Nr 1/2002 (30), Jakość w bibliotekarstwie I. Teorie-projekty-kształcenie. Artykuł
| |
Nr 1/2002 (30), Jakość w bibliotekarstwie I. Teorie-projekty-kształcenie. Artykuł |
|
 |
|
|
|
Mirosława Majewska
|
|||
|
|
||
|
We współczesnym społeczeństwie ujawniły się trzy kategorie przemian: rozwój społeczeństwa informacyjnego, rozwój cywilizacji oraz globalizacja gospodarki. Pochodną tych tendencji są m.in. zmiany w strukturze zatrudnienia na rynku pracy oraz w systemie edukacji. Edukacja - zgodnie ze stwierdzeniem Raportu J. Delorsa - jest potrzebna po to, aby więcej wiedzieć, mądrzej działać oraz uczyć się, aby być.[1] Takie spojrzenie na edukację ustawiczną stawia przed nią zadania polegające na spełnieniu oczekiwań człowieka dorosłego pragnącego znaleźć swoje miejsce w nowej rzeczywistości społecznej i ekonomicznej. Na płaszczyźnie procesów integracji z Unią Europejską oraz rynku pracy rośnie konieczność podniesienia kwalifikacji, edukacji oraz zapewnienia jakości kształcenia. Konkurencyjność, produktywność i efektywność zależy od zasobów i nowoczesności wiedzy ludzkiej, od jakości pracy, umiejętności i innowacyjności działania. Jakość kompetencji zawodowych jest postrzegana jako sprzężenie zwrotne pomiędzy działaniem edukacyjnym a rynkiem pracy. Kształcenie i praca to wzajemnie zintegrowane obszary aktywności człowieka. W pracy bowiem weryfikowany jest sens, wartość i jakość kształcenia. Pytanie o to co robić, aby kształcić lepiej, pełniej, skuteczniej, czyli efektywniej nabiera dzisiaj szczególnego znaczenia. Demingowska filozofia jakości, wyrażona poprzez stwierdzenie jakość - to, co zadawala a nawet zachwyca klienta, zawarta w teorii i praktyce TQM (Total Quality Management)[2] oraz zastosowana w światowym przemyśle i usługach, przenika coraz bardziej do sfery edukacji szkolnej. Skuteczny, zintensyfikowany system zarządzania stosowany w celu poprawy efektywności pracy jest kluczem do sukcesu. Może być wykorzystywany nie tylko w organizacjach nastawionych na zysk, ale wszędzie tam, gdzie liczy się sprawne działanie, w tym także skuteczność pracy szkoły. Celem jakości kształcenia z punktu widzenia pedagogiki jest zapewnienie właściwych standardów kształcenia, ich doskonalenie oraz dostarczenie wszystkim odbiorcom produktu edukacyjnego (władzom oświatowym, szkole, uczniom, słuchaczom, pracodawcom) wiarygodnych informacji dotyczących poziomu przygotowania absolwentów.[3] Termin ten rozumiany jest jako zgodność efektów nauczania z jego celami założonymi przez osoby i instytucje zajmujące się nauczaniem. Pojęcie jakości w edukacji jest niezwykle wieloznaczne i subiektywne z uwagi na specyficzny charakter szkoły - jako organizacji, doniosłości realizowanych celów, trudności w mierzeniu efektów i zróżnicowaniu klientów i udziałowców. Oczywiście zarządzanie jakością w szkole nie jest tym samym, co zarządzanie firmą. Aby pojawiła się jakość, muszą zmienić się poglądy, postawy ludzi, powinna zaistnieć chęć współdziałania wszystkich uczestniczących w procesie nauczania. Nakreślona przez Deminga wizja funkcjonowania przedsiębiorstwa stała się bazą do projektowania różnych systemów jakości, z których największą światową karierę zrobił system oparty na normach ISO 9000 (International Organisation for Standardization). Stawia on przed instytucją konieczność przestrzegania określonych wymagań i norm. Szkoła, która pragnie zbudować system zarządzania jakością musi ustanowić określone środki zarządzania, jak:
