Ngian Lek Choh
National Library Board
Zarząd Bibliotek Singapuru

Biblioteka w pełni samoobsługowa
Z singapurskich doświadczeń

Początki

Biblioteka Narodowa stała się departamentem rządowym podległym Ministerstwu Informacji i Sztuki we wrześniu 1995 roku, kiedy to została przekształcona w zarząd ustawowy o nazwie National Library Board (NLB) [Zarząd Bibliotek Singapuru]. Od tej chwili NLB eksperymentuje z wprowadzaniem nowych usług po to, by biblioteki stały się dostępne i by podnieść poziom ich działalności.

Pomysł utworzenia biblioteki w pełni samoobsługowej rozważano przez cały rok, nim Zarząd uznał, że nadszedł czas, aby wcielić go w życie.

Od chwili powstania Zarządu w 1995 roku w bibliotekach NLB wprowadzono szereg nowych usług, ażeby korzystanie z bibliotek stało się niekłopotliwe, przyjemne i wzbogacające.

Dzięki współpracy z lokalnym sprzedawcą nowoczesnych technologii, powstał prototyp systemu identyfikacji radiowej (RFID) [Radio Frequency Tagging], który pozwala na zautomatyzowanie zarówno funkcji wypożyczeń, jak i funkcji zwrotów. System zredukował do zera czas zwrotu książki, ponieważ informacja o wypożyczeniu z biblioteki dowolnego dokumentu, oddawanego następnie za pośrednictwem urządzenia sterowanego przez RFID, jest kasowana już w chwili, gdy oddawana pozycja znajdzie się w specjalnej zsuwni. Kiedy książka zjeżdża w dół zsuwni, czytnik RFID odczytuje znacznik i kasuje informacje o wypożyczeniu z bibliotecznego systemu wypożyczeń.

Pośród innych zautomatyzowanych funkcji znalazło się pobieranie kar pieniężnych za przetrzymanie wypożyczonych dokumentów oraz innych płatności dokonywanych przy użyciu singapurskich kart płatniczych, a także możliwość sprawdzania wypożyczeń on-line i w czasie rzeczywistym.

Kiedy w bibliotece zautomatyzowano już wyżej wymienione funkcje, zaczęto zastanawiać się, które z pozostałych czynności bibliotecznych wymagają zautomatyzowania tak, by użytkownicy byli w stanie przeprowadzić szereg działań samodzielnie, bez pomocy pracowników biblioteki.

Wytypowano dwie funkcje: rejestrację nowych użytkowników oraz usługi informacyjne.

Prace nad ich zautomatyzowaniem zrealizowane były w ramach projektu stworzenia prototypu w pełni samoobsługowej biblioteki, nieposiadającej na miejscu żadnych pracowników. Ta nowa biblioteka ma nosić nazwę SengKang Community Library (SKCL) [Biblioteka Publiczna SengKang].

Rejestracja nowych użytkowników

Do realizacji tego zadania zaprojektowano specjalne stanowisko rejestracji, a następnie zaproszono grupę użytkowników, aby przetestowała działanie tego serwisu, zanim zostanie on udostępniony dla wszystkich. Większość użytkowników była w stanie bez większej pomocy wykonywać pojawiające się na ekranie instrukcje. Zebrano wszelkie uwagi i poczyniono w serwisie pewne usprawnienia, nim 1 grudnia 2002 roku został on powszechnie udostępniony, a biblioteka oficjalnie rozpoczęła działalność.

lub

Jak korzystać ze stanowiska rejestracji nowych użytkowników Wybierz na ekranie dotykowym pożądaną funkcję i przyciśnij ją. Postępuj krok po kroku zgodnie z pojawiającymi się na ekranie wskazówkami. Wybierz rodzaj dokumentu potrzebnego do rejestracji, jakim chcesz się posłużyć: Jeśli posługujesz się: dowodem osobistym / legitymacją szkolną [mają one postać karty elektronicznej], wsuń go w otwór kodem paskowym zwróconym w stronę urządzenia. Zabierz dowód / legitymację, kiedy jego numer pojawi się na ekranie; aktem urodzenia (aby zarejestrować dziecko), wpisz - tak jak pokazano - numer aktu urodzenia. Po zakończeniu operacji odbierz swoją kartę użytkownika.

