Nr 11/2001 (29), Wykorzystanie bibliometrii w bibliotece. Artykuł
| |
Nr 11/2001 (29), Wykorzystanie bibliometrii w bibliotece. Artykuł |
|
 |
|
|
|
Anna Machalska-Garbacz
|
|||
|
|
||
|
Podstawowym założeniem, wprowadzonego w roku 1992 przez Komitet Badań Naukowych nowego systemu oceny dorobku naukowego instytucji i pracowników nauki była zmiana kryteriów oceny. Ocenie miała podlegać nie tylko ilość, ale przede wszystkim "jakość" publikacji. Aby wymagania te mogły być realizowane należało przygotować wykaz parametrów, albo inaczej mówiąc "wag", które umożliwiały by ocenę wartości merytorycznej publikowanych materiałów. W początkowym okresie działania nowej ustawy zabrakło konkretnych definicji i jasnych kryteriów kwalifikacji poszczególnych rodzajów działalności naukowej. Wśród powszechnej dezorientacji szukano pomocy w bibliotekach, które w tamtym czasie równie niewiele na ten temat wiedziały. Wychodząc naprzeciw zapotrzebowaniom Biblioteka Główna Akademii Górniczo-Hutniczej podjęła szereg inicjatyw, mających na celu ułatwienie pracownikom Uczelni prowadzenia stosownych podsumowań i obliczeń. Z myślą o autorach publikujących w języku polskim, a takich jest zdecydowana większość, w pierwszym rzędzie przygotowano listy tytułów czasopism polskich, którym można było przypisać konkretną liczbę punktów obliczeniowych. Jak wiadomo największą liczbę punktów przyznaje się za publikację umieszczoną w czasopiśmie znajdującym się w wykazie tytułów sporządzanym przez Instytut Informacji Naukowej w Filadelfii. Wykaz ten nazwany przez KBN Listą Filadelfijską obejmuje tytuły czasopism rejestrowanych przez każdą z baz danych, tworzonych przez ten Instytut. Wobec licznych zapytań, które z polskich czasopism znajdują się na tej liście przygotowano i udostępniono w Internecie "Wykaz czasopism polskich znajdujących się na Liście Filadelfijskiej" (victoria.uci.agh.edu.pl/BG/komunikaty/) Inicjatywa spotkała się z dużym uznaniem, zwłaszcza że można z niej korzystać z własnego komputera. Na drugim miejscu w ustalonym przez KBN rankingu "publikacji recenzowanych" znajdują się artykuły publikowane w czasopismach (zagranicznych lub krajowych), w których materiały są poddawane ocenie recenzentów. W tej grupie mieszczą się również czasopisma rejestrowane w światowych bibliograficznych bazach danych. Przygotowano i umieszczono na stronie domowej Biblioteki Głównej w Internecie wykazy tytułów czasopism polskich, rejestrowanych w bibliograficznych bazach danych Inspec, SCI, GeoRef, Metadex, Ceramics Abstracts i Coal Abstracts. Są to bazy, obejmujące tematycznie dziedziny wiedzy, stanowiące przedmiot nauczania w naszej Uczelni. W większości bibliograficznych baz danych nie ma możliwości wyszukania tytułów czasopism według kryterium języka, do sporządzenia tych wykazów wykorzystano więc bazę Ulrichs'Plus, przy zastosowaniu opcji "indexed by". Podstawą prowadzonych rankingów jest jednak baza Science Citation Index, która pozwala na ocenę dorobku naukowego danego pracownika według dwóch kryteriów: liczby cytowań jego publikacji przez innych autorów oraz liczby publikacji, których on sam jest autorem. Przeszukiwanie bazy SCI dla mało wprawnego użytkownika nie jest łatwe. Zakładając, że każdy z zainteresowanych pracowników zechce sam sprawdzić stan "swego konta", zorganizowano stały instruktaż korzystania z bazy. Konsultacje odbywają się w ustalonym terminie - dwa razy w tygodniu. Chociaż w zamyśle miała to być pomoc głównie dla pracowników naukowych, z konsultacji korzystają raczej pracownicy administracji delegowani przez wydziały. Opisane wyżej działania miały wspomagać przeprowadzanie ocen, dotyczących dorobku poszczególnych pracowników. Ważniejszy z punktu widzenia poszczególnych wydziałów Uczelni jest wynik oceny działalności naukowej całej jednostki, ponieważ przekłada się bezpośrednio na wielkość dotacji przyznawanych przez KBN. Dorobek naukowy wydziału określa się liczbą publikacji, których autorami są pracownicy ocenianej jednostki. Dane te uzyskuje się przede wszystkim w oparciu o bazę SCI. W wersji elektronicznej bazy do tego celu wykorzystuje się opcję Addresses. Pole Addresses zawiera nazwę instytucji i przeważnie (choć nie zawsze) jej adres. Liczbę publikacji dla danej instytucji ustala się więc według podanej przez autorów afiliacji, czyli nazwy instytucji, z którą są związani w trakcie pisania publikacji. Jest więc rzeczą istotną, by nazwa ta miała jedną, obowiązującą wersję. Praktyka pokazuje, że panuje w tej mierze duża dowolność, zwłaszcza dla nazw w języku angielskim. Warto zwrócić na tę sprawę uwagę. Należy pamiętać i zwracać uwagę zainteresowanym, że liczba i dobór tytułów rejestrowanych w poszczególnych bazach danych nie są wielkościami stałymi. Nad doborem tytułów do poszczególnych baz danych czuwają Komisje, systematycznie kontrolujące, czy dane czasopismo utrzymuje odpowiednio wysoki poziom i podejmujące decyzje o włączeniu nowych tytułów lub wykluczeniu tych, które nie spełniają wymogów.