Dynamiczny charakter jakości pracy szkoły, pojmowany jako zaplanowany proces ciągłego doskonalenia wszystkich jej obszarów, wymaga obserwacji postępu: jak było, jaką drogę szkoła przebyła i jak jest teraz. Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej, realizujące kształcenie i doskonalenie bibliotekarzy na poziomie średnim, poprzez sieć 14 filii zlokalizowanych przy wojewódzkich i miejskich bibliotekach publicznych na terenie całego kraju, uczestniczy w działaniach na rzecz oceny sprawności systemu kształcenia i określenia koniecznych zmian programowych i organizacyjnych. Do wskaźników mierzenia jakości pracy CEBID można zaliczyć:
Wizja i misja szkołyStrategię zapewnienia jakości szkoły CEBID buduje systematycznie od prawie 50 lat. O zasadności kształcenia na poziomie średnim świadczy znaczna liczba absolwentów (ok. 12 tysięcy osób), która zasiliła biblioteki, ośrodki informacji i inne placówki związane z książką. Studium bibliotekarskie przygotowuje do zawodu bibliotekarskiego na różnych stanowiskach pracy, w różnych typach bibliotek. Rozmaitość zadań bibliotek, odrębny charakter zbiorów, zwiększone zapotrzebowanie na usługi informacyjno-biblioteczne, a obecnie burzliwy rozwój technologii informacyjnej stawia przed zawodem bibliotekarza nowe zadania i wymogi kwalifikacyjne. By sprostać wymogom współczesności i światowym standardom w zakresie bibliotekoznawstwa i informacji naukowej Centrum wielokrotnie modyfikowało swoje programy nauczania. Wejście w nowe tysiąclecie przyniosło nowe rozwiązania organizacyjno-programowe Centrum. Określona została na nowo wizja i misja placówki - wizja jest "miejscem", do którego chcemy iść, misja zaś wyznacza kierunek dążenia oraz jej funkcje. W wyniku działań zmierzających do rozszerzenia oferty kształcenia na zawody pokrewne związane z książką i dokumentem - Centrum zmieniło nazwę z Centrum Ustawicznego Kształcenia Bibliotekarzy na Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej. W Statucie CEBID zapisano, że Centrum zapewnia kształcenie na poziomie średnim zawodowym oraz dokształcanie i doskonalenie osób dorosłych w formach szkolnych i pozaszkolnych w specjalnościach: bibliotekarza, księgarza, pracownika informacji, archiwisty i dokumentalisty.[5] W uzasadnieniu zmiany nazwy i statutu CEBID podano, iż zmieniająca się funkcja biblioteki w wyniku rozszerzenia jej zakresu o dziedzinę nowoczesnej informacji musi spowodować modyfikację, a nawet weryfikację dotychczasowego programu kształcenia i dokształcania pracowników bibliotek. Ograniczenie kierunku kształcenia do wąsko pojętych problemów bibliotekarstwa mija się z potrzebami biblioteki XXI w. Samo pojęcie biblioteka rozumiane jest obecnie dwojako: jako instytucja o założeniach tradycyjnych oraz jako możliwość czerpania wiedzy zgromadzonej na nośnikach elektronicznych, dostępnej za pośrednictwem Internetu wszędzie i o każdej porze. Biblioteka w krajach Europy Zachodniej to także archiwum specjalizujące się w dokumentowaniu życia społecznego, gospodarczego i kulturalnego regionu. Włączenie problematyki archiwalnej do zakresu nauczania pomaturalnego studium zawodowego działającego w ramach CEBID-u posiada więc uzasadnienie merytoryczne i organizacyjne. Włączenie archiwów państwowych