Zdalny dział informacji - cyberbibliotekarz

Kolejnym serwisem wprowadzonym w nowej bibliotece była usługa nazywana cyberbibliotekarzem. Wykorzystano w niej tzw. co-browsing - bibliotekarz znajduje się poza biblioteką, a użytkownik zadaje mu bezpośrednio pytania ze specjalnie skonstruowanego stanowiska w dowolnej bibliotece.

NLB już od 1998 roku prowadziła eksperymenty z tym serwisem w innej bibliotece, wykorzystując urządzenia do prowadzenia wideokonferencji. Podczas przeprowadzania pierwszych prób bibliotekarz i czytelnik widzieli się nawzajem na ekranach, na które spoglądali. Jednakże użytkownicy sygnalizowali, że woleliby nie widzieć własnych twarzy na ekranie, kiedy korzystają z tego serwisu.

Zgodnie z sugestiami użytkowników zdecydowano, że kolejne stanowiska cyberbibliotekarza nie będą wyposażone w kamery pozwalające widzieć twarze użytkownika i bibliotekarza, a jedynie w telefon oraz narzędzia wyszukiwawcze. Dwa takie stanowiska zainstalowano w SengKang Community Library, aby umożliwić czytelnikom korzystanie ze zdalnego działu informacji.

Stanowisko cyberbibliotekarza

Czytelnik korzystający z serwisu porozumiewa się ze znajdującym się poza biblioteką bibliotekarzem za pośrednictwem telefonu oraz specjalnego ekranu wyszukiwawczego.

Rezultaty wprowadzenia prototypu

W dniu otwarcia SKCL bibliotekę odwiedziło ponad 12 300 osób, wypożyczając w sumie 13 900 pozycji. Samodzielnie zarejestrowało się 128 nowych czytelników, a za pośrednictwem cyberbibliotekarza zadano 255 pytań.

Godny uwagi jest fakt, że liczba odwiedzin była mnie więcej taka sama, jak w przypadku otwarcia każdej innej nowej biblioteki, chociaż w tej placówce nie było na miejscu żadnych pracowników.

Opinie użytkowników były w przeważającej mierze pozytywne. Jak dotąd statystki odwiedzin są bardzo zachęcające, a liczba zapytań kierowanych z tej biblioteki jest porównywalna z danymi z innych podobnych bibliotek funkcjonujących w ramach tego samego systemu.

Wnioski

W pełni samoobsługowa biblioteka to z punktu widzenia NLB projekt bardzo interesujący. Niemniej jednak NLB nie zamierza realizować go w każdej ze swoich 22 bibliotek. Planowane jest wdrożenie tego pomysłu w kilku innych bibliotekach działających w pasażach handlowych, co umożliwi zredukowanie kosztów operacyjnych i - co ważniejsze - pozwoli na wydłużenie godzin pracy bibliotek tam, gdzie jest to potrzebne. W chwili obecnej biblioteki centrów handlowych otwarte są przez cały tydzień od godziny 11.00 do 20.00 lub 21.00.

W przypadku cyberbibliotekarza pragnęlibyśmy, aby był to serwis dostępny na całej wyspie, a z czasem także wszędzie tam poza Singapurem, gdzie zajdzie potrzeba jego wprowadzenia. Serwis ten pozwoli naszym użytkownikom dotrzeć do nas z dowolnego miejsca, bez konieczności fizycznych odwiedzin w naszej instytucji, a mimo to on-line i w czasie rzeczywistym uzyskają oni pomoc w poszukiwaniu informacji. Umożliwi to także naszym bibliotekarzom pracę z domu lub w innym dowolnym miejscu, jeśli tylko będą mieli połączenie z zasobami NLB.

Będziemy kontynuować badania nowych możliwości, włączając wykorzystanie mediów cyfrowych, aby móc docierać do naszych użytkowników i aby oni mogli docierać do nas.

Biblioteka w pełni samoobsługowa / Ngian Lek Choh// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 4/2004 (55) kwiecień. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2004. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2004/55/diy.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187