Maria Wiśniewska, Joanna Łazicka
Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna w Olsztynie

Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna w Olsztynie - zarys działalności

Inicjatywę EBIB-u dotyczącą poświęcenia numeru bibliotekom pedagogicznym i szkolnym przyjęliśmy z radością. Uważamy, iż biblioteki pedagogiczne, mające ponad 50-letnią tradycję, będące warsztatem pracy dla tysięcy nauczycieli warte są zaprezentowania na szerokim forum bibliotekarskim.

Rozwój Warmińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej w Olsztynie - historia i stan obecny

Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna w Olsztynie (W-MBP) istnieje 55 lat; powołana do działania z dniem 7 stycznia 1946 roku decyzją Kuratorium Mazurskiego Okręgu Szkolnego jako Centralna Biblioteka Pedagogiczna w Olsztynie. Warunki lokalowe, początkowo bardzo skromne, od roku 1952 ustabilizowały się. Biblioteka uzyskała samodzielny lokal, w którym funkcjonuje do dzisiaj. Oczywiście, dzięki staraniom kolejnych dyrektorów został on rozbudowany i zmodernizowany. Obecnie powierzchnia pomieszczeń bibliotecznych liczy ok. 1000 m2. Dysponujemy dwiema czytelniami: ogólną z 30 miejscami i Wydziału Informacyjno-Bibliograficznego z 12 miejscami, salą konferencyjną i obszernym holem przystosowanym do działalności ekspozycyjnej. Pomieszczenia biblioteczne, chociaż zaprojektowane na początku lat 80. są funkcjonalne, wygodne i przyjazne dla czytelnika. Dodatkowym atutem biblioteki jest położenie w centrum miasta, w parku nad rzeką. Ważnym wydarzeniem w historii biblioteki było nadanie jej imienia profesora Tadeusza Kotarbińskiego.

Zadania bibliotek pedagogicznych wytyczają właściwe akty prawne. Konstytuują je jako ogniwa systemu oświaty, służące w szczególności potrzebom kształcących się i doskonalących nauczycieli, studentów przygotowujących się do zawodu nauczyciela oraz słuchaczy zakładów kształcenia nauczycieli. Są to więc biblioteki specjalne ze ściśle określoną kategorią podstawowych użytkowników. Prowadzona zatem polityka gromadzenia zbiorów musi odpowiadać profilowi placówki i obejmuje przede wszystkim wydawnictwa z zakresu pedagogiki, psychologii i nauk pokrewnych, metodyki nauczania, podręczniki, programy szkolne, klasykę literacką.

Zbiory W-MBP w Olsztynie w końcu roku 2000 stanowiło 144 tysiące woluminów, których struktura przedstawiała się następująco:
37%    literatura pedagogiczna i nauki pokrewne,
47%    literatura z innych dziedzin wiedzy,
16%    literatura piękna.

Zbiory:
8    tysięcy roczników czasopism,
8.200    jednostek inwentarzowych zbiorów specjalnych.

W-MBP w Olsztynie realizuje udostępnianie w dwóch podstawowych formach:

• prezencyjnej - w roku 2000 w Czytelni zarejestrowano 12.500 odwiedzin,
• wypożyczanie na zewnątrz biblioteki.

Statystyka w końcu roku 2000 wykazała 5.700 czytelników, z czego nauczyciele stanowią 35%. Wypożyczenia wahały się w ilości ok. 40 tysięcy rocznie.

Warsztat informacyjno-bibliograficzny biblioteki jest obszerny, dobrze opracowany i zorganizowany. W formie tradycyjnej stanowią go kartoteki zagadnieniowe: pedagogiczna, literacka, bibliotekoznawcza i regionalna. W formie zautomatyzowanych baz danych wydział udostępnia bibliografie narodowe: Przewodnik Bibliograficzny i Bibliografię Zawartości Czasopism oraz własne bazy danych: pedagogiczną, regionalną, ekologiczną, bibliotekoznawczą oraz tworzony od 1995 roku katalog. W roku 2000 udzielono 5.500 porad bibliograficznych - liczba ta ma od lat wyraźne tendencje wzrostowe. Bogate, chętnie wykorzystywane przez nauczycieli jako pomoce dydaktyczne, materiały posiada Wydział Zbiorów Specjalnych. W roku 2000 zarejestrowano tam 6.300 odwiedzin. Wydział posiada bardzo dobrze zorganizowany warsztat informacyjny w postaci katalogu krzyżowego alfabetyczno-przedmiotowego. Powyższa charakterystyka placówki jest niepełna. Integralną częścią biblioteki wojewódzkiej są bowiem jej filie w miastach powiatowych. W-MBP w Olsztynie prowadzi 11 filii stanowiących część sieci bibliotek pedagogicznych województwa.

Wybrane formy działalności W-MBP w Olsztynie na rzecz środowiska oświatowego

Do zadań statutowych bibliotek pedagogicznych, poza podstawowymi, tj. gromadzeniem, opracowaniem i udostępnianiem zbiorów, należy m.in. stwarzanie warunków do rozwoju zawodowego nauczycieli, pomoc w doskonaleniu oraz promowanie dorobku nowatorskiego nauczycieli. W-MBP w Olsztynie przez półwiecze istnienia wypracowała różne formy realizacji tych zadań.