do resortu kultury i dziedzictwa narodowego stworzyło dla Centrum nową ofertę programową powiększoną o zagadnienia związane z działalnością informacyjną i obiegiem dokumentów administracji państwowej i samorządowej. Centrum poprzez permanentne prowadzenie szerokiej działalności edukacyjnej w zakresie przygotowania kadr dla ogólnopolskiej sieci bibliotecznej i ośrodków dokumentacji realizuje również działania ochronne nad dziedzictwem narodowym kraju, którym są biblioteki i ich zbiory, przyczyniając się tym samym do ich promocji i rozwoju. Budowa programów i standardów kształceniaCEBID, jako placówka bibliotekarskiej edukacji ustawicznej, posiada autonomię w zakresie opracowania i modernizowania treści programowych w kształceniu bibliotekarzy, zaś ośrodki tworzące "sieć" powinny optymalnie dostosowywać programy nauczania do występujących lokalnie uwarunkowań i możliwości kształcenia bibliotekarzy i pracowników informacji. Obowiązująca od 1993 roku dokumentacja programowa[6] jest stale modernizowana i dostosowywana do współczesnych oczekiwań i potrzeb środowiska bibliotekarskiego. Wydana w 1999 roku zmodernizowana dokumentacja programowa[7] bibliotekarzy, odpowiada przemianom merytorycznym i strukturalnym w bibliotekarstwie i ośrodkach informacji, reformie edukacyjnej, wyzwaniom rynku książki, a także standardom europejskim. Nowe ukształtowanie treści programowych pozwoliło na drożność kształcenia na poziomie wyższym, a rozwiązania systemowe, które udało się osiągnąć budziły autentyczne uznanie wśród partnerów programu TEMPUS z Niemiec, Wielkiej Brytanii i Holandii. Pod względem budowy programu za optymalne rozwiązanie uznano kształcenie modułowe, polegające na powiązaniu odpowiednich treści nauczania z umiejętnościami zawodowymi. Zbiór modułów daje możliwości uzyskania określonych kompetencji w zawodzie bibliotekarza. W dokumentacji programowej zawarte są standardy edukacyjne bibliotekarzy oraz normy opisujące pożądane cechy psychofizyczne, umiejętności i wiadomości wraz z przypisanym poziomem wymagań. W procesie kształcenia zawodowego (teoretycznego i praktycznego) absolwent dwuletniego pomaturalnego studium bibliotekarskiego powinien umieć m.in.:
Zastosowana triada pojęciowa - więcej umieć - rozumieć - myśleć i przetwarzać[8] - stwarza nową perspektywę poznawczą w kształceniu bibliotekarzy. Długi okres praktycznej realizacji programów nauczania w Pomaturalnym Studium Bibliotekarskim pozwala na ich sensowną weryfikację oraz na adaptację sugestii środowiska bibliotekarskiego dotyczących nowych przedmiotów i treści. Dostrzegając nowe wymagania zawodowe na rynku pracy wobec pracowników bibliotek, uwzględniające kompetencje i umiejętności komunikowania się z innymi, umiejętności menedżerskie, organizacyjne, a także swobodnego porozumiewania się w językach obcych. W roku szkolnym 2001/2002 do programu nauczania wprowadzono nowe przedmioty: "Techniki komunikacyjne" oraz lektorat języka obcego. Celem przedmiotu "Techniki komunikacyjne" jest nabycie przez słuchaczy umiejętności organizowania wypowiedzi, doboru komunikatów, budowania relacji między ludźmi, nawiązywania i podtrzymywania kontaktów interpersonalnych. Program zakłada wykształcenie pożądanych zachowań komunikacyjnych w kontaktach z czytelnikami. Blok tematyczny realizowany jest w III semestrze nauczania (w liczbie 10 godzin). W