nr 9/2001 (27), Biblioteki pedagogiczne i
szkolne.
Prezentacje
Prezentacje
| |
nr 9/2001 (27), Biblioteki pedagogiczne i
szkolne. Prezentacje |
|
 |
Anna Churska
|
|
"Koncepcja kształcenia, organizacja i system pracy szkoły decydują o funkcjach i zadaniach biblioteki szkolnej" 1 Gimnazjum Akademickie (GA) w Toruniu 2 jest powołaną do życia w 1998 roku przez Ministerstwo Edukacji Narodowej publiczną, bezpłatną szkołą średnią (gimnazjum i liceum) dla młodzieży wybitnie zdolnej z całej Polski. Od stycznia 1999 roku Gimnazjum Akademickie jest organizacyjnie powiązane z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika. Po kilkustopniowych eliminacjach, co roku, 1 września rozpoczyna naukę w dwóch klasach pierwszych GA czterdziestu uczniów, którzy mają do dyspozycji nie tylko szkolną bibliotekę, lecz także Bibliotekę Główną i Biblioteki Zakładowe UMK. Biblioteka Gimnazjum Akademickiego (BGA) prowadzi jedynie księgozbiór podstawowy, podręczny dla uczniów gimnazjum oraz służy pomocą przy korzystaniu ze zbiorów BG UMK, informacją przy wyszukiwaniach w tradycyjnych i elektronicznych źródłach opisujących dokumenty zgromadzone w bibliotece szkolnej, jak i w każdej innej bibliotece tradycyjnej lub wirtualnej.
Biblioteka powstawała w 1998 roku zgodnie z założeniami reformy i najnowszymi tendencjami w bibliotekarstwie szkolnym na świecie 3 jako "centrum medialne", czyli ogólnoszkolna pracownia międzyprzedmiotowa, w której uczniowie i nauczyciele mogą korzystać z dokumentów wspierających proces edukacji w różnych postaciach i na różnych nośnikach, a mianowicie: materiały tradycyjne (drukowane), audio i wizualne oraz elektroniczne. Pracownia ma niezbędne wyposażenie, umożliwiające świadczenie usług przez specjalistę z dziedziny informacji naukowej- konwencjonalnych i elektronicznych środków przekazu informacji. 4 Biblioteka GA dysponuje trzema pomieszczeniami: czytelnią, magazynem z wolnym dostępem i pracownią. Księgozbiór podręczny czytelni obejmuje pozycje z dziedzin opisanych programem nauczania GA, z których prowadzone są zajęcia podstawowe, fakultety i zajęcia uzupełniające. Składają się na niego: encyklopedie, słowniki, monografie, kasety wideo, taśmy magnetofonowe, czasopisma dostępne dla uczniów przez cały czas pracy szkoły, tzn. także poza dyżurami bibliotekarza (ok. 10 godzin dziennie). Czytelnia wyposażona jest w urządzenia audio-video. Magazyn z wolnym dostępem gromadzi dokumenty biblioteczne rozszerzające zbiór czytelni. Wg układu klasyfikacji systematycznej BG UMK ustawiono: książki, czasopisma, płyty CD, kasety audio-video. Uczniowie mogą z niego korzystać w godzinach od 10.00 do 16.00. W tym czasie i w tym miejscu dostępne jest także uczniowskie stanowisko komputerowe, pierwsze z planowanych czterech. Wszystkie stanowiska biblioteczne, tak jak wszystkie szkolne stanowiska komputerowe, mają dostęp do sieci Internet. Trzecim pomieszczeniem jest pracownia biblioteczna, która gromadzi księgozbiór podręczny nauczyciela-bibliotekarza i materiały oczekujące na wprowadzenie do zbioru. Tutaj na kanapie lub w fotelu, przy herbatce lub cukierku można pośmiać się lub posmucić, porozmawiać lub pomilczeć, pograć (np. na skrzypcach lub flecie) lub wygłosić mowę. Do dyspozycji czytelników jest ogólnie dostępna kserokopiarka i drukarki. W bibliotece przewidziano 30 godzin pracy tygodniowo dla nauczyciela-bibliotekarza z wykształceniem wyższym bibliotekarskim i pedagogicznym. 5 Amerykański przewodnik dla szkolnego Centrum Medialnego z 1998 roku przypisuje takiemu ośrodkowi następujące zadania:
