Nr 1/2003 (41), Biblioteki publiczne wielkich miast. Artykuł
| |
Nr 1/2003 (41), Biblioteki publiczne wielkich miast. Artykuł |
|
 |
|
|
|
Maria Wasik
|
|||
|
|
||
|
Działalność Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Cypriana Norwida (WiMBP) reguluje umowa zawarta między Zarządem Województwa Lubuskiego, reprezentowanym przez marszałka i wicemarszałka województwa, a Zarządem Miasta Zielona Góra, w osobach prezydenta i członka zarządu, z 23 października 2000 roku w sprawie utworzenia wspólnej samorządowej instytucji kultury. Wcześniej obowiązywała umowa podpisana w 1992 roku między Wojewodą Zielonogórskim i Prezydentem Miasta. W § 1. tej umowy napisano:
W § 4. pkt 1. podano: Strony zapewniają środki finansowe na utrzymanie, wyposażenie, wynagrodzenia pracowników, zakup księgozbioru i innych materiałów bibliotecznych oraz działalność biblioteki odpowiednio do bazy materialnej i zadań własnych [...]. Dalsze regulacje finansowe zamieszczone są w § 5. umowy:
Jak widać z powyższego, umowa reguluje głównie sprawy finansowe. Pozostałe kwestie znalazły się w statucie stanowiącym załącznik do umowy. I tak w § 4. określone zostały zadania:
Wojewódzka Biblioteka finansowana jest przez Urząd Marszałkowski, dotacja stanowi 66% całego budżetu. Utrzymanie filii na terenie Zielonej Góry należy do Urzędu Miasta, dotacja stamtąd to 24% budżetu, którego całość uzupełniają dochody własne, głównie z wynajmu pomieszczeń, w wysokości około 10%. Miejską część Biblioteki stanowi sieć 13 filii. W tej liczbie są dwie biblioteki dla dzieci i dwie dla dorosłych, usytuowane w tych samych budynkach oraz dziewięć obsługujących czytelników zarówno jednych, jak i drugich. Jest też osiedle, na którym filia dla dorosłych i filia dla dzieci są od siebie oddalone o 0,5 km. Zamierzamy to zmienić, umieszczając je obok siebie tak, by rodzice mogli przychodzić razem z dziećmi i wypożyczać książki. W zasobach komunalnych mieszczą się cztery filie posiadające lokale o powierzchni - 200 m2, 130 m2, 218 m2 i 68 m2; w pomieszczeniach spółdzielni mieszkaniowej znajduje się pięć filii, powierzchnie - 48 m2, 177 m2, 34 m2, 57 m2, 18 m2; w szkole usytuowana jest jedna filia o powierzchni 27 m2, w domu kultury jedna filia o powierzchni 45 m2, w przedszkolu jedna filia o powierzchni 194 m2 i w szpitalu jedna filia o powierzchni 34 m2. Największe z wymienionych lokali Biblioteka otrzymała w latach 70. Wówczas przestrzegana była zasada, by w obiektach usługowo-handlowych planować również pomieszczenia dla bibliotek. Dzięki temu starsze osiedla mają funkcjonalne i przestrzenne lokale, natomiast pozyskanie lokalu na nowo budowanych osiedlach graniczy z cudem. Mnożące się kłopoty finansowe zawężają nasze działania do starań o zachowanie przynajmniej dotychczasowej sieci filii, bez perspektywy zwiększenia liczby placówek. Możemy myśleć jedynie o przemieszczaniu filii na obrzeżach miasta. Wszystkie filie zostały w ostatnich latach wyremontowane, równolegle wymieniono sprzęt lub odnowiono dotychczasowy. W bieżącym roku sukcesem zakończyły się starania o poprawę warunków filii na największym osiedlu Zielonej Góry. Dotychczas biblioteka mieściła się w piwnicy przedszkola. We wrześniu została przeniesiona do pomieszczeń o łącznej powierzchni 200 m2, na pierwszym piętrze, z odrębnym