Jedną z nich, naszym zdaniem ciekawą, wartościową i oryginalną są wystawy autorskie nauczycieli nowatorów. Celem wystaw jest upowszechnianie twórczych dokonań nauczycieli województwa warmińsko-mazurskiego. Formuła wystawy zakłada obszerną prezentację oryginalnych dokonań najwybitniejszych pedagogów poprzez ekspozycję dokumentów ich kwalifikacji, etapów rozwoju zawodowego, stosowanych pomocy metodycznych, publikacji, wyróżnień, nagród, itd. Otwarciu wystawy towarzyszy spotkanie nauczycieli przedmiotu służące wymianie doświadczeń metodycznych, pedagogicznych i wychowawczych. Ekspozycja trwa 2-3 miesiące. Oglądają ją indywidualni czytelnicy (najczęściej nauczyciele i studenci) oraz zorganizowane grupy środowiska oświatowego. Ta forma pracy została zapoczątkowana w roku 1988 i jest kontynuowana do dzisiaj. Odnosimy wrażenie, że przyczynia się nie tylko do upowszechniania sylwetki twórczych nauczycieli, ale dla wszystkich jest mobilizacją do doskonalenia własnej pracy, do bycia poszukującym i pracującym niekonwencjonalnie pedagogiem.

Inną formą działalności środowiskowej biblioteki pedagogicznej w Olsztynie jest upowszechnianie twórczości artystycznej pracowników oświaty. Inicjatywa zapoczątkowana 12 lat temu po kilku latach zyskała nazwę Galerii "Bakałarz". W "Bakałarzu" wystawiali swoje prace zarówno amatorzy-nauczyciele (niejednokrotnie budziło zdumienie to, iż nauczyciel np. języka polskiego może dodatkowo pięknie malować czy tkać), jak i profesjonalni plastycy olsztyńscy. Prezentowano obrazy olejne, akwarele, grafikę, fotografie, tkactwo artystyczne, witraże, rzeźbę. Prezentacja w "Bakałarzu" jest traktowana jako nobilitacja i zachęta do twórczej pracy. Dotychczas zrealizowano 60 wystaw indywidualnych oraz 11 zbiorowych, zwykle pokonkursowych, na których prezentowane są wyróżnione prace szkolnych konkursów plastycznych. Zaprezentowane formy przeszły pomyślnie konfrontację z czasem i widzami, toteż uważamy, że warte są opisania.

Komputeryzacja

Automatyzacja procesów bibliotecznych rozpoczęła się w naszej bibliotece pod koniec 1994 roku - zakupiliśmy wtedy pakiet MAK (na którego kolejnych wersjach pracujemy do dziś) i zaczęliśmy tworzenie i wdrażanie pierwszych baz danych. Obecnie prowadzimy następujące bazy:

• Katalog - rejestruje nowości książkowe od 1995 roku.
• Pedagogiczną - zawierającą opisy artykułów z pedagogiki i dziedzin pokrewnych, sporządzanych z autopsji z 54 czasopism pedagogicznych.
• Regionalną bazę danych o Warmii i Mazurach.
• Bazę z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej.
• Bazę kaset video.
• Bazę albumów.
• Bazę ekologiczną.

Bazy te udostępniane są czytelnikom na dwóch stanowiskach komputerowych w Wydziale Informacyjno-Bibliograficznym. Ponadto Wydział Gromadzenia prowadzi bazy: zamówień, nowości, wydawców; a Wydział Wypożyczalni tworzy bazę czytelników. Do wszystkich baz udostępnianych czytelnikom prowadzony jest słownik haseł przedmiotowych na bazie Słownika Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej - poprzez uszczegółowianie tematów z pedagogiki i nauk pokrewnych.

Ważnym etapem w komputeryzacji naszej biblioteki było uruchomienie w grudniu 2000 roku sieci komputerowej Novell (serwer + siedem stanowisk), która uprościła wiele zadań oraz pozwoliła na wykorzystanie słabszych komputerów. W sieci udostępniamy oprócz naszych baz również bazy Biblioteki Narodowej - Przewodnik Bibliograficzny i Bibliografię Zawartości Czasopism.

Od września 1999 roku biblioteka posiada dostęp do Internetu. Dzięki dotacji z Fundacji im. S. Batorego "Internet dla bibliotek" zakupiliśmy SDI, które zapewniło nam stały dostęp do Internetu, początkowo z jednego komputera, a następnie dzięki sieci lokalnej z czterech stanowisk. W styczniu 2001 roku zgłosiliśmy swoją deklarację współpracy ze Społeczną Edukacyjną Siecią Bibliotek, działającą przy Interkl@sie. Pierwszym jej efektem było umieszczenie w marcu 2001 roku na serwerze biblioteka.edu.pl internetowej strony naszej biblioteki (http://biblioteka.edu.pl/pbw/olsztyn ). W dalszej kolejności w ramach współpracy ze Społeczną Edukacyjną Siecią Bibliotek zamierzamy udostępniać nasze bazy on-line.

Zadania, które planujemy na najbliższą przyszłość to wdrażanie modułu wypożyczeń oraz retrokonwersja księgozbioru (lata 1994-1980). Wszystkie opisane działania dotyczą Biblioteki Głównej w Olsztynie. Z prowadzonych przez bibliotekę 11 filii jedynie filia w Mrągowie posiada dwa komputery. Niewystarczające od lat środki finansowe powodują, że proces komputeryzacji przebiega dosyć wolno, a jego kolejne etapy są trudne do szczegółowego zaplanowania. Raz w roku biblioteka zakupuje średnio dwa komputery, podczas gdy potrzeby są dużo większe. Obecnie w naszej pracy wykorzystujemy siedem komputerów (dwa z procesorem 386, jeden 486 - pracujące jedynie w DOS-ie i cztery nowsze z systemem operacyjnym Windows 98). Pomimo to staramy się jak najlepiej wykorzystywać sprzęt, którym dysponujemy i maksymalnie zaspokajać potrzeby informacyjne użytkowników naszej biblioteki.

EBIB 9/2001 (27), Biblioteki pedagogiczne i szkolne
M.Wiśniewska, J. Łazicka
Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna w Olsztynie - zarys działalności: www.ebib.pl/2001/27/wisniewska.html