Wydaje się, iż biblioteka Gimnazjum Akademickiego poprzez swoje powiązanie z BG UMK i zobowiązania z tym związane jest bardzo bliska zadaniom przypisanym amerykańskiemu "School Media Center". Ścieżka Edukacji Czytelniczej i Medialnej realizowana jest przez wszystkich prowadzących zajęcia w szkole według zmodyfikowanego dla potrzeb GA programu ECM Kąkolewicza i Pielachowskiego 7. Uczniowie na kolejnych zajęciach z różnych przedmiotów uczą się wyboru źródeł, ich analizy, oceny i syntezy informacji pochodzących z dokumentów w różnych postaciach, tak tradycyjnych, jak elektronicznych. Poprzez możliwość pracy przy komputerze, nie tylko w dwóch pracowniach komputerowych, ale i w bibliotece, mogą tworzyć informacje na podstawie nie tylko różnych źródeł, ale i w różnej postaci. Zadania domowe przesyłane są w formie elektronicznego listu na konto nauczyciela i mogą mieć postać prezentacji w wybranym programie, np. PowerPoint czy Charisma, mogą być stroną WWW lub artykułem, który opatrzony ilustracjami będzie wydrukowany na papierze. Uczniowie są zobowiązani do podawania źródeł i rozliczani z literatury, z której korzystali przy pracach domowych i to bez względu na przedmiot. Poprzez powiązanie z BG UMK uczniowie mają fizyczny dostęp do materiałów nie tylko zgromadzonych w szkole, ale także w ogólnej bibliotece naukowej oraz poprzez wypożyczenia międzybiblioteczne z innych bibliotek - korzystają wtedy z czytelni. Za pomocą sieci elektronicznej przeglądają bazy danych zlokalizowane poza szkolnym zasobem, elektroniczne słowniki, encyklopedie, bibliografie, katalogi. Poprzez zastosowanie w magazynie formuły, tzw. wolnego dostępu, uczniowie mogą samodzielnie wybierać, szukać, przeglądać wszystkie dokumenty znajdujące się w szkolnej bibliotece bez względu na nośnik i cel: naukowy czy rekreacyjny. Przygotowuje to i utrwala nawyk korzystania z magazynów z wolnym dostępem i czytelni biblioteki uniwersyteckiej. Nie ma ograniczeń w dostępie do literatury, ani ilościowych, ani jakościowych. Uczniowie mogą korzystać na miejscu z materiałów czytelnianych lub wypożyczać je do domu pod jednym jednak warunkiem: bezwzględnie należy prawidłowo wypełnić rewers. Formularz rewersu ma postać ogólnie przyjętego rewersu do wypożyczeń międzybibliotecznych, stosowanego w BG UMK i nie tylko. Uczniowie wypełniając rewersy w bibliotece szkolnej nabywają wprawy w wypełnianiu identycznych rewersów w bibliotece uniwersyteckiej i innych bibliotekach, z których mogą korzystać na terenie miasta. Poznają przy tym elementy opisu bibliograficznego (autor, tytuł, przy czasopismach rok i numer) oraz bibliotecznego (sygnatura, notacja - znak miejsca). BGA nie opisuje swoich zbiorów przy pomocy katalogu kartkowego. Opisy wprowadza się do e-katalogu BG UMK Horizon oraz do wewnętrznej elektronicznej bazy danych, która łączy zbiór dokumentów i zbiór użytkowników. 8 Baza ta umożliwia wyszukiwanie materiałów wg różnych opcji i przeglądanie kont czytelników. Jest na tyle prosta w obsłudze, iż może być wykorzystywana do celów dydaktycznych. Uczniowie gimnazjum zgłaszający się na dyżury w bibliotece szkolnej chętnie wprowadzają do bazy danych nowe dokumenty. Uczą się przy tym rozpoznawania elementów opisu dokumentu bez względu na nośnik i łączenia ich z odpowiednią strefą formularza opisu. Muszą wyróżnić i prawidłowo wprowadzić dane dotyczące autora i redaktora oraz hasło tytułowe i autorskie, rok i miejsce wydania, nazwę wydawnictwa, ISBN i ISSN, serie, język oryginału, notację klasyfikacji i hasło przedmiotowe. Pomaga to w odczytywaniu informacji zawartych na tradycyjnych kartach katalogowych i danych formatu katalogu elektronicznego na ekranie komputera. Ułatwia również wybór właściwej pozycji. Na dyżury uczniowie zgłaszają się dobrowolnie, w czasie wolnym. Nie tylko wprowadzają dane do bazy szkolnej, ale też najpierw przygotowują dokumenty, czyli pieczętują je, oklejają kodami paskowymi i podkładkami sygnaturowymi. Sprawdzają w katalogu elektronicznym Horizon BG UMK, jaką notację i jaki numer opisu