wejściem i klatką schodową. Układ pomieszczeń umożliwił wyodrębnienie wypożyczalni dla dzieci i wypożyczalni dla dorosłych, przy czym każda z nich ma swoją czytelnię. Wymieniono sprzęt, szczególnie dbając o wystrój i kolorystykę lokalu dla dzieci. Ściany pokryto rysunkami, zakupiono zabawki pluszowe i barwne poduszki do siedzenia oraz przeglądania książek w "skarbczykach". Filia, z racji usytuowania w przedszkolu, działa najbardziej efektywnie. Wspólnie organizowane są tam imprezy dla dzieci, m.in.: inscenizacje mające często przesłanie związane z książką i czytaniem; wystawy prac plastycznych, będące odbiciem zmieniających się pór roku; konkursy - zgadywanki. Zamierzamy w przyszłości przynajmniej na dwóch osiedlach przenieść filie do budynków przedszkoli, które z powodu niżu demograficznego dysponują wolnymi salami. Przyświeca nam idea włączenia do grona użytkowników biblioteki również dzieci przedszkolnych i organizowania dla nich świetlic bibliotecznych, w których rodzice mogliby pozostawiać swoje maluchy, a także współuczestniczyć w organizowanych dla nich zajęciach. Ma to na celu przyzwyczajenie przedszkolaków do placówki bibliotecznej, oswojenie z nią i związanie, tak by w życiu dorosłym ten kontakt dalej istniał. Niekorzystne natomiast jest umieszczenie filii bibliotecznej w szkole. Z takiej placówki korzysta niewielu dorosłych, większość bowiem ludzi ma zakodowaną niechęć do odwiedzania murów szkolnych. Z tego powodu zmuszeni byliśmy zlikwidować jedną z filii, zmniejszając liczbę placówek w sieci miejskiej z 14 do 13. Filia ta, usytuowana na piętrze szkoły, rejestrowała niewielu mieszkańców dużego, nowego osiedla. Faktycznie wspierała kadrowo i finansowo działania biblioteki szkolnej. Pozostała nam jeszcze jedna połączona filia w szkole, ale mieści się ona na osiedlu domków jednorodzinnych, gdzie nie mamy możliwości pozyskania innego lokalu. Poprzednie władze miasta planowały, wbrew obowiązującej poprawce do ustawy o bibliotekach, łączyć filie z bibliotekami szkolnymi. Udało nam się, odwlekając sprawy, nie dopuścić do tego. Na argumenty prawne ówczesny wiceprezydent był odporny, uważając, że skoro Zarząd Miasta utrzymuje sieć filii, to jest władny decydować o takich, a nie innych rozwiązaniach. Teraz liczymy na rozsądek nowych włodarzy miasta. Zakupem zbiorów do wszystkich filii zajmuje się w WiMBP Dział Gromadzenia i Opracowania Zbiorów. Kierownicy filii współuczestniczą przy dokonywaniu większych zakupów. Sami decydują o doborze tytułów kupowanych za "cegiełki" sprzedawane czytelnikom. W ubiegłym roku tą drogą pozyskano ponad 700 książek za 14156,00 zł. "Cegiełki" przygotowuje i rozprowadza Zarząd Okręgu SBP. Scentralizowane jest również opracowanie zbiorów. Całość dokumentacji z tym związanej znajduje się w gmachu głównym. Tu również można uzyskać pełną informację o zasobach placówek filialnych. Zbiory zakupione do 1994 roku opisane są w centralnym katalogu kartkowym, natomiast nowsze wyszukuje się w bazie komputerowej. Co prawda, dotychczas tylko w czterech filiach mamy komputery, a w dwóch bezpośrednią łączność ISDN, pozwalającą korzystać z naszych baz danych, ale w przyszłym roku założyliśmy, w miarę środków finansowych, pełną informatyzację placówek miejskich. Całość obsługi systemu informatycznego realizowana będzie w