EBIB 
Nr 8/2004 (59), Biblioteki a zagrożenia. Ochrona zasobów. Opinia
  Poprzedni artykuł Następny artykuł   

 


Piotr Bierczyński
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna
im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi

Głos w dyskusji nt. Narodowej Strategii Rozwoju Kultury, cz.2


W 49. dniu po opublikowaniu w Internecie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 (dalej NSRK), 21 września 2004 r. Rada Ministrów przyjęła na swym posiedzeniu NSRK wraz z pięcioma Narodowymi Programami Kultury (NPK), w tym z Narodowym Programem Kultury "Promocja Czytelnictwa i Rozwój Sektora Książki na lata 2004-2013 (dalej PCiRSK)[1]. Na stronach WWW Ministerstwa Kultury opublikowane zostało tego samego dnia Résumé Strategii[2]. W serwisie EBIB, na forum - na każdy temat, po przeczytaniu, choć pobieżnym, owego résumé, stwierdziłem:... nie widzę tego co było wcześniej, otóż nie widzę centralizacji zakupów książek, opłat od czytelników za wypożyczanie książek, tworzenia instytutu z tych opłat, zajmującego się pogłębionymi badaniami czytelnictwa, nie widzę innych oprotestowanych pomysłów. Czy to rzeczywiście tak jest? Czy to dlatego, że to résumé i o NPK Promocja Czytelnictwa i Rozwój Sektora Książki na ok. sześciu stronach[3], po kilku godzinach był już dostępny pod adresem http://www.mk.gov.pl do pobrania jako plik pdf pełny tekst NSRK i poszczególne NPK.
Niestety, mój pewien optymizm - po lekturze résumé - i dotyczący zmian, które być może wprowadzono do wymienionych tekstów, okazał się przedwczesny.
Optymizm podpierałem tym, że ukazały się dokumenty zawierające krytyczne uwagi. 2 września br stanowisko w sprawie PCiRSK zajęła Konferencja Dyrektorów Wojewódzkich Bibliotek Publicznych[4]. Zarząd Główny Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich wypowiedział się 16 września[5]. Być może były inne oficjalne wypowiedzi na ten temat, ale nie są mi, niestety, znane.

Poniżej przedstawię dostrzeżone najważniejsze różnice między tekstem NSRK, dostępnym w Internecie od 12 sierpnia (tzw. wersja z 12 sierpnia)[6] i tekstem przyjętym 21 września[7] przez Radę Ministrów. Podobne porównanie przedstawię dla PCiRSK[8].
Niewypełnienie wiersza w kolumnie oznacza, że cytowany obok fragment nie występuje w danym tekście. Porównania dokonano na podstawie wydruków tych tekstów w dniu ich ukazania się w Internecie.

Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013

5.2. Stan kultury.

NSRK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. NSRK - 21 września 2004 r.
Rozbudowana statystyka i wnioski z niej płynące zostały przedstawione w załączniku do niniejszej strategii. (s. 34) [usunięto]

Warto dodać, że na stronie WWW Ministerstwa Kultury nie był dostępny w sierpniu i wrześniu br. wymieniony załącznik z "rozbudowaną statystyką".

8.5.4. Źródła finansowania strategii.

NSRK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. NSRK - 21 września 2004 r.

Plan finansowy NPK "PCiRSK" na lata 2004-2006:

  • budżet programu: 332, 94 mln zł,
  • w tym z budżetu ministra kultury: 78,84 mln zł (rocznie 26,28 mln zł).
Partnerzy instytucjonalni: MENiS, JST, MGiP, MRiROB, media (s. 122)

Plan finansowy Narodowego Programu Kultury "Promocja Czytelnictwa i Rozwój Sektora Książki" na lata 2004-2006":

  • całkowity plan finansowy Programu: 332,9 mln zł,
  • z funduszy strukturalnych i innych funduszy europejskich: 145,8 mln zł,
  • z budżetu w dyspozycji Ministra Kultury: 78,84 mln zł,
  • inne: 108,26.

Partnerzy: MENiS, jst, MGiP, MRiROB, media, instytucje pozarządowe.
przypis 71.
Udział finansowy partnerów w realizacji projektów w ramach programu zależeć będzie od wybranych do realizacji projektów, zgodnie ze źródłami finansowania krajowego wkładu publicznego w ramach funduszy strukturalnych [...]. W ramach Mechanizmu Finansowego EOG planuje przeznaczyć się w latach 2005-2009 z budżetu w dyspozycji Ministra Kultury 9,57 mln euro, z budżetów jst 2,73 mln euro, innych środków publicznych oraz prywatnych: 1,37 mln euro.
(s. 119)

8.6. Wybrane rozwiązania systemowe i zmiany legislacyjne zaproponowane w ramach strategii i NPK.

NSRK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. NSRK - 21 września 2004 r.

3. Podjęcie debaty społecznej nad założeniami do utworzenia Narodowego Funduszu Promocji Czytelnictwa z opłat pobieranych od wypożyczania zbiorów bibliotecznych (od 0,10 do 0,50 zł). W efekcie mógłby powstać Narodowy Instytut Czytelnictwa, który zajmowałby się badaniem czytelnictwa w Polsce oraz zakupami do bibliotek (scentralizowanie zakupów bibliotecznych obniży koszty oraz podniesie jakość tych zakupów). Środki funduszu w proporcji 50% zasiliłyby zakupy do bibliotek, w 20% wsparłyby rozwój infrastruktury bibliotecznej oraz w 30% przeznaczone zostałyby na promocję czytelnictwa, tantiemy dla autorów i wydawnictwa (tzw. public lending rights). Rozwiązanie PLR jest powszechnie stosowane w Europie (Szwecja, Austria, Dania, Holandia, Finlandia, Wielka Brytania).
Debata społeczna nad założeniami Funduszu - do maja 2005 r.
Stworzenie projektu ustawy o NFPCZ - do grudnia 2005 r.
Skierowanie ustawy do parlamentu - do marca 2006 r.
(s. 125)

