Marek Jurowski,
Małgorzata Kuziela

Biblioteka Główna i OINT
Politechniki Wrocławskiej

"Czytelnik sponsorem"

Sposób wzbogacania księgozbioru o nabytki w ramach regulowania zadłużeń w agendach udostępniania zbiorów

Każdego roku księgozbiór Biblioteki Głównej Politechniki Wrocławskiej wzbogacany jest o około 4000 nowych tytułów, z czego blisko 10% stanowią książki odkupione za zaginione. Biorąc pod uwagę skąpy budżet, wysokie ceny książek, wzrastającą liczbę studentów i wciąż rosnące potrzeby, udział czytelników w sponsorowaniu zbiorów nabiera coraz większego znaczenia. Dla oczekujących w kolejce studentów liczy się każdy egzemplarz i każdy nowy tytuł. Decyzje, co kupić w zamian za książkę zagubioną, podejmowane są przy udziale czytelnika. Biblioteka przedstawia propozycję potrzebnych i poszukiwanych książek, a wybór należy do czytelnika, który niejednokrotnie dopiero wtedy uświadamia sobie skalę zapotrzebowań i wartość książki.

Kwestie zagubionych przez czytelników książek i sposobów egzekwowania zadłużeń w Bibliotece Głównej Politechniki Wrocławskiej zostały rozwiązane w porozumieniu agend odpowiedzialnych za:

1. profil księgozbioru (Oddziału Gromadzenia Druków Zwartych),
2. udostępnianie zbiorów.¹⁾

Do roku 1997 obowiązywało Pismo okólne 6/95 w sprawie regulowania należności za książki uszkodzone, zagubione, nie zwrócone w terminie i wypożyczone po złożeniu kaucji oraz uszkodzone i zagubione czasopisma. W roku 1997 ustalono nowe zasady regulowania zadłużeń, w myśl których czytelnik za zagubioną książkę jest zobowiązany:

• odkupić egzemplarz tego samego wydania,
• odkupić - za zgodą Dyrektora Biblioteki Głównej - inną książkę, odpowiadającą potrzebom Biblioteki,
• zapłacić za zagubioną książkę kwotę określoną zarządzeniem. ²⁾

Podwyższono znacznie kwoty opłat za książki zagubione, co oczywiście nie wywołało entuzjazmu wśród naszych czytelników. W tej sytuacji przekazywanie tej samej lub innej książki w ramach regulowania zadłużeń stało się atrakcyjną alternatywą. Łatwo się domyśleć, że w przypadku książek technicznych, które dość szybko się dezaktualizują, Biblioteka nie jest zainteresowana odzyskiwaniem książki identycznej, wydanej przed laty i - bardzo często - o "makulaturowej" wartości. Chętnie natomiast włączamy do zbiorów nowsze wydania tego samego tytułu, wciąż pozostające na liście książek polecanych przez wykładowców. Jeśli czytelnik nie może spełnić powyższego warunku, pozostaje mu możliwość odkupienia w zamian książki innej, nowej, o przybliżonej wartości cenowej i wybranej z listy preferencyjnej. Wykaz tytułów proponowanych na wspomnianej liście opracowuje Oddział Gromadzenia Druków Zwartych po dokładnej analizie potrzeb. Książki odkupione za zaginione to w ostatnim czasie niebagatelne źródło wzbogacania zbiorów Biblioteki o nowe bardzo atrakcyjne tytuły lub o dodatkowe egzemplarze wciąż brakujących książek. Tworzenie list preferencyjnych pozwala na wprowadzenie tytułów nieprzypadkowych, zgodnych z oczekiwaniami i potrzebami czytelników. Przy tworzeniu listy preferencyjnej brane są pod uwagę następujące czynniki:

• czy tytuł jest już w naszych zbiorach,
• czy wystarczająca jest ilość egzemplarzy,
• liczba wypożyczeń,
• czy będzie zapotrzebowanie na nowy tytuł.

