Nr 8/2002 (37), Kształcenie ustawiczne bibliotekarzy. Artykuł
| |
Nr 8/2002 (37), Kształcenie ustawiczne bibliotekarzy. Artykuł |
|
 |
|
|
|
Bogumiła Warząchowska
|
|||
|
|
||
|
Kształcenie bibliotekarzy - zagadnienie pojawiające się często w specjalistycznej literaturze, na konferencjach i w wielu dyskusjach. Zwraca się uwagę na strukturę kształcenia, profil studiów, formy realizowanego programu oraz wszelkie problemy związane z instytucjonalnym kształceniem przyszłych pracowników biblioteki bądź podobnych instytucji zatrudniających absolwentów bibliotekoznawstwa. Sporadycznie w dyskusjach porusza się zagadnienie kształcenia bibliotekarzy zatrudnionych w konkretnych typach bibliotek - o ich możliwości doskonalenia zawodowego we własnych placówkach oraz poza nimi, w innych typach bibliotek lub na kursach dokształcania. O podnoszeniu kwalifikacji przez pracowników wspomina się rzadko, okazjonalnie, trochę nieśmiało, najczęściej w kuluarach własnych instytucji. Dokształcanie wiąże się najczęściej z nakładami finansowymi, absencją w pracy, dodatkowymi świadczeniami, na które pracownicy, jak i instytucje nie mogą sobie pozwolić. Dróg i możliwości do zdobywania i pogłębiania wiedzy jest wiele. Od kształcenia instytucjonalnego do samokształcenia.
W wielu bibliotekach stało się tradycją, że nowo przyjęci pracownicy odbywają praktykę zawodową na poszczególnych stanowiskach pracy we wszystkich oddziałach biblioteki. Taka praca daje możliwość skonfrontowania wiedzy teoretycznej z praktycznymi zadaniami bibliotecznymi oraz daje szansę zapoznania się z działalnością i funkcjonowaniem całej biblioteki. Tego typu szkolenia są szczególnie cenne dla tych pracowników, którzy kierowani są do bibliotek wydziałowych. Wiadomo, że w bibliotekach specjalistycznych szczupła obsada personelu wykonuje wszystkie czynności biblioteczne - od prostych magazynowych, poprzez merytoryczne związane z gromadzeniem, opracowaniem i obsługą czytelników - do różnorodnych szkoleń bibliotecznych i informacyjnych. Dlatego też umiejętności zdobyte w bibliotece głównej usprawniają pracę w podległych jej placówkach oraz pozwalają spojrzeć szerzej na bibliotekę i zrozumieć rolę, jaką odgrywa ona na uczelni. Najbardziej typowe formy szkolenia zawodowego to kursy specjalistyczne, problemowe i kwalifikacyjne. Ciągle aktualnym tematem jest szeroko rozumiana komputeryzacja bibliotek.[1] Intensywne dokształcanie personelu bibliotecznego ze szczególnym uwzględnieniem osób kierowanych do bezpośredniej obsługi użytkowników baz danych, to ciągła troska skomputeryzowanych bądź komputeryzujących się bibliotek. Tempo przemian cywilizacyjnych narzuca nam konieczność zmierzenia się z lawinowym wzrostem informacji oraz z technologiami służącymi do jej przetwarzania. Kształcenie bibliotekarzy i specjalistów informacji wymaga wyposażenia ich w wiedzę o informacji, źródłach informacji i instytucjach informacyjnych. Realizowane tam zagadnienia oscylują wokół nowych nośników informacji, nowych sposobów świadczenia usług, nowej zautomatyzowanej informacji bibliograficznej i katalogowej. Jednym z nadrzędnych zadań bibliotekarza i pracownika informacji jest sprawne zarządzanie zasobami informacyjnymi i tworzenie optymalnych warunków do zaspokajania różnorodnych społecznych potrzeb informacyjnych. Podczas tych szkoleń wiele czasu poświęca się na rozpoznawanie i przeszukiwanie zasobów Internetu, zwłaszcza tych, które są potrzebne w działalności biblioteczno - informacyjnej, na przykład katalogów OPAC. Na potrzeby kursów biblioteki opracowują ciągle aktualizowane materiały szkoleniowe, do których można zawsze sięgnąć i wyjaśnić pojawiające się wątpliwości. Regularne szkolenia komputerowe wzmacniają przekonanie co do konieczności kompleksowej komputeryzacji bibliotek, a co za tym idzie pozytywnie wpływają na zmiany zachodzące w bibliotekarstwie. Szczególną rolę w procesie kształcenia odgrywają konferencje, kongresy, zjazdy, sympozja, targi książki. Możliwość uczestnictwa w tego typu formach szkolenia staje się cennym źródłem informacji, a