ramach działającego w WiMBP Centrum Przetwarzania Danych Bibliotecznych, do którego podłączona jest już część placówek z terenu województwa. Filie biblioteczne dla dzieci organizują sporo imprez dla swoich czytelników. Są to przede wszystkim konkursy wiedzy, konkursy literackie, a dla najmłodszych konkursy plastyczne, z których później przygotowuje się wystawy. Są też spotkania z autorami książek, poranki literackie, wycieczki do centrali biblioteki, muzeów, teatru itp. Znacznie mniej odbywa się imprez dla dorosłych. W niedalekiej przyszłości chcemy to zmienić przynajmniej na odległych od centrum osiedlach. Mamy jednak świadomość, że trzeba będzie wypracować określone nawyki uczestnictwa w spotkaniach bibliotecznych. Nastawiamy się zresztą na udział osób starszych, którym pokonanie odległości do centrum sprawia kłopot. W gmachu głównym Biblioteki mamy już swoją publiczność przyzwyczajoną do bywania na Czwartkach Lubuskich, wernisażach wystaw, młodzieżowych spotkaniach muzycznych, itd. Jest to efekt systematyczności i cykliczności organizowanych imprez, a także dbania o ich poziom, właściwy klimat i serdeczne traktowanie wszystkich gości. Dysponujemy też odpowiednimi salami. Imprezy sprawiają, że słychać w mediach o Bibliotece Norwida, dzięki czemu jest ona obecna w życiu kulturalnym miasta, województwa, a przez to potwierdza zasadność swojego istnienia, nie tylko dla grona 32000 czytelników, ale całego środowiska lubuskiego. Zielona Góra jest specyficznym miastem, liczącym 119000 mieszkańców, z przewagą inteligencji. Działa tu Uniwersytet Zielonogórski (powstały w 2001 roku z połączenia Wyższej Szkoły Pedagogicznej i Politechniki Zielonogórskiej), będący w mieście największym zakładem pracy, zatrudniającym 3000 osób i kształcącym 23000 studentów. Są dobrze działające instytucje kultury: Muzeum Ziemi Lubuskiej i Muzeum Etnograficzne, Teatr im. L. Kruczkowskiego i Filharmonia Zielonogórska. Jest też mający u nas siedzibę, aktywnie uczestniczący we wszystkich imprezach, Uniwersytet Trzeciego Wieku. W tym kontekście nasze poczynania muszą mieć swoją specyfikę odpowiadającą profilowi działania biblioteki. Jest to dokumentowanie oraz popularyzowanie wiedzy o regionie, w tym również twórczości lubuskich pisarzy. Zielonogórska książnica od 55 lat gromadzi materiały o historii dawnej, a także najnowszej Ziem Środkowego Nadodrza. W wyodrębnionym Gabinecie Lubuskim zgromadzono blisko 30000 druków i dokumentów. Tak liczne zbiory, zarówno książkowe, jak i ikonograficzne, umożliwiają organizację wystaw o tematyce regionalnej. Ekspozycje prezentowane są w przestronnym salonie wystawowym, łączniku, w holu głównym. Rocznie organizuje się blisko 30 dużych ekspozycji, z tego połowa dotyczy regionu. Przedstawia się instytucje kultury, dorobek szkół i uczelni wyższych, zabytki architektury, sztukę ludową. Przykładowe hasła ekspozycji: Zielona Góra i Zielonogórzanie, Patroni zielonogórskich ulic, Tradycja Czwartków Lubuskich. Mniej uwagi w działaniach WiMBP poświęca się wystawom plastycznym, wychodząc w tym wypadku z założenia, że są powołane do tego inne, dobrze działające instytucje. Jednak ze względu na znajdującą się w bibliotece Galerię Ilustracji Książkowej, w bogatym zbiorze znajdują się również ilustracje lubuskich plastyków: Stanisława Antosza, Andrzeja