treściach programowych skorelowany jest ściśle z przedmiotem "Pedagogika z elementami psychologii". Zakłada się, że program "Technik komunikacyjnych" będzie realizowany, w sposób praktyczny - poprzez ćwiczenia, w czasie których słuchacze studium prezentować będą różne techniki komunikacji interpersonalnej. Wprowadzenie do programu Studium Bibliotekarskiego lektoratu języka obcego jest bardzo istotnym uzupełnieniem kształcenia bibliotekarzy. Program nauczania języka obcego (niemieckiego lub angielskiego) obejmuje 60 godzin w I i II semestrze. Aktualizacja programu studium w 2001 r. pozwoli na wyposażenie kandydatów do zawodu bibliotekarza w dodatkowe umiejętności, tak aby mogli oni skuteczniej realizować funkcję sprawnego animatora kultury, organizatora informacji oraz pogłębiać znajomość języka obcego, zwłaszcza w zakresie terminologii fachowej. W prognozowanej strategii rozwoju edukacji narodowej na lata 2001-2005,[9] wśród celów dotyczących podniesienia poziomu edukacji oraz jakości kształcenia i doskonalenia wymienia się zapewnienie wewnętrznej spójności i drożności systemu edukacji permanentnej jako kształcenia przez całe życie. System kształcenia bibliotekarzy i pracowników informacji jest jednym z wielu elementów ogólnokrajowego systemu edukacyjnego. Pojawienie się w strukturze szkolnictwa wyższego dwóch stopni kształcenia: licencjackiego i magisterskiego przyczyniło się do aktywizacji działań nad drożnością pomiędzy wyższym a niższym poziomem nauczania. W wyniku projektu badawczego TEMPUS JEP 12165-97[10] realizowanego przez Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych UW przy współpracy z Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej wyodrębniono w Instytucie studia licencjackie o profilu zawodowym i studia magisterskie, co umożliwiło uruchomienie drożności z kształceniem bibliotekarzy na poziomie średnim. Ustaleniu transferu wiedzy słuchacza z jednej szkoły do drugiej tj. ze szkoły bibliotekarskiej w ramach sieci CEBID-u do IINiSB UW służy dokumentacja programowa Centrum oraz procedura porównywalności programu licencjackiego.[11] Od 1998 roku najlepsi absolwenci Centrum mogą ubiegać się o przyjęcie na zintensyfikowane studia licencjackie w IIN i SB UW. Do czerwca 2001 r. ukończyło studia wyższe na poziomie licencjackim ok. 200 absolwentów naszego studium. W październiku br. dalszą naukę rozpoczęła 60-osobowa grupa absolwentów studium, która ukończyła szkołę bibliotekarską w ramach struktury Centrum w latach 1986-1993. Droga do studiów wyższych wiedzie poprzez Roczny Kurs Bibliotekarski dla absolwentów studium, przygotowujący do zintensyfikowanych studiów licencjackich. Kurs ten realizowany jest z powodzeniem przez Centrum od przeszło dwóch lat. Bibliotekarze, kończąc ten dodatkowy etap nauki, doskonalą swoją wiedzę i umiejętności w zakresie działalności informacyjnej, nowoczesnej technologii, organizacji pracy, zarządzania zbiorami - a zwłaszcza komunikacji społecznej, marketingu, public relations i szeroko pojętych potrzeb środowiska lokalnego. Nowy model systemu kształcenia bibliotekarzy i pracowników informacji oparty jest na drożności programowej w skali lokalnej - na podstawie porozumienia pomiędzy Uniwersytetem Warszawskim a CEBID. Obecnie poszerza się skalę drożności na inne ośrodki kształcenia bibliotekarzy na poziomie wyższym. Rekomendacja jakości