Pełna lista czasopism jest publikowana w wydawnictwie "Source Publications for the Science Citation Index CD Edition with Abstracts" i w "Source Publications for the Science Citation Index Expanded Web with Abstracts". Inną bardzo istotną dla oceny merytorycznej publikacji wartością liczbową jest tzw. współczynnik Impact Factor. Współczynnik ten obliczany jest stosunkiem łącznej liczby cytowań artykułów z danego tytułu czasopisma, do ogólnej liczby artykułów z tego czasopisma za okres dwóch ostatnich lat. Wszystko wskazuje na to, że współczynnik ten mimo, że swego czasu dość powszechnie krytykowany, staje się jednym z podstawowych kryteriów oceny dorobku naukowego. W odpowiedzi na rosnące zainteresowanie wartościami liczbowymi tego współczynnika przygotowano w oparciu o bazę Journal Citation Reports ed. 2000 listy tytułów czasopism z przypisanymi im wartościami IF i udostępniono je w sieci Internet pod adresem victoria.bg.agh.edu.pl/BG/komunikaty Listy tytułów sporządzono w układzie działowym, wykorzystując podział zastosowany przez ISI. Dla ułatwienia poszukiwań ograniczono jednak liczbę działów, wybierając tylko związane tematycznie z działalnością naukową naszej Uczelni i łącząc działy o podobnej tematyce. Na początku każdej listy określono jej zawartość tematyczną, stosując nazewnictwo przyjęte przez ISI. Ze względu na wymogi licencyjne dostęp do tych wykazów jest możliwy tylko z komputerów zarejestrowanych w sieci uczelnianej AGH. Informacje o inicjatywach, mających ułatwić określanie parametrów i obliczanie punktacji, przekazywane są pocztą elektroniczną do wszystkich wydziałów Uczelni. Adresatami są pracownicy wydziałów, którzy zadeklarowali gotowość stałej współpracy z Biblioteką Główną i zobowiązali się do przekazywania otrzymywanych informacji pozostałym pracownikom swego wydziału. Te same informacje umieszcza się na stronie domowej Biblioteki (tam gdzie to możliwe z linkami do odpowiednich dokumentów). Informacje szczególnie istotne umieszcza się, za zgodą uczelnianego administratora sieci, na stronie domowej Uczelni jako "informację dnia", zwykle na okres kilku dni. Istotną pomocą dla władz uczelnianych powinna być przygotowana przez Bibliotekę we współpracy z Uczelnianym Centrum Informatyki i udostępniona w Internecie Bibliografia Prac Pracowników. Wersja elektroniczna wyposażona została bowiem w moduł Statystyki, umożliwiający dokonywanie ocen dorobku publicystycznego poszczególnych wydziałów.
Parametrami statystycznymi są: rok obliczeniowy, nazwa wydziału, rodzaj publikacji W związku z podjętą decyzją o zawieszeniu wersji drukowanej, ostatnia, edycja bibliografii została przygotowana do edycji na dysku optycznym. Tematem wiodącym obecnego numeru EBIBu jest bibliometria. Chciałabym więc na zakończenie przedstawić jeszcze jedną inicjatywę, tym razem związaną wyłącznie z działalnością biblioteczną. Wszyscy dobrze wiemy, jak wiele czasu poświęcamy obecnie na stałe dokształcanie się. Nie ma chyba takiego stanowiska w bibliotece, które by z tego obowiązku zwalniało. W tej sytuacji sensowne wydało się bliższe rozeznanie, ile czasu, w jakich oddziałach, na jakich stanowiskach poświęca się na permanentne kształcenie. Zdecydowano, że najlepszym rozwiązaniem będzie utworzenie bazy rejestrującej wszystkie te dane. Wnioski wyprowadzone z wieloaspektowej analizy mogą być wykorzystywane praktycznie np.: w podejmowaniu decyzji organizacyjnych, planowaniu pracy, odpowiednich ruchach kadrowych, dokonywaniu przeszeregowań, awansowaniu pracowników itp. Dla władz uczelni dokumentuje się działalność dydaktyczną pracowników biblioteki, co ma istotne znaczenie w różnych sytuacjach.
Utworzona w programie Access baza danych rejestruje wszelkiego rodzaju szkolenia prowadzone dla i przez bibliotekarzy, na terenie biblioteki macierzystej i poza nią (np.: w CEBID, kierunkach bibliotecznych wyższych uczelni itp.).
Przy wprowadzaniu danych wybiera się (z rozwijanej listy) takie kryteria wyszukiwawcze jak: W bazie rejestruje się również: udział w konferencjach (z referatem lub bez referatu), wyjazdy zagraniczne (cel wyjazdu: udział w konferencji, wystawie, staż, wymiana osobowa, nawiązanie kontaktów). Program pozwala na definiowanie zakresu czasowego i sporządzanie statystyk według założonych kryteriów. Wszystkie wymienione inicjatywy, podejmowane przede wszystkim na rzecz społeczności uczelnianej mają na celu promocję Biblioteki. Mimo, że nie przynoszą na razie wymiernych korzyści, to dają wiele satysfakcji zawodowej i poczucie przydatności. A to też coś warte! 
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
||