3. Podjęcie debaty publicznej nad założeniami do stworzenia Narodowego Funduszu Promocji Czytelnictwa, wspierającego działania zaplanowane w NPK "Promocja czytelnictwa i rozwój sektora książki". Podjęte zostaną działania mające na celu wypracowanie systemu zasilania tego Funduszu w środki finansowe. Wzorem innych państw europejskich, fundusz ten np. mógłby być zasilany z opłat pobieranych od wypożyczania zbiorów bibliotecznych (od 0,10 do 0,50 zł). Minister Kultury zaproponuje także inne, alternatywne do powyższej, propozycje pozyskania środków finansowych na zakupy nowości wydawniczych do bibliotek. Środki Funduszu w przyszłości służyłyby także pokrywaniu opłat z tytułu "public lending rights", uiszczanych wydawcom i autorom.
(s. 122).
4. Zakupy nowości i sprzętu dla bibliotek z środków funduszu i Ministra Kultury powinny być dokonywane w taki sposób, aby uzyskać jak najniższą cenę przy wysokiej jakości. Zakupów tych mogłaby dokonywać istniejąca (Instytut Książki lub Biblioteka Narodowa) lub nowa instytucja kultury (Narodowy Instytut Biblioteczny). Środki funduszu w proporcji 50% zasiliłyby zakupy do bibliotek, w 20% wsparłyby rozwój infrastruktury bibliotecznej oraz w 30% przeznaczone zostałyby na public lending rights. Rozwiązanie PLR jest powszechnie stosowane w Europie (Szwecja, Dania, Holandia, Norwegia).
Debata społeczna nad założeniami Funduszu - listopad-grudzień 2005 r.
Stworzenie projektu ustawy o NFPCZ - do grudnia 2005 r.
Skierowanie ustawy do Parlamentu - do marca 2006 r.
(s. 122-123).

5. Zwolnienie z podatku VAT darowizn związanych z bezpłatnym przekazywaniem książek dla bibliotek - nowelizacja ustawy o VAT. (s. 125)

6. Wypracowanie preferencji podatkowych (np. VAT lub CIT) dla osób prawnych przekazujących bezpłatnie książki do bibliotek i komputery do szkół, zgodnych z prawodawstwem w Unii Europejskiej.
(s. 123)

6. Utrzymanie preferencyjnej stawki VAT na książki. (s. 125)

7. Podjęcie działań przez Ministra Kultury na rzecz wystąpienia do Komisji Europejskiej o derogację stawki 0% VAT na książki do 2013 r. (s. 123)

9.2. Narodowy Program Kultury. Promocja Czytelnictwa i Rozwój Sektora Książki
Działanie 1.1. Rozbudowa i modernizacja bibliotek.

NSRK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. NSRK - 21 września 2004 r.
W ramach działania realizowane będą następujące rodzaje projektów:
4. Tworzenie nowych punktów bibliotecznych w porozumieniu z innymi instytucjami sektora publicznego (np. biblioteki w placówkach Poczty Polskiej) i sektora pozarządowego. (s. 132) 		W ramach działania realizowane będą następujące rodzaje projektów:
4. Tworzenie, tam gdzie to zasadne, nowych punktów bibliotecznych, w tym również w porozumieniu z innymi instytucjami sektora publicznego (np. Centra Komunikacji Społecznej z Pocztą Polską) i sektora pozarządowego. (s. 130)

Działanie 1.2. Poprawa jakości zbiorów bibliotecznych.

NSRK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. NSRK - 21 września 2004 r.
Działanie wdrażane bezpośrednio przez Ministerstwo Kultury, w latach 2004-2006 zasilane z budżetu ministerstwa w wysokości 33 mln zł. Dofinansowanie zakupów dla bibliotek publicznych, prowadzonych przez JST będzie realizowane, jeśli organizator biblioteki sfinansuje 50% zakupów. W sytuacji modelowej, powiększy to nakłady na zakupy do bibliotek o 66 mln zł, średnio rocznie o 22 mln zł, co stanowi wzrost o prawie 21% średniorocznego budżetu na zakup książek, zbiorów specjalnych i czasopism (przyjmując 2002 r. za rok bazowy). (s. 132) Działanie wdrażane bezpośrednio przez Ministerstwo Kultury, w latach 2004-2006 zasilane z budżetu ministerstwa w wysokości 33 mln zł. Preferowane będzie dofinansowanie zakupów dla tych placówek, które dodatkowo zadeklarują środki własne (środki organizatora lub pozyskane od sponsorów). W sytuacji modelowej udział Ministra Kultury w ogólnych wydatkach na zakup książek wyniesie 50%. (s. 130).

Działanie 3.2. Podnoszenie rynkowej opłacalności wydawnictw.