kształcenia daje Centrum możliwość podjęcia starań na Uniwersytecie w Białymstoku i Uniwersytecie Jagiellońskim w zakresie zapewnienia drożności całego systemu edukacji bibliotekarskiej. Obecnie trwają działania wypracowujące formalny mechanizm drożności kształcenia bibliotekarza na poziomie średnim i wyższym. Uważa się jednak, że przyspieszeniu drogi do studiów wyższych powinny towarzyszyć bardziej radykalne zmiany systemowe i strukturalne, aby absolwenci szkół bibliotekarskich do zdobytych umiejętności praktycznych i samodzielnej pracy w bibliotece mogli dołączyć wiedzę teoretyczną przekazaną im na Uniwersytecie w czasie krótszym niż 5 lat. Mierzenie jakości pracy szkołySystem oświatowy, instytucje edukacyjne działające na podstawie aktów prawnych określają obowiązki i uprawnienia, metody i formy edukacji, a także charakterystykę zawodową, plany nauczania, treści kształcenia oraz wymagania niezbędne do uzyskania określonych kwalifikacji. Ustalone w ten sposób normy prawne mogą być wykorzystywane do tworzenia systemu zapewnienia jakości kształcenia i doskonalenia zawodowego. CEBID, działając na podstawie ustawy o systemie oświaty oraz będąc ośrodkiem kształcenia ustawicznego w strukturze szkolnictwa artystycznego podporządkowanego resortowi Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, tworzy koncepcję jakości pracy szkoły, głównie poprzez sprawowanie nadzoru pedagogicznego. W Rozporządzeniu MEN z dnia 13.08.1999 roku w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz. U. nr 67 poz. 759) zapisano, że zarówno wewnętrzny, jak i zewnętrzny nadzór powinien być sprawowany poprzez mierzenie jakości pracy szkoły. Wprawdzie rozporządzenie nie operuje terminem "wzorce" ani "standardy", do których można odnosić badane wielkości i procesy, ale posługuje się terminem "wymagań w zakresie jakości pracy szkoły". Wymagania, wynikające z zadań, do których powołana jest szkoła, powinny pełnić rolę punktów odniesienia w procedurze mierzenia jakości pracy szkoły. Chodzi tu o ustalenie m.in. wymagań wobec:
Wyniki mierzenia i uzyskiwane poprzez systematyczny monitoring obserwacje, powinny być wykorzystywane do doskonalenia jakości pracy szkoły, do opracowania (jak to podkreśla rozporządzenie) programu rozwoju szkoły. Rozporządzenie MEN wskazuje na dużą zbieżność z wymaganiami projektowanej normy ISO 9001-2000 w zakresie mierzenia jakości szkoły.[12]
Nadzór pedagogiczny realizowany przez CEBID ma na celu zdobycie i wykorzystanie wiedzy dla rozwoju szkoły. Jest on sprawowany przez dyrekcję Centrum oraz kierowników odpowiedzialnych za realizację procesu dydaktycznego w filiach. Efekty czynności nadzoru (wnioski z hospitacji, obserwacji, analiz efektów nauczania) oraz podejmowane w ich wyniku decyzje (zmiany treści nauczania, literatury przedmiotu, wykorzystywanie pomocy dydaktycznych, usługi szkoleniowe dla nauczycieli, zakup sprzętu) stanowią podstawę do dostarczania informacji zwrotnych, które mogą przyczynić się do poprawy jakości działań pedagogicznych. CEBID - instytucja zajmująca się kształceniem dorosłych musi dbać o przedstawienie dobrej jakościowo oferty edukacyjnej z uwagi na klienta - słuchacza dorosłego, bardziej świadomego własnych oczekiwań i tego na ile może skorzystać z szansy, jaką jest przygotowanie zawodowe, uzyskanie określonych umiejętności i kanonu wiedzy przydatnej przyszłemu