Gordona, Stanisława Czarneckiego, Stanisława Pary i in. Ponadto są dwie stałe galerie obrazów zielonogórskich malarzy - Hilarego Gwizdały w klubie Pro Libris i Adama Bagińskiego w Dziale Informacji Bibliograficznej i Regionalnej. Swoją twórczość, prace rękodzielnicze prezentują też osoby niepełnosprawne z naszego województwa. Ostatnie wystawy nosiły tytuły: Nasz świat, Jesteśmy wśród was. Z kolei bogaty zbiór druków starszych i interesujących rękopisów dotyczących regionu, pozwolił na utworzenie w 1977 roku Muzeum Książki Środkowego Nadodrza. Zgromadzone eksponaty, ułożone chronologicznie od średniowiecza poczynając, obrazują dzieje książki i bibliotek na obszarze obecnego województwa lubuskiego. Celem tworzonej ekspozycji było zaakcentowanie trwających przez wieki związków Środkowego Nadodrza z Polską, a także pokazanie kultury tych ziem, tej polskiej - często zmagającej się o zachowanie narodowej tożsamości - ale także śląskiej i niemieckiej. Stąd do ekspozycji włączono materiały poświęcone ludziom zasłużonym dla kultury polskiej, pochodzącym ze Środkowego Nadodrza. Wśród najznaczniejszych wymienić należy: Jakuba z Paradyża (teologa i filozofa), Kaspra Elyana (drukarza), Jana z Głogowa (profesora Akademii Krakowskiej, nauczyciela Mikołaja Kopernika). W końcowej części Muzeum (przełom XIX i XX wieku) prezentowana jest działalność bibliotek na pograniczu polsko-niemieckim - Towarzystwa Czytelni Ludowych z powiatu skwierzyńskiego i Katolickiego Towarzystwa Robotników z Nowego Kramska, Pszczewa i Szarcza. Przedstawione w Muzeum dzieje książki kończą się na okresie tuż po wyzwoleniu. Wyeksponowano książki przywiezione przez osadników, a także zobrazowano tworzenie się pierwszych księgarń i wypożyczalni prywatnych w Zielonej Górze. Muzeum odwiedzane jest przede wszystkim przez młodzież, która uczy się tu historii swojego regionu i dowiaduje się o jego znaczącym udziale w tworzeniu kultury europejskiej. Planujemy uatrakcyjnić zwiedzanie poprzez zastosowanie oprawy medialnej Muzeum. Poczynania biblioteki, zdominowane w ostatnich latach upowszechnianiem literatury współczesnej, zaowocowały utworzeniem trzy lata temu, w ramach Muzeum - Gabinetu Polskich Pisarzy Współczesnych. Całość ekspozycji podzielono na trzy działy: w pierwszym zgromadzono fotografie, plakaty, listy, książki z autografami, dokumentujące instytucjonalne oraz prywatne kontakty i związki Środkowego Nadodrza z wieloma wybitnymi polskimi pisarzami współczesnymi, goszczącymi tu w minionych latach; w drugim - prezentowani są pisarze, którzy w różnych latach swego życia tworzyli na Ziemi Lubuskiej i już nie żyją lub wyjechali do innych miast; w trzecim dziale - Saloniku Literackim, eksponowane są portrety fotograficzne i rysunkowe oraz książki pisarzy aktualnie tworzących w województwie lubuskim. W Saloniku odbywają się niektóre Czwartki Lubuskie, głównie poetyckie oraz te, które dotyczą nieżyjących już pisarzy, ostatni (17 października 2002 roku) poświęcony był Tadeuszowi Jasińskiemu w 10. rocznicę śmierci. Większość Czwartków, mających już 46-letnią tradycję, ze względu na dużą frekwencję organizowana jest w klubie Pro Libris lub sali widowiskowej. W dwóch ostatnich latach, każdego roku odbyło się 28 Czwartków. Uczestniczyli w nich m.in.: Tadeusz Różewicz, ks. Jan