NSRK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. NSRK - 21 września 2004 r.
Wydaje się również bardzo pożądane utrzymywanie preferencyjnej stawki VAT na książki oraz rozważenie zmniejszenia liczby obowiązkowych egzemplarzy przekazywanych bezpłatnie bibliotekom. (s. 134) Wskazane będzie także podjęcie działań przez Ministra Kultury na rzecz wystąpienia do Komisji Europejskiej o derogację stawki 0% VAT na książki do 2013 r. W uzgodnieniu ze środowiskiem bibliotecznym, proponuje się także rozważenie możliwości zmniejszenia ilości obowiązkowych egzemplarzy przekazywanych bezpłatnie przez wydawców do bibliotek. (s. 132)

Działanie 3.5. Wsparcie księgarń w zakresie promocji czytelnictwa

NSRK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. NSRK - 21 września 2004 r.
Ważne byłoby podjęcie próby ustalenia preferencyjnych stawek podatku od nieruchomości, a także preferencyjnych czynszów za najem lokali na księgarnie. Minister Kultury w ramach tego działania może przeznaczyć określoną sumę środków na wsparcie komputeryzacji małych księgarń oraz ustanowić granty dla księgarni animujących życie kulturalne i aktywnie promujących książkę wśród lokalnych społeczności. (s. 136). Ważne byłoby podjęcie próby przez Ministra Kultury zachęcenia jednostek samorządu terytorialnego do ustalania preferencyjnych stawek podatku od nieruchomości, a także preferencyjnych czynszów za najem lokali, będących własnością JST, na księgarnie. Minister Kultury w ramach tego działania przeznaczy także środki na wsparcie komputeryzacji małych księgarń oraz ustanowi granty dla księgarni animujących życie kulturalne i aktywnie promujących książkę wśród lokalnych społeczności. (s. 133)

NPK Promocja Czytelnictwa i Rozwój Sektora Książki na lata 2004-2013

Ze "Wstępu":

PCiRSK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. PCiRSK - 21 września 2004 r.
  Plan finansowy strategii na lata 2007-2013 określony zostanie w "Uzupełnieniu do strategii", które przygotowane zostanie przez Ministerstwo Kultury niezwłocznie po zatwierdzeniu budżetu Unii Europejskiej na lata 2007-2013 oraz po uzyskaniu informacji o planowanych alokacjach na programy operacyjne, najpóźniej do końca 2005 r. Ministerstwo Kultury bierze czynny udział w określaniu założeń i udziału kultury w NPR na lata 2007-2013. (s. 5)

2.1. Biblioteki - liczba, rodzaj i powierzchnia.

PCiRSK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. PCiRSK - 21 września 2004 r.
W roku 2001 zwiększyła się o ponad 4% w stosunku do roku 2000 powierzchnia bibliotek w województwie opolskim. (s. 14) [usunięto]

2.3. Księgozbiór i czytelnicy

PCiRSK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. PCiRSK - 21 września 2004 r.
W latach 1998-2001 obserwowano spadek liczby wypożyczeń na zewnątrz z poziomu 152 mln w roku 1998 do 146 mln w roku 2001, tj. o około 4%. Wiąże się to ze stosunkowo dynamicznie nasilającym się zjawiskiem kopiowania książek i czasopism "na miejscu", co nie powinno zostać uwzględnione w szczegółowej analizie tendencji rozwojowych dla tego sektora. (s. 24) W latach 1998-2001 obserwowano spadek liczby wypożyczeń na zewnątrz z poziomu 152 mln w roku 1998 do 146 mln w roku 2001, tj. o około 4%. [usunięto dalszy fragment]

2.5. Analiza zróżnicowania przestrzennego dla bibliotek i czytelnictwa.

PCiRSK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. PCiRSK - 21 września 2004 r.
[przypis 8]
Określenie: wyposażenie w urządzenia biblioteczne traktujemy jako w pełni umowne, przyjęte na oznaczenie wszystkich przejawów nasycenia stosownymi instytucjami (a więc na mieszkańca, na powierzchnię, na miejscowość), jak i nasileniem zjawiskami czytelnictwa. (s. 33) 		[przypis 4]
Pojęcie urządzenia biblioteczne oznacza zbiór rzeczy ruchomych i nieruchomych, warunkujących wypełnianie celów statutowych bibliotek. (s. 31)
Z uwagi na rozmiary tablic, wyniki syntetycznej oceny zamieszczono w aneksie do diagnozy w Narodowej Strategii Rozwoju Kultury. (s. 42) [usunięto]

2.7. Wnioski ogólne z diagnozy jako podstawa do sformułowania założeń do NPL "Promocja czytelnictwa i rozwój sektora książki" w sferze bibliotek (s. 58-60).

PCiRSK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. PCiRSK - 21 września 2004 r.
8. Rysująca się coraz wyraźniej tendencja wzrostowa wypożyczeń "na miejscu", może oznaczać wzrost wypożyczeń w celu powielenia książek i czasopism. Ta ogólna tendencja jest jednym z argumentów wypracowania systemu ochrony praw autorskich w odniesieniu do kserowania książek i czasopism. Proponuje się społeczną debatę nad wprowadzeniem opłat za tzw. public lending rights, a stworzony w ten sposób Narodowy Fundusz Czytelnictwa mógłby zasilić po 50% fundusz zakupów bibliotecznych i fundusz promocji książki. (s. 59) 8. Rysująca się coraz wyraźniej tendencja wzrostowa wypożyczeń "na miejscu", może oznaczać wzrost wypożyczeń w celu powielenia książek i czasopism. Ta ogólna tendencja jest jednym z argumentów wypracowania systemu ochrony praw autorskich w odniesieniu do książek i czasopism udostępnianych przez biblioteki. Proponuje się społeczną debatę nad wprowadzeniem opłat za tzw. public lending rights, a stworzony w ten sposób Narodowy Fundusz Czytelnictwa mógłby zasilić fundusz zakupów nowości dla bibliotek oraz służyć wspieraniu wydawnictw. (s. 60)
9. [...] System zakupów książek do bibliotek powinien uwzględniać zapotrzebowanie wszystkich placówek na nowości wydawnicze, a zakup pozycji do bibliotek powinien zostać scentralizowany (co obniży znacząco ceny książek i czasopism). (s. 59) 9. [...] System zakupów książek do bibliotek powinien uwzględniać zapotrzebowanie wszystkich placówek na nowości wydawnicze, a zakup nowości do bibliotek powinien być efektywny (tak, aby znacząco obniżyć ceny książek i czasopism). (s. 60)
10. Do przeprowadzania zakupów powinna zostać stworzona samodzielna instytucja, zasilana z budżetu państwa, mogąca pozyskać także fundusze od JST oraz przedsiębiorców (sponsorów). [...] Na potrzeby realizacji niniejszego NPK "PCiRSK", rolę taką powinien odegrać Narodowy Instytut Biblioteczny. Do czasu powołania tej instytucji, funkcje przypisane w niniejszym NPK może pełnić Instytut Książki w Krakowie. (s. 59) 10. Do przeprowadzenia zakupów powinna zostać wykorzystana istniejąca (np. Instytut Książki w Krakowie, Biblioteka Narodowa) lub stworzona samodzielna instytucja, mogąca pozyskiwać także fundusze od JST oraz przedsiębiorców (sponsorów). (s. 60)
11. Reagując na zmieniające się otoczenie i potrzeby użytkowników, biblioteki powinny łączyć podstawową działalność z innego rodzaju działalnością informacyjną i kulturalną, stając się (zwłaszcza w małych miejscowościach) centrum życia kulturalnego. (s. 59) 11. Reagując na zmieniające się otoczenie i potrzeby użytkowników, biblioteki powinny łączyć w coraz większym stopniu podstawową działalność z innego rodzaju działalnością informacyjną i kulturalną, stając się (zwłaszcza w małych miejscowościach) centrum życia kulturalnego. (s. 60)
14. Ważnym zadaniem bibliotek, w większym niż dotychczas stopniu, powinno być upowszechnianie czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży. Znacząco zasilone w zakup nowości powinny ponadto zostać biblioteki, które świadczą usługi dla mniejszości narodowych.

