Marek Górski
Politechnika Krakowska
Biblioteka Główna

Książki, kowboje i jazz.
Sprawozdanie z XXIII Konferencji IATUL,
2-6 czerwca 2002 r., Kansas City , USA

XXIII Konferencja IATUL (International Association of Technological University Libraries) tym razem przywiodła jej uczestników do samego środka Stanów Zjednoczonych, do znanego z wielu westernów i legend o Dzikim Zachodzie - Kansas City. Miasto położone u zbiegu rzek Missouri i Kansas, wśród rozległych, pofalowanych, zielonych prerii, na których można spotkać pasące się bizony, w żaden sposób nie przypomina swojego "westernowego" wizerunku. Nowoczesne "city", ekskluzywne Country Club Plaza i spokojne, nieco senne przedmieścia charakteryzują tę niespełna dwumilionową metropolię. Elementem charakterystycznym dla Kansas City jest niezwykła (160) liczba fontann, które możemy napotkać na każdym kroku, co powoduje, że miasto reklamuje się jako The City of Fountains. Są one nie tylko ozdobą , ale niosą ukojenie i ochłodę w upalnym klimacie charakteryzującym stany Missouri i Kansas. Nie tylko dzieci, ale często również dorośli chętnie korzystają z orzeźwiającej kąpieli, jaką oferują wodne rzeźby.

Linda Hall Library - widok od strony południowej, fot.: Roy Innman Konrad Gesner, Historiae animalium, wyd. 1551 (z kolekcji Linda Hall Library) fot.: Roy Innman

Organizatorem konferencji IATUL była Linda Hall Library, która, mimo że jest usytuowana i działa w obrębie kampusu uniwersyteckiego, formalnie nie wchodzi w skład University of Missouri-Kansas City, stanowiąc samodzielną, współpracującą z uniwersytetem bibliotekę naukową. Budynek biblioteczny w stylu Art Déco położony jest w pięknym zespole parkowym, pełnym kwiatów, niezwykłych ptaków (m.in. orłów) i wiewiórek. Atmosfera panująca wewnątrz bardziej przypomina muzeum niż bibliotekę, obok interesujących starych zbiorów, w gablotach eksponowane są dzieła sztuki i okazy przyrody. Ciepłe, stylowe wnętrza, stylizowane, antyczne meble i szafy są tak wszechobecne, że stojące na biurkach (zazwyczaj również stylowych) komputery stanowią wręcz pewien dysonans. Jednak, mimo pozornie staroświeckiej atmosfery, zarówno bibliotekarze jak i użytkownicy dysponują najnowocześniejszymi urządzeniami, korzystają z dostępu do wielu światowych baz danych, biblioteka funkcjonuje więc w jak najbardziej współczesnych realiach.

XXIII doroczna konferencja IATUL zgromadziła ok. 150 uczestników z 32 krajów: Australii, Białorusi, Filipin, Finlandii, Holandii, Indii, Jamajki, Japonii, Kanady, Kenii, Kuby, Litwy, Malezji, Meksyku, Niemiec, Nigerii, Norwegii, Nowej Zelandii, Polski, RPA, Rumunii, Senegalu, Szkocji, Szwajcarii, Szwecji, Turcji, USA, Uzbekistanu, Wielkiej Brytanii, Zambii, Zimbabwe. Tak szerokie forum reprezentantów spowodowało, że w dyskusjach, zarówno oficjalnych jak i kuluarowych, reprezentowane były rozmaite, często wręcz sprzeczne poglądy i punkty widzenia na zagadnienia będące przedmiotem obrad.

Tematem XXIII konferencji było "Partnership, Consortia & 21^st Century Library Service". Problem współpracy bibliotek rozpatrywany był w odniesieniu do różnych form i płaszczyzn wzajemnego działania. Jednym z wątków była współpraca bibliotek w konsorcjalnym dostępie do baz danych i czasopism elektronicznych, który jest także popularny w polskich bibliotekach. Tego typu działanie zostało poddane dosyć ostrej krytyce, skierowanej przede wszystkim pod adresem wydawców i właścicieli zasobów elektronicznych. Zwracano uwagę na fakt, że stopień wykorzystania czasopism elektronicznych udostępnianych w ramach konsorcjum sięga najwyżej 40% (średnio od 17 do 30%), zaś tworzone konsorcja są dla wydawców doskonałą okazją do sprzedania mniej wartościowych tytułów, które samodzielnie nigdy nie zostałyby zamówione. Krytykując więc ideę organizowania konsorcjów przez biblioteki o różnych zainteresowaniach naukowych, gdzie zazwyczaj jedynym kryterium udziału są względy ekonomiczne, lansowano model współpracy bibliotek, instytucji badawczych i agencji dystrybuujących informację w ramach konkretnie i wąsko zarysowanych tematów czy zagadnień. Podkreślano przy tym równoważność partnerów współdziałających w ramach określonego tematu. Sytuację taką uznano jako modelową.