Twardowski, William Wharton, Jonathan Carroll, Michał Jagiełło, Wanda Chotomska. Dominują jednak promocje nowo wydanych książek lubuskich autorów. Wiąże się to z dużą liczbą publikacji ukazujących się na zielonogórskim rynku wydawniczym. Biblioteka przygotowywała też uroczystości jubileuszowe pisarzy. Popularyzacji literatury regionalnej służy konkurs na najlepszą książkę poetycką i prozatorską autora mieszkającego na Środkowym Nadodrzu - Lubuski Wawrzyn Literacki. Jest on organizowany od dziesięciu lat i ma swoją rangę w środowisku literackim, honoruje bowiem laureatów złotym liściem laurowym oraz nagrodą pieniężną, fundowaną przez Marszałka Województwa Lubuskiego i Prezydenta Zielonej Góry. Tej samej idei służą publikacje oficyny wydawniczej Pro Libris. W ciągu sześciu lat opublikowano 51 tytułów, w tym m.in. 13 książek prozatorskich, 25 tomików poezji. Wśród wydanych książek są dwa wydania słownika pisarzy lubuskich, pt. Miejsce zmagań oraz Antologia poezji lubuskiej, pt. Mieszkam w wierszu. Ponadto publikowane są materiały konferencyjne z organizowanych w WiMBP sympozjów i sesji. W ostatnim czasie ukazały się cztery tego rodzaju wydawnictwa. Ostatnią publikacją są referaty z organizowanej wspólnie z Uniwersytetem Zielonogórskim konferencji Norwid - nasz współczesny. Profecja i recepcja. Wspomnieć należy także o księdze jubileuszowej, pt. Wywiedzione z losu, poświęconej doktorowi Michałowi Kaziowowi, pisarzowi niewidomemu i bez rąk, zawierającej referaty wygłoszone na sesji jubileuszowej, bibliografię publikacji pisarza i recenzji o nich, listy od znanych osobistości oraz zdjęcia. Biblioteka od jesieni 2001 roku rozpoczęła wydawanie Lubuskiego Pisma Literacko-Kulturalnego Pro Libris. Jest to na razie półrocznik o objętości około 160 stron, w którym publikowane są recenzje i omówienia najnowszych książek autorów lubuskich, fragmenty prozy, wiersze. Są również eseje znanych literaturoznawców i krytyków z Polski. W perspektywie planuje się wydawanie kwartalnika. Dobra współpraca biblioteki wojewódzkiej z samorządami lokalnymi owocuje przygotowywaną każdego roku w okresie letnim promocją jednej z gmin południowej części województwa. Promocja polega na przygotowaniu ekspozycji: jednej w holu pokazującej historię i obraz współczesny gminy oraz drugiej w salonie wystawowym - prezentującej dorobek artystyczny mieszkańców danego terenu (malarstwo, fotografia, rękodzieło artystyczne itp.). Na uroczystości inaugurującej promocję, z udziałem władz gminy i województwa, przedstawiają się zespoły muzyczne, taneczne, ludowe. Dotychczas prezentowały się cztery gminy: Sława, Małomice, Lubrza i Kargowa. Wszystkie te działania nagłaśniane w mediach sprawiają, że Biblioteka im. C. Norwida postrzegana jest jako instytucja, w której wiele się dzieje i warto tu przyjść nie tylko po książkę, ale na wybraną imprezę. Każdy jest ważnym i miłym gościem, od najmłodszych poczynając, a na seniorach kończąc. Tutaj bowiem realizowana jest idea instytucji dla wszystkich, w myśl słów Jana Wiktora Biblioteka to przybytek na scieżaj otwarty, zapraszający każdego w progi: wejdź gościu i stań się przyjacielem. Nie ma więc lepszego sposobu na prowadzenie marketingu bibliotecznego jak poprzez działalność upowszechnieniową. 
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
||