury - z zachowaniem wymogów wynikających z ich właściwości fizycznych, chemicznych i mechanicznych.
7. W zakresie elektronicznego zabezpieczenia bibliotek należy zadbać m.in. o:
   • zabezpieczenie sieci i systemów komputerowych
   • zabezpieczenie terminali,
   • archiwizację danych,
   • ochronę antywirusową.
8. Ważna jest instalacja w bibliotekach elektronicznego systemu zabezpieczenia księgozbioru przed kradzieżą.
9. Należy upowszechnić elektroniczną archiwizację i digitalizację zbiorów jako formę zabezpieczenia zbiorów bibliotecznych przed utratą i zniszczeniem.
10. Istotną sprawą jest zabezpieczenie środków finansowych na realizację powyższych rozwiązań.

Adresatami w/w wniosków powinny być: dyrekcje bibliotek, władze uczelni, Rada Wykonawcza Konferencji Dyrektorów Szkół Wyższych, MENiS, projektanci - twórcy nowych obiektów bibliotecznych, autorzy systemów komputerowych, administratorzy systemów oraz wydawcy.

W trakcie trwania konferencji jej uczestnicy mieli możliwość zapoznania się z najnowszymi osiągnięciami firm, które zaprezentowały swoje oferty w zakresie zabezpieczenia zasobów bibliotecznych i systemów komputerowych: Swets Blackwell, IPS - International Publishing Services, Chekpoint Meto, 3M Poland, Data Card, ALEPH - Polska. Powyższe firmy te były jednocześnie sponsorami konferencji. Dzięki ich hojności uczestnicy konferencji zostali zaproszeni na uroczystą kolację, bawili się wspólnie przy ognisku, jak również wzięli udział w wycieczce do Wilna.

Ogólnopolska konferencja "Problemy ochrony zbiorów i systemów komputerowych w bibliotekach" [Dokument elektroniczny] / Joanna Putko. - Wwa : KWE SBP. - EBIB ; 2001 nr 29. - Tryb dostepu : http://www.ebib.pl/2001/29/putko.html