mają nowe nabytki BGA. Pomocą dla uczniów i nauczycieli w realizacji zadań związanych ze ścieżką edukacji czytelniczej i medialnej jest biblioteczna strona domowa, 9 a pomocą dla klas pierwszych są dwa elektroniczne poradniki. Jeden wprowadza informację o bibliotece jako zbiornicy dokumentów, 10 a drugi ułatwia poruszanie się po katalogu Horizon BG UMK. 11 Biblioteka szkolna i szkolna świetlica funkcjonują w naszej szkole nieco odmiennie. Miejsca te, istniejące w każdej szkole od zawsze, postrzegamy tradycyjnie i wydaje się, że wiemy, jakim celom mają służyć. Generalnie "zabijaniu czasu", kiedy trzeba przeczekać "okienko" między zajęciami albo odrobić lekcje przed rozpoczęciem zajęć. Można pewnie jeszcze mnożyć takie przykłady, cały czas myśląc o owej zasadniczej roli "przechowalni", ale jest pewien problem. Tak świetlica szkolna, jak i biblioteka, to miejsca, które z litery prawa muszą mieć własny, oparty o ustalone zasady i akty prawne program działania prowadzony przez kompetentnych pracowników. Zwykle świetlica szkolna zatrudnia pedagoga, specjalistę od działań kulturalno-oświatowych. Jego obowiązkiem jest opieka nad uczniami przebywającymi w świetlicy. Świetlica prowadzi swój program rozrywkowy, dydaktyczny, wychowawczy. Musi oczywiście dysponować odpowiednimi do tego celu środkami, ale generalnie profil jej działalności jest bardziej opiekuńczo-wychowawczy niż kształcąco-informacyjny, bo te zadania ma do spełnienia biblioteka szkolna. To też jest miejsce, które czasami spełnia rolę "przechowalni", gdzie uczniowie spędzają czas pomiędzy zajęciami lekcyjnymi oddając się rozrywce lub edukacji, przy czym podstawowym zadaniem biblioteki szkolnej jest zapewnienie uczniom i nauczycielom dostępu do informacji, źródeł i technologii umożliwiających samokształcenie. Biorąc pod uwagę bardzo różne uwarunkowania rekreacji i kształcenia zapewnia się wszystkim bez wyjątku użytkownikom warunki zgodne z ich indywidualnymi potrzebami i tym samym wywiązuje się z podstawowych zadań biblioteki. W GA połączono świetlicę i bibliotekę szkolną w jedno. Po trzech latach istnienia takiego tworu eksperymentalnego ma on więcej zwolenników wśród uczniów, niż przeciwników. Ci, którzy lubią pracować w ciszy i narzekają na nieuniknione głośne rozmowy lub muzykę przychodzą po godz. 16, kiedy panuje spokój. Ci dla odmiany, którzy skupiają się przy muzyce i w gwarze, a źle czują się w głuchej ciszy, przychodzą na przerwach lub zaraz po lekcjach. Uczniowie lubią przeglądać prasę w pracowni popijając sok lub colę, czasem zagryzając czymś dla odmiany. Odpoczywają w czytelni słuchając muzyki, a śmiech i głośne rozmowy nie przeszkadzają im w odrabianiu lekcji. Zmodyfikowano zadania opiekuńczo-wychowawcze świetlicowego pedagoga i połączono je z obowiązkami zawodowymi bibliotekarza-specjalisty informacji naukowej. Reforma nałożyła przecież na szkoły obowiązek przekształcania biblioteki w szkolne centrum informacyjne i centrum medialne. Siłą rzeczy są to miejsca wyposażone w sprzęt audio, video i komputery. Nauka poprzez rozrywkę i dialog ma swoich zwolenników wśród metodyków, zwłaszcza w odniesieniu do świata "globalnej wioski" i wszechobecnej technologii informacyjnej. Wydaje się zatem, iż eksperymentalne połączenie biblioteki i świetlicy szkolnej GA ma źródło w naturalnych potrzebach współczesnej młodzieży doskonale czującej się w gwarze i towarzystwie. Jeżeli miejsce to, jakkolwiek byśmy je zwali, biblioteką, centrum czy pracownią, ma być funkcjonalne i przydatne edukacyjnie, musi być akceptowane, lubiane i chętnie odwiedzane przez młodzież i nauczycieli. Sądzę, że eksperyment toruński stwarza warunki, by takim właśnie miejscem się stać. Literatura
[1]D. Saniewska Danuta: Nowe vademecum nauczyciela bibliotekarza. Warszawa 2000 s. 14.
| ||
|
| |
|
|