3.3. Charakterystyka i finansowanie sektora książki.

PCiRSK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. PCiRSK - 21 września 2004 r.
Dotacje na wydawanie książek i czasopism przyznawane są na konkretne projekty, wyjątek stanowią dotacje dla publikacji czy serii objętych mecenatem państwa. Dotacje przyznawane są na wniosek uprawnionego podmiotu, tj. jednostki niezaliczanej do sektora finansów publicznych w trybie art. 69, ust. 4, punkt 1d Ustawy o finansach publicznych, oraz na wniosek jednostek samorządu terytorialnego w trybie § 1 punkt 2 oraz § 3 ustęp 1, 2 Rozporządzenia RM z dnia 9.05.2000 r. (s. 69) Dotacje na wydawanie książek i czasopism przyznawane są na konkretne projekty, wyjątek stanowią dotacje dla publikacji czy serii objętych mecenatem państwa. Dotacje przyznawane są na wniosek uprawnionego podmiotu, tj. jednostki niezaliczanej do sektora finansów publicznych w trybie art. 69, ust. 4, punkt 1d Ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148 z późn. zm.) z uwzględnieniem ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. Nr 19, poz. 177 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 18 lipca 2003 r. w sprawie warunków promowania i wspierania zadań z zakresu kultury finansowanych lub dofinansowywanych ze środków pochodzących z dopłat do stawek w grach stanowiących monopol Państwa, trybu składania wniosków oraz przekazywania środków na realizację zadań i ich rozliczania (Dz. U. Nr 130, poz. 1194). (s. 70)
Dotacje dla firm prywatnych (własność osób i spółek), działających jako profesjonalne przedsiębiorstwa wydawnicze, bądź jako działy wydawnicze przedsiębiorstw o innym charakterze, są udzielane zgodnie z Ustawą o zamówieniach publicznych [...]. Dotacje celowe przyznawane są na wniosek uprawnionego podmiotu, czyli jednostki nie zaliczanej do sektora finansów publicznych w trybie art. 69, ust. 4, punkt 1d Ustawy o finansach publicznych z uwzględnieniem Ustawy o zamówieniach publicznych, oraz na wniosek jednostek samorządu terytorialnego w trybie § 1 punkt 2 oraz § 3 ustęp 1, 2 Rozporządzenia RM z dnia 9 maja 2000 r. (s. 69) Dotacje dla firm prywatnych (własność osób i spółek), działających jako profesjonalne przedsiębiorstwa wydawnicze, bądź jako działy wydawnicze przedsiębiorstw o innym charakterze, są udzielane zgodnie z Ustawą o zamówieniach publicznych [...]. Dotacje celowe przyznawane są na wniosek uprawnionego podmiotu, czyli jednostki nie zaliczanej do sektora finansów publicznych w trybie art. 69, ust. 4, punkt 1d ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148 z późn. zm.), z uwzględnieniem ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. Nr 19, poz. 177 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 18 lipca 2003 r. w sprawie warunków promowania i wspierania zadań z zakresu kultury finansowanych lub dofinansowywanych ze środków pochodzących z dopłat do stawek w grach stanowiących monopol Państwa, trybu składania wniosków oraz przekazywania środków na realizację zadań i ich rozliczania (Dz. U. Nr 130, poz.1194). (s. 70)
Przyznanie dotacji celowych na wydanie książek odbywa się zgodnie z zarządzeniem ministra kultury w sprawie trybu przyznawania dotacji celowych (zarządzenie nr 48 z 20 grudnia 2001 r.). (s. 69) [usunięto]

Wnioski o przyznanie dotacji podlegają wstępnej ocenie formalnej i merytorycznej przez departamenty. Zaopiniowane wnioski są rozpatrywane przez komisje międzydepartamentowe [...]. Na mocy decyzji Ministra Kultury nr 4 z dnia 28 lutego 2002 r. w skład Komisji ds. Wniosków o dotacje celowe jednostek nie zaliczanych do sfery sektora finansów publicznych, związanych z integracją europejską wchodzi 8 dyrektorów departamentów Ministerstwa Kultury. Przy rozpatrywaniu wniosków komisje kierują się w szczególności kryteriami:

  • wartości merytorycznej,
  • kosztów realizacji,
  • doświadczeń i kompetencji organizatorów,
  • współfinansowania zadania przez inne podmioty,
  • zasięgu,
  • efektywności.