Rysunek 1: Schemat modelu współpracy sporządzony w oparciu o prezentowane referaty

Wielu referentów prezentowało konkretne rozwiązania, jakie zastosowano w bibliotekach różnych krajów, współpracując w ramach konsorcjów z naukowymi instytutami badawczymi, dystrybutorami informacji, a także z przemysłem. Omawiane przykłady można generalnie podzielić na dwie grupy: pierwsza - to biblioteki, które wdrożyły już przytoczony wyżej model współpracy i znalazły partnerów zainteresowanych nią (przede wszystkim w USA, Australii, Holandii, Szwajcarii), druga grupa to biblioteki, gdzie podobne formy współpracy są dopiero tworzone lub mało zaawansowane. Jednocześnie zwracano uwagę, że tak zarysowana współpraca przynosi obok efektów merytorycznych również istotne korzyści finansowe poprzez obniżenie kosztów, w niektórych przypadkach nawet do 50% przy jednoczesnym zwiększaniu efektywności.

Obok wyżej przedstawionych form współpracy za celowe uznano wspólne przygotowywanie przez biblioteki projektów badawczych i naukowych, a także programów edukacyjnych i wspomagających badania naukowe. Określono to mianem "kooperacji bibliotek w ramach wąsko zarysowanych zadań". Za przykład mogą tutaj służyć Western Waters Digital Library (Geater Western Library Alliance) lub koordynowany przez bibliotekę Uniwersytetu Stanowego w Teksasie program opracowywania dokumentów dla studentów, dla których język angielski nie jest podstawowym językiem porozumiewania się. Interesujące propozycje współpracy możemy znaleźć w bibliotekach australijskich, współpracujących w ramach ULA -University Library Australia, ADT - Australian Digital Theses Program, CAUL - Council of Australian University Librarians. W Australii przygotowywane i wdrażane są również kolejne programy (np. AARLIN - Australian Academic Research Library Network). Przykłady i propozycje można by mnożyć: Japonia - National Diet Library, Europa - Figaro Project, EURILIA - European Initiative in Libraries and Information in Aerospace.

"More ways, more places, more partners" (więcej dróg, więcej miejsc, więcej partnerów) to hasło, które zdaniem Winstona Tabba (Library of Congres), powinno przyświecać bibliotekarzom XXI wieku. Jednym z najważniejszych zadań stojących przed bibliotekami i bibliotekarzami jest kreowanie i organizowanie komunikacji aktywnej w społeczeństwie, kooperacji aktywnej między bibliotekami, instytucjami badawczymi i naukowymi, przy równorzędnym udziale partnerów: autorów, bibliotekarzy, wydawców, agencji i instytucji naukowych oraz przemysłu.

Pełne teksty wszystkich wystąpień zostaną opublikowane w IATUL Proccedings (CD Edition).

Gabinet owalny. Rekonstrukcja w Harry S. Truman Presidential Library and Museum, fot.: M. Górski

Tradycyjnie jeden dzień konferencji przeznaczony był na zapoznanie się z pracą interesujących bibliotek, a także zaznajomienie się z tradycją i kulturą kraju goszczącego uczestników. W ramach "Study tour" można było zobaczyć Harry S. Truman Presidential Library and Museum lub Bibliotekę Uniwersytetu Stanowego w Kansas. Szczególnie interesującą była Biblioteka i Muzeum H. Trumana. Obok olbrzymiej liczby oryginalnych dokumentów pochodzących z okresu jego prezydentury, można było zobaczyć liczne eksponaty z tamtych czasów, w tym rekonstrukcję gabinetu owalnego z Białego Domu z oryginalnym wyposażeniem, ulubione przedmioty prezydenta i senatora, a także jego samochody. Warto wiedzieć, że właśnie w tej bibliotece podpisany został akt akcesyjny wejścia Polski, Czech i Węgier do NATO. Liczna dokumentacja oraz wystawa zdjęć z ceremonii podpisania dokumentów akcesyjnych to niezwykłe polonica w samym niemal sercu Ameryki Północnej. Niewątpliwą atrakcję dla uczestników konferencji stanowiła wizyta w stadninie bizonów, co w połączeniu z uczestnictwem w tradycyjnym rodeo (w pierwszym dniu konferencji) nawiązywało do kowbojskich tradycji tego regionu. Organizatorzy nie zapomnieli również, że Kansas City jest kolebką amerykańskiego, czarnego jazzu. Wielką atrakcją było zwiedzanie muzeum jazzu połączone z jam-session w słynnym The Blue Room - miejscu, gdzie grały największe sławy światowego jazzu m.in. Louis Armstrong, Charlie Parker, Billie Holiday, John Coltrane.

Organizatorom należą się słowa najwyższego uznania za perfekcyjne przygotowanie konferencji, zarówno pod względem merytorycznym jak i organizacyjnym. Niezwykle sympatyczni i pogodni pracownicy Linda Hall Library z prezydentem biblioteki C. L. Jonesem na czele oraz wspomagający ich wolontariusze, na każdym kroku czuwali nad sprawnym przebiegiem obrad i organizacją imprez towarzyszących.

Tragedia, jaka miała miejsce 11 września ubiegłego roku, spowodowała olbrzymie zmiany w podejściu Amerykanów do wielu spraw i problemów. Zauważalna jest tendencja do samoograniczania tak pielęgnowanych tradycyjnych wolności amerykańskich. Cierpliwość, z jaką znoszą oni pewne utrudnienia, podporządkowanie się dyscyplinie - są godne podziwu. Godny podziwu i naśladowania jest też - niezachwiany mimo tak wielkiego dramatu - tradycyjny optymizm cechujący Amerykanów.

Książki, kowboje i jazz. /Marek Górski, // W: EBIB Elektroniczny Biuletyn Informacyjny Bibliotekarzy [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 8/2002 (37) wrzesień. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2002. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2002/37/gorski2.php.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187