bibliotekarzowi. Monitorowanie działalności szkolnej pozwala ocenić stopień zadowolenia słuchaczy z przedstawionej im oferty edukacyjnej. W wyniku przeprowadzanych analiz można stwierdzić, że słuchacze pomaturalnego studium, związani zawodowo z bibliotekami różnych typów, dążą do posiadania wszechstronnego przygotowania zawodowego umożliwiającego im wykonywanie wszystkich rodzajów zadań składających się na profesjonalną działalność biblioteczno-informacyjną. O uzyskiwanych umiejętnościach w szkole bibliotekarskiej może świadczyć opinia jednej ze słuchaczek: studium bibliotekarskie przygotowało mnie do wykonywania zawodu. Opracowanie książek, inwentarze, katalogi, akcesja czasopism, ruch wydawniczy, bezpośrednia praca z czytelnikiem nie stanowiła dla mnie problemu, zajęcia nie sprawiały mi żadnych trudności. Byłam przygotowana do pracy w bibliotece, nie przeżywałam stresu, że w przyszłym miejscu pracy mogę sobie nie poradzić.[13] Ważnym jakościowo ogniwem w systemie zaocznego kształcenia bibliotekarzy w sieci CEBID jest kadra dydaktyczna, pozyskiwana z wyższych uczelni bibliotekoznawczych, bibliotek naukowych, publicznych (ok. 170 osób). Nauczyciele legitymują się rozległą wiedzą teoretyczną i bogatym doświadczeniem praktycznym. Współpraca z IINiSB UW oraz partnerami zagranicznymi Niemiec, Holandii, Wielkiej Brytanii w ramach programu TEMPUS, zaowocowała wymianą doświadczeń dydaktycznych poprzez uczestniczenie w zajęciach, w zagranicznych stażach studyjnych. Zapoznanie się z technologią kształcenia ukształtowało wśród nauczycieli inne spojrzenie na proces kształcenia zawodowego oraz inną infrastrukturę organizacyjno-techniczną. Unowocześniono bazę dydaktyczną, wyposażono studium bibliotekarskie w nowoczesny sprzęt komputerowy z dostępem do Internetu, sprzęt techniczny (kamery wideo, episkop). Planuje się zakupienie projektora multimedialnego, który przyczyni się do podniesienia efektywności kształcenia poprzez wprowadzenie do dydaktyki szkolnej prezentacji jako metody wymiany informacji i doświadczeń oraz rozwijania umiejętności. Prezentacja przekonuje i motywuje słuchaczy do uważnego odbioru, gdyż cechą charakterystyczną tej metody jest wizualizacja. Stosowanie wielokanałowego przekazu nie tylko sprzyja zapamiętywaniu większej dawki wiedzy i informacji, wywołuje również większe zainteresowanie odbiorcy przekazem, wzmaga jego aktywność poznawczą, prowadzi do usamodzielnienia w analizowaniu faktów i wyciąganiu wniosków. W badaniu efektywności metod nauczania pojawia się zawsze postulat zwiększenia zajęć wg zasady "biblioteka live", co oznacza, że treści programowe realizowane są poprzez wycieczki dydaktyczne, pokazy uczestnictwa w różnych formach życia kulturalnego. Ta forma zajęć edukacyjnych pozwala poznać bibliotekę i związane z nią instytucje w jej organizacyjno-funkcjonalnym i przestrzennym ujęciu. Aby edukacja bibliotekarska stała się ustawiczna, elastyczna i dostępna powinna urzeczywistniać się poprzez wprowadzenie alternatywnych form i programów edukacji ustawicznej. Jedną z form, która może przyczynić się do rozwoju i modernizacji kształcenia bibliotekarzy, jest nauczanie na odległość. Coraz większe znaczenie przypisuje się koncepcji połączenia pracy własnej dorosłego słuchacza-ucznia i opieki ze strony nauczyciela (tutora) poprzez mass media, telekomunikację i przekaz komputerowy (Internet, poczta elektroniczna), filmy dydaktyczne i inne materiały. Zalet Internetu, jako idealnego interaktywnego medium, nie potrzeba szerzej przedstawiać, pokonuje on zmaganie z przestrzenią, co w obszarze edukacyjnym jest niezmiernie ważne. Doświadczenia CEBID w nauczaniu korespondencyjnym i zaocznym wskazują, że oferowane możliwości kształcenia na odległość w różnych miastach i czasie oraz przy wykorzystaniu mediów, technologii informacyjnej i komunikacyjnej oraz osobistych kontaktach z wykładowcami jest efektywne i ekonomiczne. Choć dzisiejsza edukacja typu "distance learning" jest jeszcze kosztowna (odpowiednia baza materiałowo-dydaktyczna, doskonalenie kadry nauczającej) - jednak w niedalekiej przyszłości zasięg tej formy kształcenia będzie systematycznie poszerzał się. W CEBID pojawiły się pierwsze próby stosowania tej formy. W filii łódzkiej odbył się bezpośredni pokaz zajęć dydaktycznych z technologii komputerowych na wideokonferencji Targów Komputerowych INFOBIT 2000. O jakości edukacyjnej decyduje również zapewnienie słuchaczom i nauczycielom odpowiednich i różnorodnych materiałów metodycznych: jak podręczniki, skrypty, materiały z konferencji, poradniki, a nawet wzorcowe zajęcia na kasetach wideo. W ofercie wydawniczej CEBID znajduje się ponad 240 wydawnictw. Wśród ostatnich publikacji należy wymienić Biblioteki publiczne przed wejściem Polski do Unii Europejskiej, Edukacja bibliotekarzy 2001, Dzieci a mass media, Multimedia - Biblioteka - Edukacja, Biblioteki jutra. Swoje wydawnictwa Centrum adresuje do całego środowiska bibliotekarskiego. Rozpowszechnia je w ramach własnej dystrybucji, promuje na łamach czasopism zawodowych, ogólnopolskich konferencjach i giełdach dydaktycznych. Zapewnienie jakości pracy szkoły odbywa się nie tylko w aspekcie organizacji i zarządzania działalnością szkolną, obejmuje sprzężenie szkoły ze środowiskiem oraz dwukierunkowy przepływ informacji. Otoczenie systemowe CEBID tworzą:
ZakończenieNowa sytuacja społeczna, ekonomiczna i techniczna, w której funkcjonują biblioteki wpływa na zmiany w zakresie oferty usług informacyjno-bibliotecznych i ich jakości dla klientów (użytkowników) tych placówek.[14] Fakt ten wiąże się ze zwiększonym zapotrzebowaniem na odpowiednio wykwalifikowanych pracowników do zawodu bibliotekarza. O kompetentnym przygotowaniu bibliotekarzy decyduje jakość kształcenia. Szkoły bibliotekarskie, które postawiły sobie za cel poznawać filozofię zarządzania przez jakość - TQM oraz wdrażać normy ISO muszą dołączyć do procesu kształcenia wszystkie osoby uczestniczące w procesie edukacji: kierownictwo placówki, kadrę uczniów /słuchaczy, oraz wszystkie instytucje zainteresowane edukacją. Ogólnopolski zakres działania CEBID-u obliguje instytucję do zapewnienia jakości kształcenia poprzez:
Celem tego procesu jest zaspakajanie potrzeb i oczekiwań klientów (słuchaczy, nauczycieli, pracowników edukacji i instytucji współpracujących). Zadaniem - nie tylko wyposażenie absolwentów szkoły w pewien zasób wiedzy i umiejętności umożliwiających im pracę w bibliotekach, ośrodkach informacji i innych instytucjach związanych z książką, ale również przygotowanie do ciągłego samodzielnego kształcenia i doskonalenia zawodowego. CEBID stara się tak przygotować słuchaczy, aby nadążali za ciągłym postępem nauki i techniki, za zmianami w zakresie