Wybór wniosków odbywa się na zasadzie głosowania jawnego. Ostateczną decyzję o przyznaniu dotacji podejmuje minister kultury. Przyjęte przez ministra wnioski do realizacji stają się planem rzeczowo-finansowym. (s. 69-70)

 Wnioski o przyznanie dotacji podlegają wstępnej ocenie formalnej i merytorycznej przez departamenty. Zaopiniowane wnioski są rozpatrywane przez komisje międzydepartamentowe. (s. 70)
W Ministerstwie Kultury nie funkcjonuje żadna jednostka organizacyjna, której zadaniem byłoby gromadzenie zbiorczych danych na temat wielkości dotacji przyznanych na wydanie książek i czasopism czy liczby dotowanych tytułów. Dane są rozproszone po różnych departamentach, co utrudnia ich kompletowanie. Niejednolity system zbierania danych powoduje także, iż te same podmioty uzyskają dotacje z różnych departamentów. (s. 70) [Usunięto]
Tablica 38. Zakup książek dla bibliotek publicznych w 2000 r. (s. 72) [usunięto]

3.4. Wnioski z diagnozy oraz postulaty dotyczące funkcjonowania sektora książki w Polsce.

PCiRSK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. PCiRSK - 21 września 2004 r.
4. Szczególnie kosztowne pozycje literackie powinny być wspierane przez Ministerstwo Kultury, za pośrednictwem Instytutu Książki - instytucję "przedłużonego ramienia" ministra kultury, a w przyszłości również za pośrednictwem Narodowego Instytutu Bibliotecznego. (s. 75) 4. Szczególnie kosztowne pozycje literackie powinny być wspierane przez Ministerstwo Kultury, za pośrednictwem Instytutu Książki - instytucji "przedłużonego ramienia" Ministra Kultury. (s. 76)
9. Niezbędne jest znaczące zwiększenie wydatków na zakupy do bibliotek i wsparcie sektora książki. Służyć temu powinien Narodowy Fundusz Czytelnictwa. (s. 75) 9. Niezbędne jest znaczące zwiększenie wydatków na zakupy do bibliotek i wsparcie sektora książki. Służyć temu powinien Narodowy Fundusz Promocji Czytelnictwa. (s. 76)
10. Powinno się rozważyć wprowadzenie tzw. ustawy Langa. (s. 75) 10. Powinno się rozważyć wprowadzenie tzw. Systemu Langa. (s. 76)

5.1. Rozwój sektora książki i wsparcie dla autorów.

PCiRSK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. PCiRSK - 21 września 2004 r.
10. Zwraca również uwagę brak zewnętrznych w stosunku do administracji centralnej instytucji zajmujących się bezpośrednio wdrażaniem polityki dotyczącej książki, zbieraniem informacji na temat sytuacji sektora, przydzielającym dotacje na wydawanie książek itd. Pilne jest rozważenie sprawy zakupu książek dla bibliotek. Utworzenie w tym celu Narodowego Instytutu Bibliotecznego pozwoliłoby jednocześnie na odnowienie księgozbiorów bibliotek, a także zmniejszenie nadprodukcji książek. (s. 81) 10. Zwraca również uwagę brak zewnętrznych w stosunku do administracji centralnej instytucji zajmujących się bezpośrednio wdrażaniem polityki dotyczącej książki, zbieraniem informacji na temat sytuacji sektora, przydzielającym dotacje na wydawanie książek itd. Pilne jest rozważenie sprawy zakupu książek dla bibliotek. (s. 82)
11. Równie pilne wydaje się również zwolnienie od podatku od darowizny książek do bibliotek przekazanych przez przedsiębiorców. (s. 81) [usunięto]

6.1. Priorytety, działania i podprogramy NPK "PCiRSK" (s. 85-)
Działanie 1.1. Rozbudowa i modernizacja bibliotek.

PCiRSK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. PCiRSK - 21 września 2004 r.
W ramach działania realizowane będą następujące rodzaje projektów:
4. Tworzenia nowych punktów bibliotecznych w porozumieniu z innymi instytucjami sektora publicznego (np. biblioteki w placówkach Poczty Polskiej) i sektora pozarządowego. (s. 85) 		W ramach działania realizowane będą następujące rodzaje projektów:
4. Tworzenia nowych punktów bibliotecznych w porozumieniu z innymi instytucjami sektora publicznego (np. poprzez współpracę lub współdziałanie placówek Poczty Polskiej z bibliotekami - Centra Komunikacji Społecznej). (s. 86)
Całkowity plan finansowy działania 1.1.: 169,84 mln zł.
(s. 85)

Całkowity plan finansowy działania 1.1. na lata 2004-2006: 168,8 mln zł, w tym:

  • fundusze europejskie: 101,9 mln zł
  • z budżetu Ministra Kultury: 10,34 mln zł
  • inne środki: 56,56 mln zł
[też przypis 16 i 17] (s. 87)

Źródła finansowania "Promesy ministra kultury"

  • środek specjalny z dopłat do stawek w grach stanowiących monopol Państwa. Procedura przeprowadzana będzie zgodnie z Rozporządzeniem ministra kultury z dnia 18 lipca 2003 r. (Dz. U. Nr 130 poz. 1194) [...]
  • rezerwa celowa na działalność instytucji kultury prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, zgodnie z ustawą budżetową na 2004 r., Ustawą o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, w trybie przewidzianym w rozporządzeniu.
  • rezerwy celowej na pokrycie kosztów związanych z realizacją projektów w ramach funduszy strukturalnych, ujętą w budżecie państwa w poz. 83.10 i 83.11 zgodnie z odpowiednimi rozporządzeniami do ustawy budżetowej i wytycznymi ministra finansów;
  • budżetu ministra kultury, ujętego w części 24 ustawy budżetowej, zgodnie z rozporządzeniem ministra kultury do tej ustawy. (s. 87)