Po przejściu wszystkich etapów sprawdzania i ustalania danych, powstaje lista z propozycjami około 10 - 13 tytułów. Poza autorem i tytułem podawane są informacja o roku wydania, wydawcy i cenie. Niezależnie od realizacji, każdego miesiąca sporządzana jest nowa lista, z nowymi tytułami. Tak sporządzony wykaz przeznaczony wyłącznie na potrzeby Biblioteki Głównej trafia do Oddziału Udostępniania Zbiorów. Lista jest źródłem nieocenionej pomocy pozwalającym wyeliminować napływ niepotrzebnych książek do Biblioteki, zwalniając pracownika z konieczności oceny przydatności danego tytułu.³⁾ W innych bibliotekach Uczelni - ściśle wyspecjalizowanych - bibliotekarze sami dokonują oceny wartość przekazywanych książek.

Potwierdzeniem omówionych powyżej korzyści płynących ze zmian regulaminowych niech będą dane statystyczne za ostatnie ponad dwa lata akademickie, przedstawiające zmiany nastawienia czytelników: z płacenia za zagubienia na rzecz przekazywania nowych książek w ramach regulowania zadłużeń.⁴⁾ Cenne wydają się również dane statystyczne przedstawiające udział czytelników - naszych nowych sponsorów - we wzbogacaniu zbiorów na przykładzie konkretnych tytułów.

Tabela 1

Zmiany w nastawieniu czytelników z płacenia na przekazywanie książek w ramach regulowania zadłużeń:

Wykres 1

Zmiany w nastawieniu czytelników z płacenia na przekazywanie książek w ramach regulowania zadłużeń:

Tabela 2

Udział czytelników we wzbogacaniu zbiorów o kolejne egzemplarze tytułów na przykładzie konkretnych książek:

Wykres 2

Udział czytelników we wzbogacaniu zbiorów o kolejne egzemplarze tytułów na przykładzie konkretnych książek:

1) Bolkowski S., Teoria obwodów elektrycznych. Zadania. Warszawa 1998.
2) Bolkowski S., Teoria obwodów elektrycznych. Zadania. Warszawa 1999.
3) Bogucki W., Tablice do projektowania konstrukcji metalowych. Warszawa 1996.
4) Wiłun Z., Zarys geotechniki. Warszawa 1987.
5) Tanenbaum A. S., Rozproszone systemy operacyjne. Warszawa 1997.

Przykład listy preferencyjnej:

Przypisy:

1) W Bibliotece Głównej - Oddział Udostępniania Zbiorów

2) Zarządzenie wewnętrzne 24/97 w sprawie regulowania należności za zbiory biblioteczne, zagubione, nie zwrócone w terminie i wypożyczone po złożeniu kaucji.

3) W agendach udostępniania zbiorów liczy się przede wszystkim czas obsługi czytelnika. Wszystkie pozostałe prace, związane z udostępnianiem zbiorów, wykonywane są poza stanowiskiem.

4) Ilości przekazanych książek dotyczy woluminów, a nie tytułów.

5) Dane za okres od października 1999 roku do maja 2000 roku.

6) Zdarzają się sytuacje, że czytelnicy przekazując książki w ramach regulowania zadłużeń wyprzedzają nasze zamówienia.

7) Ze względu na zagadnienia prawne dotyczące reklamy, pominięto nazwy wydawców poszczególnych tytułów.

Bibliografia:

1) Pismo okólne 6/95 w sprawie regulowania należności za książki uszkodzone, zagubione, nie zwrócone w terminie i wypożyczone po złożeniu kaucji oraz uszkodzone i zagubione czasopisma.

2) Zarządzenie wewnętrzne 24/97 w sprawie regulowania należności za zbiory biblioteczne, zagubione, nie zwrócone w terminie i wypożyczone po złożeniu kaucji.

Do góry

EBIB Specjalny 1/2000 (SP1)
Jurowski M., Kuziela M.: Czytelnik sponsorem
www.ebib.pl/2000/sp1/jurkuz.html