także okazją do przybliżenia aktualnego stanu nauki i pogłębiania jej treści. Jednym z głównych zadań w tej formie kształcenia jest przede wszystkim rozbudzenie potrzeby stałej edukacji oraz nadanie właściwego kierunku tej edukacji. W dynamicznie rozwijających się dziedzinach - a do takich należy w ostatnim czasie bibliotekarstwo - nie można poprzestać wyłącznie na formach okazjonalnego, jednorazowego, na epizodycznym uczestnictwie w jednej konferencji lub w przypadkowym sympozjum. Współczesny rozwój techniki daje możliwości pełnego uczestniczenia w tego typu imprezach poprzez łącza internetowe, dzięki czemu przy niewielkim nakładzie czasowym i finansowym jesteśmy na bieżąco ze wszystkimi problemami współczesnego bibliotekarstwa. Interesującą propozycją dla pracowników bibliotek, pragnących podnieść swoje kwalifikacje i zaznajomić się z szerokim spektrum zagadnień bibliotekoznawczych oraz najnowszymi technologiami przetwarzania informacji, są podyplomowe studia organizowane niemalże przez każdy kierunek studiów bibliotekoznawczych we wszystkich ośrodkach akademickich w Polsce[2]. Programy studiów podyplomowych proponują najnowsze zagadnienia bibliotekarstwa europejskiego i światowego, łącząc je z realnymi potrzebami i wymaganiami współczesnych bibliotek, odpowiednio do wyzwań, które stoją przed bibliotekami w społeczeństwie informacyjnym. W programach studiów coraz częściej pojawiają się propozycje kształcenia liderów informacji lokalnej i regionalnej. Ma temu służyć wyrabianie w bibliotekarzach nawyku dostrzegania potrzeby i obszarów współpracy ze środowiskiem, w którym pracują. Dobrze wykształceni bibliotekarze zorganizują obsługę informacyjną dla całej społeczności akademickiej, wykorzystując nowe technologie komunikacyjne, dobierając sprawnie właściwe źródła informacji dla zainteresowanych. Ważnym zagadnieniem jest też edukacja bibliotekarzy w kontekście potrzeb społeczeństwa informacyjnego Unii Europejskiej. Przystępując do Unii, będziemy potrzebowali aktywnych, kreatywnych i otwartych pracowników polskich bibliotek i ośrodków informacji. Dla tych wszystkich, dla których biblioteka jest nie tylko miejscem pracy, ale obiektem badań naukowych ze względu na zbiory, charakter użytkowników, otwiera się szansa uczestniczenia w studiach doktoranckich. To właśnie ta grupa bibliotekarzy tworzy podstawę dla działalności naukowo-badawczej bibliotek. Udział w tego typu studiach umożliwia zdobycie nowych umiejętności i kwalifikacji, pozwala na poszerzenie obszaru dotychczasowych doświadczeń, ułatwia realizację planów zawodowych, daje podstawę do zajmowania wyższych stanowisk w hierarchii służbowej, a co za tym idzie - pracownik biblioteki staje się partnerem w środowisku naukowym. Nie wolno również zapominać o tym, że transformacje w bibliotekach pociągają za sobą konieczność przygotowania nowoczesnych kadr zarządzających. Powinni to być sprawni organizatorzy, którym nie obce są tajniki współczesnego marketingu bibliotecznego w połączeniu z działalnością naukową. Obserwuje się wzmożone zainteresowanie nowoczesnym zarządzaniem na miarę europejską. Zauważa się coraz więcej konferencji, zjazdów i spotkań, na których bibliotekarze uświadamiają sobie wzajemnie, czym jest sprawne zarządzanie, a zwłaszcza zarządzanie personelem oraz troska o stałe dokształcanie personelu. Permanentne kształcenie w bibliotekarstwie jest niezbędnym warunkiem lepszej obsługi użytkowników i podnoszenia prestiżu zawodu. Poza zinstytucjonalizowanymi formami kształcenia istnieje również inny sposób poszerzania wiedzy, a jest nim samokształcenie. To jest oczywiste i każdy pracujący w bibliotece o tym wie, że podstawą dobrej pracy, a w konsekwencji dobrej jakości usług bibliotecznych jest śledzenie nowości i stałe dokształcanie się. Czytanie fachowej bieżącej literatury, zwłaszcza czasopism polskich i zagranicznych, przybliża całe spektrum zagadnień aktualnych. Mnogość czasopism bibliotekarskich, a w nich szeroki wachlarz zagadnień powoduje, że wszystko - właściwie prawie wszystko jest ważne. Po