Źródła finansowania "Promesy ministra kultury"

  • środek specjalny z dopłat do stawek w grach stanowiących monopol Państwa. Procedura przeprowadzana będzie zgodnie z Rozporządzeniem ministra kultury z dnia 18 lipca 2003 r. w sprawie warunków promowania i wspierania zadań z zakresu kultury finansowanych lub dofinansowywanych ze środków pochodzących z dopłat do stawek w grach stanowiących monopol Państwa, trybu składania wniosków oraz przekazywania środków na realizację zadań i ich rozliczania (Dz. U. Nr 130 poz. 1194) [...]
  • budżet ministra kultury i inne dostępne środki budżetowe i pozabudżetowe. (s. 87)

Działanie 1.2. Poprawa jakości zbiorów bibliotecznych.

PCiRSK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. PCiRSK - 21 września 2004 r.
Działanie wdrażane bezpośrednio przez Ministerstwo Kultury w latach 2004-2006, zasilone z budżetu ministerstwa w wysokości 33 mln. zł Dofinansowanie zakupów dla bibliotek publicznych prowadzonych przez JST będzie realizowane, jeśli organizator tej biblioteki sfinansuje 50% tych zakupów. W sytuacji modelowej powiększy to nakłady na zakupy do bibliotek o 66 mln zł, średnio rocznie o 22 mln, co stanowi wzrost o prawie 21% średniorocznego budżetu na zakup książek, zbiorów specjalnych i czasopism (przyjmując za rok bazowy 2002). (s. 87-88) Działanie wdrażane bezpośrednio przez Ministerstwo Kultury w latach 2004-2006, zasilone z budżetu Ministra Kultury w wysokości 33 mln zł. Preferowane będzie dofinansowanie zakupów dla tych placówek, które dodatkowo zadeklarują środki własne (środki organizatora lub pozyskane od sponsorów). W sytuacji modelowej udział Ministra Kultury w ogólnych wydatkach na zakup książek wyniesie 50%. (s. 89)
Budżet na to działanie na lata 2007-2013 wymaga odrębnego opracowania. W celu zwiększenia budżetu na to działanie w latach 2006-2013 proponuje się przedyskutowanie z partnerami społecznymi, środowiskami twórców, środowiskami wydawców i bibliotekarzy możliwości wprowadzenia w Polsce public lending right's, pokrywanych z symbolicznych opłat za wypożyczanie książek przez czytelników (np. od 0,20 do 0,50 zł za wypożyczenie jednej książki). Wpłaty z tego tytułu zasiliłyby utworzony przez ministra kultury Fundusz Promocji Czytelnictwa, zarządzany przez publiczną instytucję (np. przez Narodowy Instytut Biblioteczny, utworzony w przyszłości m. in. w celu wypełniania zadań z zakresu pogłębionych badań czytelnictwa oraz przeprowadzania centralnych zakupów dla bibliotek). (s. 88) Budżet na to działanie na lata 2007-2013 wymaga odrębnego opracowania. W celu zwiększenia budżetu na to działanie w latach 2006-2013 proponuje się przedyskutowanie z partnerami społecznymi, środowiskami twórców, środowiskami wydawców i bibliotekarzy możliwości wprowadzenia w Polsce public lending right's.
W tym celu pożądane jest podjęcie debaty publicznej nad założeniami do stworzenia Narodowego Funduszu Promocji Czytelnictwa. Podjęte zostaną działania mające na celu wypracowanie systemu zasilania tego Funduszu w środki finansowe. Wzorem innych państw europejskich, fundusz ten np. mógłby być zasilany z opłat pobieranych od wypożyczania zbiorów bibliotecznych (od 0,10 do 0,50 zł). Zapewniłby więc dodatkowe środki, za pomocą których Minister Kultury mógłby realizować długoterminowe programy rozwojowe.
Fundusz Promocji Czytelnictwa mógłby być zarządzany przez publiczną instytucję (np. przez Instytut Książki lub Bibliotekę Narodową lub przez nową instytucję - Narodowy Instytut Biblioteczny, utworzony w przyszłości m.in. w celu wypełniania zadań z zakresu pogłębionych badań czytelnictwa oraz dokonywania zakupów dla bibliotek). (s. 89)
  Minister Kultury zaproponuje także inne, alternatywne do powyższej, propozycje pozyskania środków finansowych na zakupy nowości wydawniczych dla bibliotek. Środki Funduszu w przyszłości służyłyby także pokrywaniu opłat z tytułu "public lending rights", uiszczanych wydawcom i autorom. (s. 89)

Fundusz Promocji Czytelnictwa byłby dzielony w proporcji:

  • 50% - na programy wspierania twórczości literackiej, dofinansowanie wydawnictw, organizację imprez promujących książkę, finansowanie programów badawczych;
  • 50 % - na dwa rodzaje inwestycji: fundusz zakupów do bibliotek (20%) i unowocześnienie infrastruktury (30%). (s. 88)
 [usunięto]
Całkowity plan finansowy działania: 64 mln (2004-206), w tym budżet ministra kultury: 33 mln zł (s. 88)

Całkowity plan finansowy działania 1.2. na lata 2004-2006: 64,0 mln zł, w tym:

  • fundusze europejskie: 16,5 mln zł,
  • z budżetu Ministra Kultury: 33 mln zł,
  • inne środki: 14,5 mln zł.