organizacji i zarządzania, marketingu i komunikacji społecznej, by umieli kreować i promować bibliotekę w jej otoczeniu społecznym. Wymóg większej odpowiedzialności za jakość kształcenia, postrzegany przez reformatorów edukacji i społeczeństwo stawia przed CEBID zadanie permanentnej analizy celów, treści kształcenia, doskonalenia praktyki pedagogicznej, stałe monitorowanie efektywności kształcenia oraz tworzenia ustawicznie doskonalonego, elastycznego i otwartego przedakademickiego systemu kształcenia bibliotekarzy. W dążeniu ku jakości może pomóc sentencja tytułowej bohaterki książki Levisa Carrolla Alicja w krainie czarów - "jeśli ktoś chce zostać w tym samym miejscu musi bardzo się starać i szybko biec, a kto chce wyprzedzić musi biec dwa razy szybciej". Żeby zostać w tym samym miejscu niezbędne jest wdrożenie nowoczesnego systemu zarządzania jakością, ale żeby wyprzedzać trzeba ciągle doskonalić jakość - i to jest drugi bieg dla CEBID. Przypisy[1] J. Delores: Edukacja. Jest w niej ukryty skarb. Warszawa 1998. [2] Zob.: R. Karaszewski: TQM: teoria i praktyka. Toruń, 2001. [3] Poprawa jakości pracy szkoły. Pod red. W. Kruszewskiego i K. Symeli. Warszawa 1999. [4] J. Dzierzgowska, S. Wlazło, Mierzenie jakości pracy szkoły. Materiały szkoleniowe TERM. Por. też: Systemy jakości i standardy kształcenia zawodowego pod red. H. Bednarczyka. Radom, Warszawa 1997. [5] Zarządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 22 listopada 2000 r. (Dz. Urz. MKiDN nr 14) zmieniło nazwę na Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej im. Heleny Radlińskiej i ustanowiło nowy Statut CEBID. [6] Dokumentacja programowa. Pomaturalne Studium Bibliotekarskie. Zawód bibliotekarz.(2501). CUKB, Warszawa 1993. [7] Dokumentacja programowa. Pomaturalne Studium Bibliotekarskie. Zawód: Bibliotekarz. 414(01) Warszawa, CUKB, 1999 powstała we współpracy z IINiSB UW w ramach projektu naukowo-badawczego TEPMUS JEP 12165-97. [8] Zob.: M. Majewska, Nowe wyzwania i możliwości bibliotekarskiej edukacji ustawicznej. [w:] Biblioteki publiczne przed wejściem Polski do Unii Europejskiej. Warszawa 1999. [9] Zob. Strategia rozwoju edukacji narodowej na lata 2001-2005. Projekt. Warszawa, czerwiec 2001 (maszynopis). [10] Por. Program TEMPUS-PHARE JEP 12165-97 dotyczy projektu "Restrukturyzacja programu nauczania Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Warszawskiego - stworzenie programu studiów licencjackich i magisterskich w zakresie nauki o książce i bibliotece.; Termin realizacji 1997-2000. Warszawa, 1997, (maszynopis). [11] Zob. Edukacja bibliotekarzy 2001. Warszawa, 1998; zob. też: B. Sosińska-Kalata, Zagadnienia informacji w programach szkół bibliotekarskich i dwustopniowych studiów w IINSB UW. [w:] Informacja naukowa a dydaktyka. Warszawa 1999 s. 145-158. [12] Zob.: M. Koszmider, Budowanie systemu doskonalenia jakości pracy w szkole. [w:] Jakość kształcenia w perspektywie wejścia Polski do Unii Europejskiej. Płock, 2000, s. 200-208. [13] E. Zysek, O potrzebie kształcenia na poziomie średnim. [dokument elektroniczny], Tryb dostępu: http.://www.oss.wroc.pl/biuletyn/ebib05/e-zysek.html. [14] Szerzej na ten temat zob. E. Głowacka, Studium zastosowania kompleksowego zarządzania jakością (TQM) w bibliotekoznawstwie i informacji naukowej. Toruń, 2000. 
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
||