przeczytaniu kilku artykułów na więcej nie starcza czasu. Żeby nie zatonąć w potoku informacji, istotne jest dokonanie specjalizacji tematycznej w zakresie zagadnień bibliotekarskich, zgłębianych przez zespoły chętnych współpracowników i organizowanie co jakiś czas spotkań poświęconych twórczej wymianie myśli, tematów, zagadnień. Są biblioteki, w których ta forma kształcenia cieszy się dużym zainteresowaniem i zaangażowaniem pracowników. Celem tego typu spotkań jest również przybliżenie wybranych problemów, z którymi bibliotekarze spotykają się w trakcie swojej pracy. Tworzą się możliwości dyskusji na określone tematy w gronie specjalistów. Samokształcenie to również uczenie się języków obcych, które większość pracowników podejmuje indywidualnie. Często słyszy się o zespołowych inicjatywach pracowników, którzy w tym celu potrafią stworzyć grupy o zróżnicowanym poziomie znajomości języka i wzajemnie mobilizują się w uczeniu. Mówienie o potrzebie biegłej znajomości jednego lub więcej języków obcych w bibliotece jest tak już oczywiste, jak oczywista jest biegła sprawność obsługi komputera. Dzięki pokonywaniu barier językowych mamy większe możliwości uczestniczenia w konferencjach i sympozjach międzynarodowych, w kursach i szkoleniach prowadzonych przez specjalistów zagranicznych, a w dalszej konsekwencji w tworzeniu programu dla bibliotek w Unii Europejskiej. Kolejną formą kształcenia, która wymaga ogromnego zdyscyplinowania i wysiłku, jest zdobywanie kwalifikacji na bibliotekarza dyplomowanego.[3] Ta forma pogłębiania swoich umiejętności zawodowych jest poniekąd konsekwencją udziału we wszystkich typach dokształcania. Autorki pragną podzielić się swoimi doświadczeniami i przekazać informację na temat przygotowań do tego egzaminu. Przedstawiony sposób uczenia się jest godny naśladowania. Jest to interesujący program, udostępniony publicznie, poparty konkretnymi wskazówkami praktycznymi. Oprócz systematycznej i ciężkiej pracy całego zespołu zdobywającego kwalifikacje, o skuteczności ich wysiłku zadecydowała życzliwość dyrekcji oraz współpracowników, którzy mobilizowali do wytrwania w podjętym trudzie. Jest to żywy przykład efektywnej pracy zespołowej, której zawsze towarzyszy pewien impuls działania oraz odpowiedzialność za wspólne zobowiązania. Potrzeba aktywizacji bibliotekarzy nie tylko w ich środowiskach lokalnych, ale również wychodzenia ze swoimi możliwościami i umiejętnościami na szersze forum. Zauważa się, że współczesny bibliotekarz posiada umiejętności pracy naukowo-badawczej, co uwidacznia się w licznych publikacjach oraz pracy naukowo-dydaktycznej, co oznacza umiejętność pracy z czytelnikiem, a wreszcie jest otwarty na środowisko, co łączy się z promowaniem własnej biblioteki, jej zasobów i metod organizacji pracy. Wymienione formy doskonalenia zawodowego są najbardziej popularnymi i najprostszymi, jakie pracownicy mają do dyspozycji w swoich miejscach pracy. Odrębnym zagadnieniem jest, czy korzystają z tych możliwości, czy widzą potrzebę ciągłego dokształcania, czy też zadawalają się tym, co dotychczas osiągnęli? Trzeba przyznać, że w wielu bibliotekach akademickich kadra kierownicza niechętnie widzi swoich pracowników uczestniczących w życiu naukowym. Zwierzchnicy popierają tylko pewne formy dokształcania, najczęściej pragmatyczne, związane z lepszym funkcjonowaniem biblioteki. Doskonalenie ogólne o charakterze naukowym często wykracza poza istniejące dotychczas schematy, a to nie zawsze jest akceptowane przez kierownictwo. Przypisy:[1] B. Makarska-Deszcz, J. Wróbel: Szkolenia komputerowe w Bibliotece Politechniki Wrocławskiej. Bibliotekarz 2000 nr 1, s. 11-14. [2] Programy i opinie kierowników Studiów Podyplomowych w 10 uczelniach polskich. [W:] Edukacja permanentna bibliotekarzy i pracowników informacji naukowej w międzynarodowej perspektywie. Red. naukowy M. Kocójowa. Kraków 1999, s. 100-150. [3] 3. K. Szylhabel, J. Wróbel: Egzamin na bibliotekarza dyplomowanego. Bibliotekarz 2002 nr 5, s. 8-11. 
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
||