(s. 90)
[zob. też przypis 19 i 20]

Działanie 1.3. Wsparcie animacji życia społecznego i kulturalnego małych miast i obszarów wiejskich.

PCiRSK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. PCiRSK - 21 września 2004 r.
Cel realizowany będzie poprzez realizację projektów z zakresu:
3. Dostosowania godzin otwarcia bibliotek do potrzeb lokalnej społeczności. (s. 89) 		[usunięto]
Planowany budżet działania (2004-2006): 68,6 mln zł, w tym z budżetu ministra kultury: 4 mln; inne środki publiczne: 13,15. (s. 89)

Całkowity plan finansowy działania 1.3. na lata 2004-2006: 68,6 mln zł, w tym:

  • fundusze europejskie: 27,44 mln zł
  • z budżetu Ministra Kultury: 4,0 mln
  • inne środki: 37,16 mln zł

(s.91)
[zob. też dodany przypis 21 i 22]

Działanie 3.2. Podnoszenie rynkowej opłacalności wydawnictw.

PCiRSK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. PCiRSK - 21 września 2004 r.
W ramach działania zostaną podjęte starania przedłużenia okresu przejściowego w utrzymaniu stawki 0% VAT na książki. (s. 92) Ponadto Minister Kultury podejmie działania na rzecz wystąpienia do Komisji Europejskiej o derogację stawki 0% VAT na książki do 2013 r. (s. 95)
Pilne jest również zwolnienie z podatku VAT darowizn książkowych dla bibliotek publicznych. Podatek ten zniechęca do bezpłatnego przekazywania bibliotekom publicznym nadwyżek wydawniczych. (s. 93) Planuje się wypracowanie systemu korzystnych preferencji finansowych, zgodnych z prawodawstwem Unii Europejskiej, mających na celu zachęcenie osób prawnych do dokonywania darowizn książkowych do bibliotek. (s. 95)

Działanie 3.3. Utrzymanie i rozwój najważniejszych czasopism kulturalnych.

PCiRSK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. PCiRSK - 21 września 2004 r.
  Warunki pomocy udzielanej wydawcom zostaną określone w programie pomocowym, notyfikowanym w Komisji Europejskiej.
(s. 95)

Działanie 3.5. Wsparcie księgarń w zakresie promocji czytelnictwa.
Podprogram "Salon książki".

PCiRSK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. PCiRSK - 21 września 2004 r.
Ważne będzie podjęcie próby ustalenia preferencyjnych stawek podatku od nieruchomości, a także preferencyjnych czynszów za najem lokali na księgarnie. (s. 95) [usunięto]

7. Instytucje programująco-wdrażające, instytucja monitorująca i instytucja finansująca NPK "PCiRSK".

PCiRSK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. PCiRSK - 21 września 2004 r.
2. Do realizacji działania 1.2. niezbędne jest ustanowienie odrębnego od budżetu Ministerstwa Kultury instrumentu finansowego. (s. 96) 2. Do realizacji działania 1.2. niezbędne jest ustanowienie dodatkowego instrumentu finansowego.
6. W latach 2007-2013 wydaje się niezbędne przypisanie kulturze funkcji osi rozwojowej w Narodowym Planie Rozwoju na lata 2007-2013 i zaproponowanie Sektorowego Programu Operacyjnego "Kultura" w ramach polityki strukturalnej państwa. (s. 98) 6. W latach 2007-2013 wydaje się niezbędne przypisanie kulturze funkcji osi rozwojowej w Narodowym Planie Rozwoju na lata 2007-2013 i zaproponowanie Sektorowego Programu Operacyjnego "Kultura" w ramach polityki strukturalnej państwa. (s. 98)

Tablica 45 (1) Schemat funkcjonowania Narodowego Programu Kultury "Promocja czytelnictwa i rozwój sektora książki". Kolumna: Budżet (s. 98) - wersja z 12 sierpnia 204 r.; tablica 44 (1) - 21 września 2004 r. (s. 101).

PCiRSK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. PCiRSK - 21 września 2004 r.
1.1. Rozbudowa i modernizacja bibliotek
  • w latach 2004-2006: 169,84 mln zł,
  • w latach 2007-2013 budżet może zostać zwiększony o wpływy uzyskane z systemu public lending rights i finansowany w ramach Funduszu Promocji Czytelnictwa.
1.1. Rozbudowa i modernizacja bibliotek
W latach 2004-2006: 168,8 mln zł, w tym:
  • z funduszy europejskich: 101,9 mln zł,
  • z budżetu Ministra Kultury: 10,34 mln zł,
  • inne: 56,56 mln zł.
[zob. też przypisy 23-24]
1.2. Poprawa jakości zbiorów bibliotecznych
  • w Latach 2004-206 - 64,0 mln zł., w tym z budżetu MK: 33 mln zł
  • w latach 2007-2013 budżet może zostać zwiększony rocznie o wpływy uzyskane z systemu public lending rights i finansowany w ramach Funduszu Promocji Czytelnictwa.
    		• 1.2. Poprawa jakości zbiorów bibliotecznych
    W latach 2004-2006: 64,0 mln zł, w tym:
    • z funduszy europejskich: 16,5 mln zł,
    • z budżetu Ministra Kultury: 33,0 mln zł,
    • inne: 14,5 mln zł.
    1.3.Wsparcie animacji życia społecznego i kulturalnego małych miast i obszarów wiejskich
    • w latach 2004-2006: 68,6 mln zł, w tym z budżetu MK:4 mln zł.
    		1.3.Wsparcie animacji życia społecznego i kulturalnego małych miast i obszarów wiejskich
    w latach 2004-2006: 68,6 mln zł, w tym:
    • z funduszy europejskich: 27,44 mln zł,
    • z budżetu Ministra Kultury: 4,0 mln zł
    • inne: 37,16 mln zł.

    Tablica 45 (2) Schemat funkcjonowania Narodowego Programu Kultury "Promocja czytelnictwa i rozwój sektora książki". Kolumna: budżet (s. 99) - wersja z 12 sierpnia 2004 r. ; 21 września 2004 r. (s. 102).

    PCiRSK - wersja z 12 sierpnia 2004 r. PCiRSK - 21 września 2004 r.
    3.1. Pobudzanie zainteresowania wydawców wydawaniem ambitnej literatury.
    • w latach 2004-2006: 9 mln zł z budżetu ministra kultury i 3 mln zł z Funduszu Promocji Twórczości,
    • w latach 2006-2013 środki te mogą ulec zwiększeniu z budżetu Funduszu Promocji Czytelnictwa.
    		 3.1. Pobudzanie zainteresowania wydawców wydawaniem ambitnej literatury.
    • w latach 2004-2006: 2 mln zł z budżetu Ministra Kultury.

    Nie będę komentował wyszczególnionych różnic i zmian, jakie zawarte są w NSRK i w NPK PCiRSK, które zostały przyjęte 21 września przez Radę Ministrów. Zapowiadana jest debata publiczna nad niektórymi elementami Strategii i Programu. Co z tej debaty zostanie włączone do obu tekstów? - zobaczymy. Co zostanie pominięte - bo nie będzie zgodne z ministerialną koncepcją? - zobaczymy. NSRK i PCiRSK to dokumenty przyjęte przez obecny rząd. Czy zostaną przejęte, poprawione czy odrzucone przez następny rząd? - nie warto wróżyć czy przewidywać. Czas pokaże. Kto włączy się do zapowiadanej debaty? - również czas pokaże. Czy warto się do niej włączyć? Mimo niesatysfakcjonujących zmian, sądzę, że podjęte w sierpniu i na początku września inicjatywy (dyskusja na forum EBIB, Uwagi Konferencji Dyrektorów Wojewódzkich Bibliotek Publicznych, Stanowisko Zarządu Głównego Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich) miały pewien wpływ na zmianę niektórych zapisów w NSRK i NPK PCiRSK. O ich realizacji będą decydowały środki finansowe. Bez nich nie jest możliwe zbudowanie innego, lepszego, alternatywnego Programu Promocji Czytelnictwa czy też innego. Tak więc, proponuję aby włączyć się do debaty i dążyć do zmian korzystnych dla bibliotek i ich użytkowników.

    Przypisy:

    [1] Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. Archiwum. Komunikat po Radzie Ministrów, 21.09.2004. cz. I. [on-line]. [dostęp 12 października 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.kprm.gov.pl/1937_12236.htm
    Informacja o przyjęciu przez rząd NSRK ukazała się 21 września również w serwisie internetowym Ministerstwa Kultury. Dostępny w World Wide Web: http://www.mk.gov.pl/website/index.jsp?artId=647.

    [2] Résumé Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 [on-line]. [38 s. wydruku]. Dostępny w World Wide Web: http://www.mk.gov.pl/website/document/?docId=156.

    [3] EBIB - serwis informacyjny dla bibliotekarzy i specjalistów informacji. Forum bibliotekarzy - Na Każdy Temat. NPK - Promocja Czytelnictwa i Rozwój Sektora Książki. [Wypowiedź Piotra Bierczyńskiego z 21.09.2004] [on-line]. [dostępny 12 października 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/phpBB/viewtopic.php?t=530&postdays=0&postorder=asc&start=105.

    [4] Uwagi Konferencji Dyrektorów Wojewódzkich Bibliotek Publicznych do Narodowego Programu Kultury "Promocja czytelnictwa i rozwój sektora książki na lata 2004-2013". In EBIB Elektroniczna Biblioteka [on-line]. [dostęp 2 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/newPHP/news.php?109.

    [5] Stanowisko ZG SBP wobec Narodowego Programu Kultury "Promocja czytelnictwa i rozwój sektora książki" na lata 2004-2013. 16.09.2004 r. In EBIB Elektroniczna Biblioteka [on line] [dostęp 12 października 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/sbp/zg_a_npk.html.

    [6] Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013. Projekt na dzień 12 sierpnia 2004 r. In Ministerstwo Kultury Rzeczpospolita Polska [on-line]. Warszawa: Ministerstwo Kultury [dostęp 6 sierpnia 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.mk.gov.pl/website/img/nsrk/NSRK.pdf.

    [7] Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013. [Stan na 21 września 2004 r.] In Ministerstwo Kultury Rzeczpospolita Polska [on-line]. Warszawa: Ministerstwo Kultury [dostęp 21 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.mk.gov.pl/docs/Narodowa_Strategia_Rozwoju_Kultury.pdf.

    [8] Narodowy Program Kultury "Promocja Czytelnictwa i Rozwój Sektora Książki" na lata 2004-2013. Projekt na dzień 12 sierpnia 2004 r. In Ministerstwo Kultury Rzeczpospolita Polska [on-line]. Warszawa: Ministerstwo Kultury [dostęp 15 września 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.mk.gov.pl/website/img/nsrk/NPK_czytelnictwo.pdf.
    Narodowy Program Kultury "Promocja Czytelnictwa i Rozwój Sektora Książki" na lata 2004-2013. [Stan na 21 września 2004 r.] In Ministerstwo Kultury Rzeczpospolita Polska [on-line]. Warszawa: Ministerstwo Kultury [dostęp 11 października]. Dostępny w World Wide Web: http://www.mk.gov.pl/docs/NPK_Czytelnictwo.pdf.

     Początek strony



    Głos w dyskusji nt. Narodowej Strategii Rozwoju Kultury, cz.2 / Piotr Bierczyński// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska. - Nr 8/2004 (59) październik. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2004. - Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2004/59/bierczynski.php. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187